Σεβασμιότατε Μητροπολίτα Βέροιας Ναούσης και Καμπάνιας κ.κ, Παντελεήμονα,
Κύριε Υπουργέ Απόστολε Βεσυρόπουλε,
Κύριοι βουλευτές (Λάζαρε Τσαβδαρίδη, Αναστάσιε Μπαρτζώκα και Άγγελε Τόλκα)
Κύριε Αντιπεριφερειάρχα Νομού Ημαθίας
Κύριε Δήμαρχε Βέροιας
Κυρία Αντιδήμαρχε παιδείας
Κύριοι Διευθυντές Α' βάθμιας και Β' βάθμιας εκπαίδευσης
Κύριε πρόεδρε της ΕΜΙΠΗ
Κύριε Αλέξανδρε Οικονόμου (Πρόεδρε πολιτιστικής Εταιρείας Νάουσας "Αναστάσιος Μιχαήλ ο Λόγιος"))
Κύριε προϊστάμενε των ΓΑΚ Ν. Ημαθίας
Κύριοι Δντές των Βιβλιοθηκών Βέροιας
Κύριε Διοικητά του Νοσοκομείου Βέροιας
Κύριοι Δντές των τοπικών εφημερίδων Βέροιας και Νάουσας Πρόεδρε του Δικηγορικού Συλλόγου Βέροιας
Πρόεδρε του Ιατρικού Συλλόγου Βέροιας
Κύριε Γ. Χιονίδη
Κύριε Α. Κολτσίδα
Κύριε Γεράσιμε Καλλιγά
Κύριε Δημήτριε Κλήμη
Κύριε Θεόδωρε Πολυχρονιάδη
Πρωτοπρεσβύτερε π. Παναγιώτη Χαλκιά
Πρωτοπρεσβύτερε π. Αθανάσιε Βουδούρη
Κύριε Ιωάννη Μοσχόπουλε
Κύριε Απόστολε Ιωσηφίδη
Κύριε Θωμά Γαβριηλίδη
Κύριε Γιώργη Μελίκη
Κύριε Αλέξανδρε Τρομπούκη
Κύριοι Γιάννη Ναζλίδη, Πάρη Παπακανάκη, Νικόλαε Βουδούρη, κυρία Σοφία Πιστοφίδου,
Πολίτες της Ημαθίας
Είναι επιβεβλημένη η ανάγκη μετάφρασης των μοναδικής παλαιότητας και σπανιότητας 129 κωδίκων της Μουφτείας Βέροιας στην παλαιοτουρκική, ετών τουρκικών (1011-1308) και Ελληνικών (1602-1882) που χρόνια τώρα υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) Νομού Ημαθίας.
Οι λόγοι που επιβάλλουν τη μετάφραση των οθωμανικών κωδίκων:
1. Αποτελούν για τη Βέροια και γενικότερα για τη Μακεδονία την κυριότερη πηγή που μπορεί να μας διαφωτίσει για την οικονομική, κοινωνική, εκπαιδευτική και πνευματική κατάσταση της περιόδου 1602-1882 της οθωμανικής κυριαρχίας.
2. Γενικότερα, από τα λίγα έγγραφα των κωδίκων που μεταφράστηκαν προκύπτει η ακαταμάχητη δύναμη και ζωτικότητα του Μακεδονικού Ελληνισμού και ο διαρκής παλμός για εθνική χειραφέτηση ότι δεν εμφανίζονται Σλάβοι στα έγγραφα αυτά, την περίοδο αυτή.
3. Στη σπουδαιότητα των οθωμανικών κωδίκων της Μουφτείας Βέροιας οφείλεται η ίδρυση των Γενικών Αρχείων του Κράτους Νομού Ημαθίας και του παραρτήματος της εταιρείας Μακεδονικών σπουδών στη Βέροια.
α. Με προεδρικό διάταγμα ιδρύθηκε στη Βέροια το μόνιμο τοπικό ιστορικό αρχείο (ΜΤΙΑ) στι; 30/22 Αυγούστου 1930 (ΦΕΚ 294, τ.Α΄/22-8-1930) για να παραλάβει τους κώδικες του ιεροδικείου Βέροιας οι οποίοι φυλάσσονταν στα ΓΑΚ. Το 1991 το τοπικό μόνιμο ιστορικό αρχείο Βέροιας μετονομάστηκε σε Γενικά Αρχεία του Κράτους.
β. Η εταιρεία μακεδονικών σπουδών το 1952, έχοντας υπόψη την ύπαρξη των χρησίμων κωδίκων της Μουφτείας Βεροίας, τα πολύτιμα χειρόγραφα και σπάνια βιβλία του Γυμνασίου Βεροίας, τα σπάνια και δυσεύρετα βιβλία των ιδιωτικών βιβλιοθηκών του ιατρού Χρήστου Χατζημάμογλου και του κληροδοτήματος ιατρού Αντωνίου Τσούπελη, μεγάλου ευεργέτη του νοσοκομείου Βεροίας, ίδρυσε παράρτημα μακεδονικών σπουδών στη Βέροια, με σκοπό να στρέψει το ενδιαφέρον των ερευνητών στην έρευνα της ιστορίας της Βέροιας και γενικότερα της Μακεδονίας και των Βαλκανικών χωρών. Δυστυχώς λειτούργησε για λίγο χρονικό διάστημα, εξαιτίας του θανάτου του Χρήστου Χατζημάμογλου το 1954 και για λόγους οικονομικούς.
4. Για το λόγο ότι σκοπός των ΓΑΚ Νομού Ημαθίας, σύμφωνα με το νόμο 1946/91, είναι η επισήμανση, διάσωση, διατήρηση και ταξινόμηση του ιστορικού υλικού της περιοχής.
5. Σε παγκόσμια συνέδρια τόσο σε ευρωπαϊκές όσον και σε τουρκικές πόλεις, γίνεται αναφορά στους οθωμανικούς κώδικες της Βέροιας, εξαιτίας της μεγάλης αξίας του περιεχομένου των κωδίκων.
6. Όπως γράφει ο ιστορικός Δρ Αντώνιος Κολτσίδας στο δίτομο έργο του, την πρώτη ολοκληρωμένη (διαχρονική) ιστορία της Βέροιας (τομ. Α' και Β', σελ 309), "Η έλλειψη πρόσβασης στους αμετάφραστους κώδικες αποκρύπτει από τη μελέτη μας σημαντικότατα και βασικά στοιχεία για μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της ιστορίας της Βέροιας για τα αντίστοιχα χρόνια της τουρκοκρατίας που περιγράφουν τα απροσπέλαστα σε μας έγγραφα.
Για όλους τους παραπάνω λόγους επιβάλλεται η μετάφραση των κωδίκων της Μουφτείας για την πληρέστερη συγγραφή της ιστορίας της Βέροιας την περίοδο αυτή και γενικότερα της Μακεδονίας, των Βαλκανικών χωρών, προτού εκλείψουν και οι τελευταίοι που γνωρίζουν την παλαιά τουρκική γραφή.
Από σήμερα ξεκινάμε τον αγώνα. Πιστεύουμε ότι θα μας βοηθήσετε στην προσπάθεια αυτή.
Παύλος Δ. Πυρινός
Τ. Λυκειάρχης
Ιστορικός ερευνητής της Βέροιας
Βενιζέλου 50, Βέροια Τηλέφωνο:. 6973815432
Πληροφοριακό δελτίο για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους Νομού Ημαθίας
Εισαγωγικά
Οι περισσότεροι δυστυχώς δεν γνωρίζουν τι είναι τα γενικά αρχεία του κράτους (ΓΑΚ) Νομού Ημαθίας, μολονότι, κατά καιρούς γίνανε αξιόλογες προσπάθειες πληροφόρησης του κοινού γι' αυτά από τους εκάστοτε υπευθύνους. (Δελτίο τύπου 9-6-2021 του σωματείου των εργαζομένων στα ΓΑΚ, εφημερίδα "τα νέα" 5-7-2021). Ο αριθμός των επισκεπτών σε αυτά δεν είναι αυτός που θα έπρεπε.
Αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται:
α) Η στέγαση των γενικών αρχείων του κράτους Νομού Ημαθίας δεν βρίσκεται σε προσβάσιμο σημείο της πόλης μας.
β) Δεν είναι εύκολη η επίσκεψη σ' αυτά, ιδίως τον ατόμων που έχουν κάποια ηλικία. Η αίθουσα του αναγνωστηρίου βρίσκεται στον 3° όροφο (χωρίς ανελκυστήρα, με πολλά σκαλοπάτια, εκτεθειμένα στη βροχή... και στο χιόνι.
Τα ΓΑΚ Νομού Ημαθίας στεγάζονται στο "Αρχοντικό Αναστασίου" στην περιοχή της Μπαρμπούτας. Παρ' όλες τις υπαρκτές δυσκολίες που υπάρχουν στα ΓΑΚ (μη επαρκείς πιστώσεις ή και ανύπαρκτες, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής,προσωρινό προσωπικό (όλο) και αυτό ελάχιστο, ο προϊστάμενος κ. Χρήστος Κακάτσιος, με μεγάλη εμπειρία και γνώσεις και το προσωπικό εξυπηρετούν τους επισκέπτες (ερευνητές) προθυμότατα και αποτελεσματικά. Τους αξίζει κάθε έπαινος.
Τα ΓΑΚ χρειάζονται μόνιμο προσωπικό με γνώσεις αρχειονομίας και βιβλιοθηκονομίας.
Το ιστορικό ίδρυσης των γενικών αρχείων του κράτους Νομού Ημαθίας α) Από το ιδιωτικό αρχείο του Ν. Τότσιου που ήταν υποδιοικητής στη Βέροια το 1918, πληροφορούμαστε ότι ανέθεσε σε γνώστες της αραβικής γραφής να μεταφράσουν μέρος του αρχείου της Μουφτείας Βέροιας (περιοδικό Νιάουστα, αριθ. Τεύχ. 171-172, σελ.24).
Το 1920 ο Ν. Τότσιος μετέφερε το αρχείο της Μουφτείας Βέροιας (εξαιτίας της σπουδαιότητας του) στη γενική διοίκηση, στη Θεσσαλονίκη και από εκεί στην Αθήνα ("Νιάουστα", αριθ. Τευχ. 171-172 σελ. 30).
β) Η εφημερίδα Θεσσαλονίκης "Νέα Αλήθεια", τον Απρίλιο του 1926 μας πληροφορεί ότι το αρχείο της Μουφτείας Βέροιας βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του κράτους και παρακαλεί τον κ. Τότσιο, ο οποίος είχε εν τω μεταξύ διοριστεί Νομάρχης Θεσσαλονίκης, να μεριμνήσει για την άμεση μεταφορά του εκ νέου στη Θεσσαλονίκη.
γ) Με προεδρικό διάταγμα της 30/22 Αυγούστου 1930, ιδρύθηκε στη Βέροια το μόνιμο τοπικό ιστορικό αρχείο Βέροιας για να παραλάβει τους κώδικες του ιεροδικείου Βέροιας, οι οποίοι από το Μάρτιο του 1921 φυλάσσονταν στα γενικά αρχεία του κράτους.
Τους κώδικες του ιεροδικείου Βέροιας ανακάλυψε στα γενικά αρχεία του κράτους ο βουλευτής Ιωάννης Παπαδάκης και ύστερα από κινήσεις του τότε Δημάρχου Αντωνίου Πρωτοψάλτη και το διευθυντή του μεταφραστικού γραφείου Γ. Κανάκη περιήλθαν στη δικαιοδοσία του νεοϊδρυθέντος μονίμου τοπικού ιστορικού αρχείου της πόλης μας.
Οι κώδικες παρελήφθησαν το 1931 από το Δημοτικό σύμβουλο Αργύριο Καζαμπάκα και με μέριμνα του γενικού γραμματέα του Δήμου, φυλάχθηκαν σε κιβώτιο στο Δημαρχιακό κατάστημα.
Με την κήρυξη του πολέμου 1940 μεταφέρθηκαν στο ασφαλές από πυρκαγιά υπόγειο του καταστήματος αδελφών Πολυζωίδη μέχρι το 1949.
Το 1949 το κιβώτιο με του κώδικες επανέρχεται στο Δημαρχιακό κατάστημα, ανοίγεται ενώπιον επιτροπής, του εισαγγελέα και του Δημάρχου, ελέγχεται το περιεχόμενό του, επανασφραγίζεται και τοποθετείται στην Τράπεζα Βέροιας την οποία διηύθυνε ο Γιακώ Μισέλ Αζαριά.
Το κιβώτιο αυτό παραδόθηκε στην εποπτική επιτροπή, στις αρχές του 1952, που αποτελείτο από τους: Μιχαήλ Λάσκαρη καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δημήτρη Δίγκα πρώην υπουργό δικαιοσύνης, δικηγόρο, πτυχιούχο του τουρκικού πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως, Κωνσταντίνο Τσώπρα, δικηγόρο, τελειόφοιτο του τουρκικού γυμνασίου Ινταντιέ και Ιωάννη Βασδραβέλη εισηγητή, με σκοπό τη μετάφραση των τουρκικών κωδίκων της Μουφτείας Βέροιας.
Οι κώδικες μεταφέρθηκαν σε δωμάτιο της οικοδομής αδελφών Πολυζωίδη που προοριζόταν για τη στέγαση του μόνιμου τοπικού ιστορικού αρχείου Βέροιας.
Από το 1961 την τρέχουσα υπηρεσιακή εργασία διεκπεραίωνε η υπάλληλος του Δήμου Β. Καπρίνη, η οποία από του 1972 ορίστηκε προϊσταμένη του αρχείου.
Από το Σεπτέμβριο του 1989, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης των γενικών αρχείων του κράτους, λειτούργησε με προϊσταμένη την αποσπασμένη φιλόλογο Θεοπίστη Χατζηπαπά, που πρόσφερε πάρα πολλά στη οργάνωση και λειτουργία των Γ.Α.Κ. Νομού Ημαθίας.
Το1991 το μόνιμο τοπικό ιστορικό αρχείο μετονομάστηκε σε Γ.Α.Κ. Νομού Ημαθίας και από το 2003 στεγάσθηκε στο αρχοντικό "Αναστασίου" στην περιοχή Μπαρμπούτας.
Μεταφραστικές προσπάθειες
Από τα ιδιωτικά αρχεία του Ν. Τότσιου που ήταν υποδιοικητής στη Βέροια το 1919 πληροφορούμαστε ότι μεταφράστηκαν ορισμένα έγγραφα.
Στο χρονικό διάστημα 1935-1940 είχε ξεκινήσει μια μεταφραστική προσπάθεια εγγράφων, κατ’ επιλογή, από το Σωτήρη Αναγνωστίδη, μεταφραστή του πρωτοδικείου Βέροιας, πτυχιούχο της νομικής του πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης. Το 1952 του κιβώτιο με τους κώδικες της Μουφτείας Βέροιας παραδόθηκε στη εποπτική επιτροπή που αποτελείτο από τους: Μιχαήλ Λάσκαρη καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δημήτρη Δίγκα πρώην υπουργό δικαιοσύνης, δικηγόρο, πτυχιούχο του τουρκικού πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως, Κωνσταντίνο Τσώπρα, δικηγόρο, τελειόφοιτο του τουρκικού γυμνασίου Ινταντιέ και Ιωάννη Βασδραβέλη εισηγητή, με σκοπό τη μετάφραση των τουρκικών κωδίκων της Μουφτείας Βέροιας. Ο Χαράλαμπος Αραπίδης υπηρέτησε ως μεταφραστής του μονίμου τοπικού ιστορικού αρχείου Βέροιας από 1-6-1952 μέχρι 8-8-1959, ημέρα του θανάτου του. Αποτέλεσμα της μεταφραστικής προσπάθειας της παραπάνω εποπτικής επιτροπής ήταν η έκδοση του βιβλίου "Ιστορικά αρχεία Μακεδονίας" αρχείου Βεροίας-Ναούσης (1598-1886), Θεσσαλονίκη 1954 του Ιωάννη Βασδραβέλη. (Μεταφράστηκαν συνολικά 2 κώδικες από τους 129) Τελευταία με τη μετάφραση των κωδίκων ασχολήθηκαν οι: Κωνσταντίνος Καμπουρίδης, Γ. Σαλακίδης, Αντώνιος Αναστασόπουλος. Ηλίας Κολοβός και Ελένη Γκαρά.
Ενδεικτικά Αρχεία και συλλογές στα ΓΑΚ Νομού Ημαθίας υπάρχουν εκτός από τα μοναδικής παλαιότητας και σπανιότητας των 129 αμετάφραστων οθωμανικών κωδίκων της Μουφτείας Βέροιας, ετών 101-1308(1608-1882) υπάρχουν: -Αρχεία δημοσίων υπηρεσιών (1807-2000) -ΝΠΔΔ (1960-2002) -Εκπαιδευτικά αρχεία (1879-1990) -Αρχεία Δήμου Βεροίας(1947-1998) και -Ιδιωτικά αρχεία (1805-2020) Η βιβλιοθήκη απαρτίζεται από τις εξής κατηγορίες βιβλίων:
-Βιβλία που προϋπήρχαν του 1989 στο αρχείο του Μόνιμου ιστορικού αρχείου Βέροιας (1807 και 1954-1988) -Βιβλία προερχόμενα από τη βιβλιοθήκη του 1ου Λυκείου Βέροιας (παλαιού ελληνικού ή ημιγυμνασίου (1818-1977)
-Βιβλία προερχόμενα από τη δημοτική βιβλιοθήκη Βέροιας "Θεανώ Ζωγιοπούλου"(1898-1998) κ.ά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ
Υπηρεσίες που προσφέρουν τα ΓΑΚ Νομού Ημαθίας: -Ξενάγηση και ενημέρωση των επισκεπτών (μαθητών, φοιτητών, επιστημόνων, ερευνητών)
-Συνεργασία με δασκάλους-καθηγητές, προκειμένου να μάθουν οι μαθητές τον τρόπο έρευνας του αρχειακού υλικού -Πρακτική άσκηση φοιτητών αρχειονομίας και βιβλιοθηκονομίας -Βοήθεια με τη διάθεση αρχειακού υλικού στους υποψήφιους μεταπτυχιακών και διδακτορικών διπλωμάτων και άλλα.
ΓΕΝΙΚΑ
Εάν θέλουμε την εκκλησιαστική, εθνική, εκπαιδευτική, κοινωνική, πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη της Βέροιας, ακόμη περισσότερο, θα πρέπει οπωσδήποτε να μεταφραστούν οι μοναδικής παλαιότητας και σπανιότητας 129 κώδικες της Μουφτείας Βέροιας στην παλαιοτουρκική, ετών τουρκικών 1011-1308 και ελληνικών 1602-1882, που χρόνια υπάρχουν στα γενικά αρχεία του κράτους Νομού Ημαθίας, αμετάφραστοι, προτού εκλείψουν και οι τελευταίοι που γνωρίζουν την παλαιά τουρκική γραφή.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
-Να δοθούν επί πλέον χώροι για την αποθήκευση του αρχειακού υλικού
-Να επιχορηγούνται τακτικά όπως και οι άλλες υπηρεσίες του δημοσίου
-Να διοριστούν μόνιμοι υπάλληλοι (με ανάλογα προσόντα αρχειονόμου, βιβλιοθηκονόμου, συντηρητού έργων τέχνης)
-Να εποπτεύονται από διοικητικό συμβούλιο, όπως και η δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη Βέροιας και
Τολμώ να πω, να συστεγαστούν με το μουσείο εκπαίδευσης "Χρήστου Τσολάκη", στο παλιό δικαστικό μέγαρο. Η πλατεία Κ. Ρακτιβάν (Ωρολογίου) θα ξαναζωντανέψει, το δε δικαστικό μέγαρο θα καταστεί κέντρο πνευματικής και πολιτιστικής ανάπτυξης.
Παύλος Δ. Πύρινος
Πηγές - Βοηθήματα
1. Εφημερίδα Θεσσαλονίκης "ΝΕΑ ΑΛΗΘΕΙΑ" Αριθ. φύλ (7236)326, 28/4/1926 και αριθ. Φύλ (7237) 327, 29/4/1926
2. Σολδάτος, γενικός επιθεωρητής βιβλιοθηκών Ελλάδος, "Εκθεσϊς Δημόσιας βιβλιοθήκης Βεροίας, σελ. 2,3,6 και 7
3. Φάκελος Λυτών εγγράφων των γενικών αρχείων του κράτους Ν. Ημαθίας
(α) Επικοινωνία με το κοινό
(β) Γενικά αρχεία κράτους
(γ) Πίνακας προσκτήσεων ΓΑΚ Ν. Ημαθίας και
(δ)Οι τουρκικοί κώδικες των ΓΑΚ Ν. Ημαθίας
4. Ολυμπία Μπέτσα, φιλόλογος, "φορείς ιστορίας και πολιτισμού Ν. Ημαθίας. ΓΑΚ, ΕΜΙΠΗ Ν. Ημαθίας , Χρονικά τόμος Α' (2008-2010), Βέροια 2011, αριθ. Φυλ 2, σελ. 15.
5. Τάκης Μπαίτσης "Ο χαλασμός της Νάουσας το 1822 από ανέκδοτο αρχείο. Περιοδικό «ΝΙΑΟΥΣΤΑ» Αρ. τεύχους 171-172, ΣΕΛ 24-28
6. Στέργιος Στ. Αποστόλου, ιστορικός ερευνητής- συγγραφέας, Αρχεία της Μουφτείας της Βέροιας, περιοδικό "ΝΙΑΟΥΣΤΑ" αρ. τεύχους 171-172 ΣΕΛ. 29-31.
7. Παύλου Πύρινου Στο υπό έκδοση βιβλίο "Ιστορία της δημόσιας βιβλιοθήκης Βέροιας (1953-1983)
8. Αντώνιος Μ. Κολτσίδας, "Ιστορία της Βέροιας, τόμ. Α, σελ. 307, τόμος Β, σελ 1588, Η πρώτη διαχρονική ολοκληρωμένη ιστορία της Βέροιας.
