Ο ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΑΣ
Γράφει ο Θωμάς Γαβριηλίδης
Η ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ
1. Τούτο που βλέπεις
τ' άγαλμα εδώ το αφιέρωσε
2. ο Νικολάϊδας,
γέννημα και θρέμμα της Κορίνθου,
3. που ως δρομέας
νίκησε στους δελφικούς αγώνες
4. και που στα
Παναθήναια πήρε πέντε στεφάνια
5. απανωτά, και
αμφορείς γεμάτους λάδι πέντε.
6. Και στην πανίερη
Ισθμό να παίρνει το βραβείο
7. φορές τον είδε στη
σειρά τρεις και του Ποσειδώνα
8. του θαλασσάρχοντα
η ακτή. Και στη Νεμέα νίκες
9. επήρε τρεις και
τέσσερις ακόμη στην Πελλάνα
10. και δύο φορές στο
Λύκαιο, όπως και στην Τεγέα,
11. την Αίγινα, τη
δυνατή Επίδαυρο, στη Θήβα,
12. στο δήμο των
Μεγάρων. Και, αφού και στη Φλιούντα
13. στο στάδιο και
στο πένταθλο νίκησε, τη μεγάλη
14. την Κόρινθο την
έκανε να ευφρανθεί καρδιά της.
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ ΣΙΜΩΝΙΔΟΥ ΚΕΙΟΥ Ε.Α.
ΧΙΙΙ, 19
1. Άνθηκεν τοδ’
άγαλμα Κορίνθιος όσπερ ενίκα
2. εν Δελφοίς ποσί
Νικολάδας,
3. και Παναθηναίοις
στεφάνους λάβε πέντ’ επ’ αέθλοις
4. εξής αμφιφορείς
ελαίου,
5. Ισθμώ δ’ εν ζαθέα
τρις επισχερώ οίδεν ελόντα
6. ακτή Ποντομέδοντος
άθλον.
7. και Νεμέα τρις
ενίκησεν, και τετράκις άλλα
8. Πελλάνα, δύο δ’ εν
Λυκαίω,
9. και Τεγέα, και εν
Αιγίνα, κρατερά τ' Επιδαύρω,
10. και Θήβα, Μεγάρων
τε δάμω.
11. Εν δε Φλιούντι
σταδίω, τα τε πέντε κρατήσας
12. ηύφρανεν μεγάλαν
Κόρινθον.
ΣΧΟΛΙΑ
Ι. Το επίγραμμα Ε.Α.
ΧΙΙΙ, 19 του ΣΙμωνιδη του Κείου (556-467 π.Χ.), γράφτηκε, όπως φαίνεται, με
αφορμή την αφιέρωση από τον Κορίνθιο δρομέα και αθλητή του πένταθλου Νικολάδα
ενός αγάλματος, αφιέρωση που έδωσε την ευκαιρία στον επιγραμματοποιό να
μνημονεύσει όλες τις νίκες του αφιερωτή, που δεν ήταν και λίγες, με πιο
πρόσφατη μάλλον εκείνη που αναφέρεται πρώτη, στο στάδιο των Δελφών, στα Πύθια.
ΙΙ. Από τους τόπους
διεξαγωγής αθλητικών αγώνων στους οποίους είχε πάει ο Νικολάδας
(Αθήνα-Παναθήναια, Ισθμός Κορίνθου-Ίσθμια), ο Σιμωνίδης χρησιμοποιεί τον θηλυκό
τύπο, η Ισθμός, Νεμέα-Νέμεα, Πελλάνα, Λύκαιον, Τεγέα, Αίγινα, Επίδαυρος, Θήβα,
Μέγαρα, Φλιούντα, θα σχολιάσω για λόγους οικονομίας σελίδων μόνο τα Παναθήναια
και την Πελλάνα.
ΙΙΙ. ΤΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ
Τα Παναθήναια ήταν η
πιο μεγάλη γιορτή της Αρχαίας Αθήνας, που τελούνταν προς τιμήν της Πολιάδας
Αθηνάς κάθε χρόνο και με μεγαλύτερη μεγαλοπρέπεια κάθε τέσσερα χρόνια.
Τα Παναθήναια
γιορτάζονταν κατά τον αττικό μήνα Εκατομβαιώνα (Ιούλιο-Αύγουστο του σημερινού
ημερολογίου). Ο Πεισίστρατος έκανε τα Παναθήναια από αριστοκρατική γιορτή λαϊκή
και από παναθηναϊκή πανελλήνια, καθιερώνοντας την τέλεση «γυμνικών αγώνων»
στους οποίου μπορούσαν να συμμετέχουν και φτωχοί πολίτες, ενώ στους μέχρι τότε
υπάρχοντες ιππικούς αγώνες συμμετείχαν μόνο πλούσιοι, αλλά και έδωσε το
δικαίωμα συμμετοχής όλων των Ελλήνων όπου γης ευρισκομένων.
Στους νικητές των
γυμνικών αγώνων δίνονταν αμφορείς γεμάτοι με λάδι (Παναθηναϊκοί αμφορείς),
προερχόμενο από τις ιερές ελιές (των μοριών) της Αθηνάς.
Η πομπή (λιτανεία),
που γινόταν στα Μεγάλα Παναθήναια κάθε τέσσερα χρόνια, αποθανατίστηκε στη
ζωφόρο, του σηκού του Παρθενώνα από τη σχολή γλυπτικής του Φειδία.
IV.
Η ΠΕΛΛΑΝΑ
Η Πελλάνα ήταν μια
αρχαία πόλη της Λακωνίας ευρισκόμενη στην κοιλάδα του Ευρώτα κοντά σε μια πηγή
που ονομαζόταν Πελλανίδα.
Στην Πελλάνα
ανατράφηκαν, σύμφωνα με τοπική παράδοση, οι Διόσκουροι Κάστωρ και Πολυδεύκης,
όταν κατέφυγε σ’ αυτήν ο Τυνδάρεω (ο κατά κόσμον πατέρας τους) διωγμένος από τη
Σπάρτη από τον αδελφό του, ο οποίος διεκδίκησε τον πατρικό θρόνο.
Στην Πελλάνα υπήρχε
ναός του Ασκληπιού, ο οποίος σωζόταν ως τα χρόνια του περιηγητή Παυσανία (2ος
αι. μ.Χ.). Από ανασκαφές που έγιναν κοντά στο χωριό Καλύβια της Λακωνίας
βρέθηκαν διάφορα ευρήματα, πήλινα αγγεία, ανάγλυφα, λείψανα κιόνων κτηρίων της
Πελλάνας, αλλά και τάφοι μυκηναϊκής εποχής, έναν από τους οποίους, επιβλητικών
διαστάσεων, είχα την τύχη να επισκεφθώ το 2002 χάρη στην αείμνηστη
Σπαρτιάτισσα, συνάδελφο και φίλη οικογενειακή, Χριστίνα Παπαδημήτρη-Κολοβού και
τον αείμνηστο συνάδελφο και φίλο σύζυγό της Ερρίκο-Παύλο, στη μνήμη των οποίων
αφιερώνω το σημερινό μου επίγραμμα.
Πρέπει να σημειώσω
ότι η επίσκεψή μας στην Πελλάνα το 2002 είχε γίνει, επειδή είχαμε διαβάσει, σε
εφημερίδες ότι με πρόσφατες τότε ανασκαφές είχε εντοπισθεί το ανάκτορο του
Μενελάου και της Ωραίας Ελένης. Αξιόλογα ευρήματα του ανακτόρου δε θυμάμαι να
είχαμε δει, αλλά μας αποζημίωσε η είσοδός μας στον εντυπωσιακό μυκηναϊκής
εποχής τάφο. Μια κάποια γεύση σας δίνει η δημοσιευόμενη αναμνηστική φωτογραφία.
V. Νομίζω ότι
θα ήταν σημαντική παράλειψή μου, αν δεν σχολίαζα το όνομα του Κορίνθιου δρομέα
Νικολάδα, στου οποίου την παραλήγουσα στο αρχαίο κείμενο υπάρχει υπογεγραμμένη,
ένα σημείο που τώρα, δυστυχώς, δεν χρησιμοποιείται με συνέπεια, εκτός των άλλων
περιπτώσεων, να φαίνονται σαν ονομαστικές οι δοτικές των ονομάτων του αρχαίου
κειμένου Νεμέα, Πελλάνα, Τεγέα, Θήβα.
Το άλφα της
παραλήγουσας του ονόματος Νικολάδας με την προσθήκη της υπογεγραμμένης γίνεται
καταχρηστική δίφθογγος και αλλάζει η προφορά του ονόματος από Νικολάδας σε
Νικολάιδας, εφόσον η υπογεγραμμένη είναι το γιώτα που υπήρχε στην παραλήγουσα
του αρχικού τύπου του ονόματος, που ήταν Νικολαΐδας (στα αττικά Νικολαΐδης).
