Τα θλιβερά γεγονότα των τελευταίων ημερών (καταστροφικές πυρκαγιές δασών ανά την χώρα) φέρνουν αναπόφευκτα στο προσκήνιο τους τρεις πολύτιμους “πνεύμονες” της πόλης μας, τα άλση: του λόφου Βικέλα, του συνοικισμού Παπάγου και του λόφου προφήτη Ηλία. Η ωφελιμότητά τους προς όλους όσους κατοικούμε στη Βέροια είναι εύκολα αντιληπτή και κατανοητή. Αυτό που θα πρέπει να συνυπολογίσουμε όμως στη σκέψη μας επί του θέματος (και πιθανότατα άγνωστο στους νεότερους) είναι το ότι δεν ήταν ευτυχής “προικοδότηση” της φύσης, αλλά καρπός περιβαλλοντικής ευαισθησίας και επίπονων προσπαθειών κάποιων προγενέστερων συμπολιτών μας...
Οι ρίζες της ιστορίας τους εκκινούν από το 1927, οπότε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Γεωργίας, άρχισαν συστηματικές προσπάθειες δημιουργίας “Ταμείου Δασών” με σκοπό «…να ενισχύη με κάθε τρόπο το έργο των αναδασώσεων οικονομικά και ηθικά. …Μέσα σε διάστημα δύο ετών τα νεοσυσταθέντα κρατικά φυτώρια έβγαλαν περί τα δέκα εκατομμύρια δασικά δενδρύλλια τα οποία εχρησιμοποιήθηκαν από Δήμους, Κοινότητες και φιλοδασικές ενώσεις…» (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 189-76 / 18 Μαΐου 1932).
Το 1931 λοιπόν «…με πρωτοβουλία του Βουλευτού κ. Ι. Παπαδάκη και του Δημάρχου Α. Πρωτοψάλτου συνήλθον (την Κυριακή 11 Οκτωβρίου 1931) περί τους είκοσι πέντε έγκριτοι συμπολίται μας στην αίθουσα του Δημαρχείου …και ίδρυσαν Φιλοδασικήν Ένωσιν…», της οποίας η προσωρινή επιτροπή, μετά από εκλογικές αρχαιρεσίες, συγκροτήθηκε από τους: Ι. Παπαδάκη, Αλ. Στράλλα, Αν. Καρατζόγλου*, Κων. Αλεξιάδη, Βασ. Σιδέρη, Στεφ. Ζάχο και Αντ. Σαρρή (Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 162-49 / 14 Οκτ. 1931). ΄
Έργο αυτών και σημαντικού αριθμού εθελοντών συμπολιτών μας ήταν η δενδροφύτευση μεταξύ πολλών άλλων δημοτικών εκτάσεων (ενδεικτικά αναφέρω: την οδό “Περιπάτου” -σήμερα Λ. Ανοίξεως-, το “φρύδι” από τον Ι. Ναό Αγίων Αναργύρων ως τον χώρο πέριξ του πάρκου “Εληάς”, την οδό “Εληάς”) και του λόφου των πεύκων (νεότερα γνωστού ως Βικέλα).
[ * Υπενθυμίζω ότι ο Προσκοπισμός ιδρύθηκε στην πόλη της Βέροιας το 1916. Πρωτοστάτησε ο τότε μαθητής της 4ης Γυμνασίου Αναστάσιος Καρατζόγλου (είναι το ίδιο πρόσωπο που συναντάται πιο πάνω στην επιτροπή της Δασικής Ένωσης) και με τη συμπαράσταση του καθηγητή της Γυμναστικής Ευάγγελου Παυλίνη συγκροτήθηκε η πρώτη ομάδα αποτελούμενη από σαράντα μαθητές, η οποία σήκωσε το μεγαλύτερο βάρος των δενδροφυτεύσεων.]
Στην κορυφή ο «λόφος των πεύκων», μετέπειτα άλσος Βικέλα (Αρχείο Παναγιώτη Ζέρβα)
Η βίλα Βικέλα και μέρος του ομώνυμου πλέον άλσους στα 1984 (Αρχείο Απόστολου Ουλκέρογλου)
Σε πρωτοβουλίες του Αναστάσιου Καρατζόγλου (υπό την ιδιότητα του Δημάρχου πλέον) οφείλεται η γένεση του άλσους δίπλα από τον (τότε προσφυγικό) συνοικισμό Παπάγου. Όπως ο ίδιος έγραψε προ ετών σε μια επιστολή του προς τον τοπικό τύπο: «…Ήταν εποχή του ’50, που η αυθαίρετη κατάληψη οικοπέδων και ανέγερση κατοικιών από μέρους πολλών νέων κατοίκων προσφύγων της κατοχικής περιόδου και του εμφυλίου πολέμου είχε φτάσει στο ζενίθ. Την εποχή εκείνη οι Αρχές δεν είχαν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τις διατάξεις κατά της αυθαιρεσίας... …Για τον έλεγχο της άναρχης κατάστασης, ο Δήμος περιμάντρωσε με πασσάλους και συρματοπλέγματα 200 στρέμματα, προμηθεύτηκε από φυτώριο του Υπουργείου Γεωργίας 12.000 τεμάχια πεύκα και κυπαρίσσια και με επίσημη -μαζική σε συμμετοχή- τελετή εγκαινίων δημιούργησε τελικά το δάσος…».
Η τελετή εγκαινίων του άλσους Παπάγου. Φωτογραφία του τύπου της εποχής (επεξεργασία φωτογραφίας: Αθανάσιος Μπασδέκης)
Ο συνοικισμός Παπάγου. Δεξιά το νεόφυτο Άλσος (Αρχείο Γεωργίου Κόβα)
Το 1983 εκπονήθηκε από τον καθηγητή Δασολογίας κ. Κων/νο Κασιούμη η μελέτη «Οργάνωση του δάσους Παπάγου Δήμου Βέροιας για σκοπούς αναψυχής». Η μελέτη πρότεινε τη δημιουργία δικτύου μονοπατιών και σημείων θέας, τοποθέτηση στεγάστρων και κρηνών, πρόταση που υλοποιήθηκε σε βάθος χρόνου σε μεγάλο βαθμό, με τη συνεργασία του Υπουργείου Γεωργίας, του Δήμου Βέροιας και του Δασαρχείου.
Εγκαίνια κατασκευών, πεζοδρόμων και καθιστικών στο άλσος Παπάγου από τον (τότε) υπουργό Γεωργίας Κώστα Σημίτη, Ιούνιος 1984. (Αρχείο Ανδρέα Βλαζάκη)
Μεταξύ 1957-58, μια (ρομαντική θα την χαρακτήριζα) πρωτοβουλία των περιοίκων κατοίκων του (τότε αποκαλούμενου “Καρσί Μπαϊλάρ”) λόφου για την ανέγερση ενός εξωκκλησιού αφιερωμένου στον Προφήτη Ηλία, παρακίνησε σε αθρόες προσφορές δωρεών σε γη και χρήματα για την πραγμάτωση του έργου. Αποτέλεσμα ήταν η θεμελίωση του Ιερού Ναού στις 16 Ιουλίου 1958 και η μετονομασία του λόφου λίγες ημέρες αργότερα από το τότε Δημοτικό Συμβούλιο. Μόλις ένα χρόνο μετά, ολοκληρώθηκε η ανέγερσή του και το έργο συμπληρώθηκε με τη δενδροφύτευση των δωρισμένων εκτάσεων (περίπου 25 στρέμματα). Και πάλι οι προσκοπικές ομάδες της Βέροιας πρωτοστάτησαν στη φύτευση και προστασία των νεόφυτων δενδρυλλίων
Στο βάθος ο λόφος “Καρσί Μπαϊλάρ” (μετέπειτα Προφήτη Ηλία). Αναμνηστική κάρτα της περιόδου1914-18
Η οικογένεια Κελεπούρη μπροστά από το εξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία, στα 1963
.Το άλσος Προφήτη Ηλία τη δεκαετία του 1970. (Αρχείο Ευαγγελίας Αλεξανδρίδου)
Δενδροφύτευση προσκόπων στον λόφο του Προφήτη Ηλία στα 1960 (Πηγή: Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας)
Οι κόποι όλων αυτών των «αλλοπαρμένων» που έκαναν πράξη την αγάπη τους για τη φύση, πέραν της καθημερινής βιοτικής ωφέλειας, χάρισαν σε όλους εμάς τους νεότερους μοναδικές κι αλησμόνητες στιγμές!!! Αλήθεια, ποιος δεν έχει κάτι όμορφο να θυμάται από τα άλση της πόλης μας;
Έρχομαι όμως αμέσως να εξωθήσω όλους μας (πολίτες και τοπικές Αρχές) στο να θέσουμε «τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων»:
Ι) Εμείς που απολαύσαμε (άλλος λίγο, άλλος πολύ) από τον κόπο των προγενέστερων, ποια ανάλογη φροντίδα έχουμε επιδείξει, προς όφελος όσων ακολουθούν;
ΙΙ) Από το 1994 εκπονούνται από την Τ.Ε.Δ.Κ. Ημαθίας (δασολόγος Ιωάννης Σημανίκας), σειρά μελετών με στόχο την ανόρθωση – αναγέννηση των αλσών. Υλοποιήθηκε σποραδικά και μερικώς μόνο η απομάκρυνση κάποιων κωνοφόρων, ενώ πολλά από τα προτεινόμενα μέτρα, όπως:
- εισαγωγή, κατόπιν ειδικής μελέτης, νέων πλατύφυλλων ειδών για αύξηση της βιοποικιλότητας και βελτίωση των οικολογικών συνθηκών και της γενικότερης εικόνας τους,
- μόνιμη απασχόληση κηποτεχνιτών για την καλλιέργεια και τον καθαρισμό τους,
- εντατικοποίηση της φύλαξης και της αντιπυρικής προστασίας τους,
δυστυχώς ΔΕΝ εφαρμόστηκαν.
Ας αναστοχαστούμε λοιπόν και εγκαίρως ας «ανακαινίσουμε τον νου» μας όλοι, ώστε να μη δούμε να εκπληρώνεται (και) επάνω μας η γνωστή διδαχή-προφητεία του Κοσμά Αιτωλού: «Οι άνθρωποι θα μείνουν πτωχοί, γιατί δεν θα ‘χουν αγάπη στα δένδρα»…
