Η προσπάθεια αποκατάστασης του παρόχθιου χώρου του Αλιάκμονα στην ευρύτερη περιοχή του φράγματος Αγίας Βαρβάρας και ταυτόχρονα πιο ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων ξεκίνησε το 1992 αλλά σχεδόν διακόπηκε το 1997, καθώς μπήκαμε σε μια μακρά περίοδο αναβολών, αναπροσαρμογών των μελετών, παραμονής των εξαγόμενων συμπερασμάτων-προτάσεων σε συρτάρια αρμοδίων υπηρεσιών και υπουργών, περιστασιακών υποσχέσεων και πάλι από την αρχή… παρόλο που είχε υπογραφεί η κοινή υπουργική απόφαση (ΚΥΑ) ΥΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας, Ανάπτυξης 65275 / 8-1-1996 για την υλοποίηση του «Αναρρυθμιστικού έργου στο Φράγμα Αγίας Βαρβάρας Αλιάκμονα» (!!!)
Η εφημερίδα ΛΑΟΣ, παρακολουθώντας στενά το θέμα, σε ένα από
τα πολλά αφιερώματά της και μετά από ενημερωτική συνάντηση-ξενάγηση επί του
πεδίου με τους κκ Θ. Καλαϊτζή, Α. Καστούδη (πολιτικούς μηχανικούς του
κλιμακίου επίβλεψης των έργων), τον Μάρτιο του 2000 έγραψε πολύ διαφωτιστικά
στο συν-εκδιδόμενο τότε περιοδικό «Λάμδα»:
« (…) Σύμφωνα με το υπόμνημα που διαβάζει κανείς στον πίνακα με τις προβλεπόμενες από τη μελέτη εργασίες, ο χώρος, τουλάχιστον επί χάρτου, μοιάζει με σκηνικό από “γυρίσματα” κινηματογραφικών ταινιών σε ευρωπαϊκά θέρετρα ή καρτ ποστάλ με τα πιο όμορφα τοπία της γηραιάς ηπείρου. Να φανταστούμε λοιπόν με την είσοδό μας στο χώρο -έτσι όπως σχεδιάζεται- έναν προθάλαμο υποδοχής στο “μπαλκόνι” του έργου, με οικοπάρκο, πολιτισμική πύλη, δίοδο προς τις λίμνες, τις οποίες θα μπορεί ο επισκέπτης να δει και πανοραμικά, εκθετήριο, αναψυκτήριο, μικρά λιμανάκια για τις βάρκες των ψαράδων, διόδους προς το νερό και το απέναντι βουνό, παραλία, διαδρομές για πεζούς και ποδηλάτες, πάρκο άθλησης, ειδική πίστα ανεμοπλοΐας, χώρο για κολύμπι, γήπεδο μπάσκετ, ιχθυογεννητικό σταθμό, ξυλοκατασκευές για ψάρεμα και διαδρομές για φυσιογνωστικούς περιπάτους. Και βέβαια δεν λείπουν τα παρκινγκ (πάρκα αυτοκινήτων) για τη διευκόλυνση των επισκεπτών. Επίσης στην ευρύτερη περιοχή θα δημιουργηθούν ξενώνες και Συνεδριακό Κέντρο…».
Έντυπα του ΛΑΜΔΑ με
εκτεταμένα αφιερώματα στο Φράγμα της Αγίας Βαρβάρας
Η προς υλοποίηση βελτιωμένη μελέτη του 1999 δηλαδή είχε σαφέστατα πολλές προβλέψεις διαμόρφωσης και ήπιας αξιοποίησης της κοιλάδας, αφενός για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των περιοίκων και αφετέρου για την προσέλκυση επισκεπτών.
Το έργο ανέκτησε ικανοποιητικούς ρυθμούς το… 2003 (!!!) και τρία χρόνια μετά (τον Μάρτιο του 2006)
εγκαινιάσθηκε από τον τότε Υπουργό Ανάπτυξης κ. Κωστή Χατζηδάκη. Το παραδιδόμενο
έργο όμως περιελάμβανε τις απαραίτητες εγκαταστάσεις που (σε συμφωνία με τον αρχικό
σχεδιασμό) απέβλεπαν στην κάλυψη των αναγκών παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, της
υδροδότησης της Θεσσαλονίκης και άρδευσης του κάμπου Ημαθίας-Θεσσαλονίκης, ενώ τα
κοινωνικο-περιβαλλοντικά οφέλη περιορίστηκαν σε:
«Αξιοποίηση της όχθης της λίμνης προς όφελος των επισκεπτών
κάνοντας περίπατο σε ειδικά διαμορφωμένους δρόμους στην όχθη της λίμνης και σε
εξέδρες που εκτείνονται μέσα στη λίμνη.
Δημιουργία ενός υδροβιότοπου που δίνει ζωή σε χώρο που
λειτουργούσε παλαιότερα ως χωματερή. [Εννοείται η λίμνη και οι δύο τεχνητές
νησίδες]
Βελτίωση τοπικών οδικών υποδομών, καθώς η δεξιά πλευρά του
φράγματος έχει κατασκευαστεί µε διευρυμένη διατομή µε σκοπό να χρησιμοποιηθεί μελλοντικά
ως τμήμα της επαρχιακής οδού Βέροιας – Βεργίνας.
Κατασκευή δύο αναχωμάτων, μήκους 800m το καθένα, στην κοίτη
του ποταμού για την προστασία της περιοχής από τις υπερχειλίσεις.» (Πηγή:
Ενημερωτικό έντυπο ΔΕΗ Ανανεώσιμες ΑΕ)
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη παρατηρητικότητα για να
διαπιστώσει κάποιος ότι το τελικό αποτέλεσμα (αν και αποκατέστησε αξιοπρεπώς
την περιβαλλοντική κακοποίηση που ασκούσαμε ως κάτοικοι του τόπου) υπολείπεται
κατά πολύ του αρχικού μεγαλόπνοου σχεδιασμού.
Προς αποφυγή παρερμηνειών διευκρινίζω ότι η ΔΕΗ στάθηκε συνεπής
στις συγγραφικές υποχρεώσεις της, επεξεργαζόμενη με σοβαρότητα τις ιδιαιτερότητες
της κατασκευής και χρηματοδοτώντας* σταθερά την πρόοδο των εργασιών.
[*Αν και η συγγραφική υποχρέωση προέβλεπε
«συγχρηματοδότηση» του έργου από κονδύλια συναρμοδίων Υπουργείων και της ΔΕΗ,
μέχρι τον Μάρτιο του 2000, η όποια πρόοδος του έργου οφειλόταν στη
χρηματοδότηση μόνο της ΔΕΗ, η οποία έφτανε ως εκείνο το χρονικό σημείο τα 3
δισεκατομμύρια δραχμές (δηλαδή περίπου το 40% του προϋπολογισμού του έργου)…]
Ο «μεγάλος ασθενής» και
στο συγκεκριμένο έργο ήταν ο στρεβλός τρόπος λειτουργίας του κρατικού
μηχανισμού. Και γίνομαι αμέσως συγκεκριμένος με κάποια παραδείγματα:
Οι πρώτες κιόλας εργασίες στη νότια όχθη του ποταμού, όπου
προβλεπόταν η κατασκευή αναψυκτηρίου, εκθετηρίου, διόδων στο νερό σε συνδυασμό
με ένα λιμανάκι για υδάτινες αθλητικές δραστηριότητες, προκάλεσαν (εύλογα) την
παρέμβαση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας λόγω κάποιων (ήσσονος σημασίας όπως
αποδείχθηκε μετά τη μελέτη τους) ευρημάτων.
Αν και με την αφορμή αυτή θα έπρεπε να γίνει αντιληπτή η αναγκαιότητα
σύστασης ενός τοπικού φορέα* ο οποίος θα
αναλάμβανε αρχικά την προώθηση και στη συνέχεια τη λειτουργία των εκτός άμεσων
συμφερόντων της ΔΕΗ εγκαταστάσεων, κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ…
[*Αυτή η φράση θα δούμε να επαναλαμβάνεται ως επωδός ξανά
και ξανά στη συνέχεια…]
Ως αποτέλεσμα: μπροστά στον κίνδυνο να καθυστερήσει η
επείγουσα λειτουργία των Υδροηλεκτρικών Σταθμών, η κατασκευή της πλειοψηφίας των
κοινωνικο-περιβαλλοντικών πτυχών του έργου «μετατέθηκε για αργότερα…».
Η δημιουργία του ιχθυογεννητικού σταθμού ήταν μια αντιπρόταση
των σχεδιαστών ως απάντηση στο πρόβλημα της διακοπής της ελεύθερης διακίνησης
των υδρόβιων οργανισμών εξαιτίας των τεχνικών έργων του φράγματος. Ενώ κατ’
αρχήν εγκρίθηκε με θετικά μάλιστα σχόλια από τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού
Σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ στις 7 Μαρτίου 2002, προωθήθηκε προς έγκριση και από μια
σειρά ακόμη υπηρεσιών, για να προκύψει τελικά
η αρνητική γνωμοδότηση του Τμήματος Αλιείας στις 11/12/2006.
[Παρατηρήστε τον χρόνο που απαιτήθηκε για τη διαδικασία και
ότι το έργο είχε ήδη εγκαινιαστεί…]
Όπως μας διευκρινίζει η Βιολόγος Ιχθυολόγος MSc(Res) κ. Μαρία Χειμωνοπούλου: «Η λειτουργία ενός
ιχθυογεννητικού σταθμού, όσο ελκυστική κι αν ακούγεται ως ιδέα, προϋποθέτει
έναν φορέα που θα τον λειτουργήσει και ειδικό επιστημονικό προσωπικό, θέματα
που δεν είχαν λυθεί εκείνη την εποχή. Το είδος της εκτροφής μετά από πρόταση
του ΥΠΕΧΩΔΕ ήταν η άγρια πέστροφα, η οποία όμως δεν διαβιεί κι ούτε
αναπαράγεται στις συνθήκες της συγκεκριμένης λίμνης. Για το λόγο
αυτό η γνωμοδότηση που έδωσε το Τμήμα Αλιείας επί του θέματος ήταν
αρνητική.»
Πέραν αυτών, η κ. Χειμωνοπούλου σημειώνει ότι: «Ο εμπλουτισμός τεχνητών οικοσυστημάτων είναι ένα σύνθετο ζήτημα που θα πρέπει να πραγματοποιείται μετά από κατάλληλη επιστημονική μελέτη και συνεχή παρακολούθηση των ιχθυοπληθυσμών και της οικολογικής κατάστασης του οικοσυστήματος. Θα ήταν προτιμότερο να δημιουργηθούν ιχθυοδιάδρομοι για την μετακίνηση των ιχθυπληθυσμών ανάντη και κατάντη των φραγμάτων, ώστε να είναι υγιείς και να κάνουν την επανεμφάνισή τους είδη που εξαφανίστηκαν όπως τα χέλια. Στη Γερμανία υπάρχει ανάκαμψη του πληθυσμού των χελιών λόγω λήψης ανάλογων μέτρων, ενώ στη Γαλλία η αντίστοιχη ΔΕΗ κατασκευάζει ιχθυοδιαδρόμους σε πολύ μεγάλα φράγματα. Επιπρόσθετα, σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνονται μέτρα για τον τραυματισμό και την θανάτωση των ψαριών από τις τουρμπίνες».
Αυτό που αντιλαμβάνομαι, αγαπητοί φίλοι, (ως ένας μέσης
ευφυΐας πολίτης) είναι ότι η ιδέα του ιχθυοτροφείου θα μπορούσε να αναπροσαρμοστεί
και να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο επιστημονικής περιβαλλοντικής εποπτείας
της κοιλάδας, το οποίο αφενός να λειτουργεί υποστηρικτικά προς το περιβάλλον
και αφετέρου να συμβάλλει στην προσέλκυση-καθοδήγηση επισκεπτών φυσιογνωστικών ενδιαφερόντων. Παρέμεινε
όμως (από την έλλειψη του φορέα ο οποίος θα ρύθμιζε τέτοια θέματα) καλοπροαίρετη
μεν αλλά αδρανής ιδέα «επί χάρτου»…
Η ΔΕΗ δεν αθέτησε
ούτε τη συγγραφική της υποχρέωση για παραχώρηση των εγκαταστάσεων στη θέση
«Πόρος» μετά το πέρας των εργασιών της και στις οποίες προβλεπόταν η λειτουργία
Ξενώνων και Συνεδριακού Κέντρου. Απλά δεν βρέθηκε ποτέ ο φορέας (!!!) που θα
της αιτηθεί και θα αναλάβει με υπευθυνότητα την υλοποίηση του αρχικού
σχεδιασμού…
Συγκεφαλαιωτικά, η χρονοβόρα επικάλυψη αρμοδιοτήτων μεταξύ
υπηρεσιών, η δυσκολία διαλεύκανσης του
ιδιοκτησιακού καθεστώτος της περιοχής, κυρίως όμως η παράλειψη σύστασης εξ
αρχής ενός τοπικού φορέα προώθησης και συντονισμού των κοινωνικο-περιβαλλοντικών
πτυχών του έργου, ήρθαν να επιβεβαιώσουν για ακόμη μία φορά ότι στην Ελλάδα
«ουδέν μονιμότερον του προσωρινού»…
Το «Πανόραμα στις λίμνες». Προβλεπόταν: εκθετήριο,
αναψυκτήριο, γέφυρα, βύθισμα στο νερό, λιμανάκι για βάρκες, εγκαταστάσεις για
υδάτινες αθλητικές δραστηριότητες.
Το «Οικοπάρκο αναψυχής». Προβλεπόταν: χώρος
αναψυχής παιδιών, δίοδος προς το βουνό για ποδηλατοδιαδρομή και φυσιογνωστικό
περίπατο πεζών.
Το «Οικοπάρκο άθλησης». Προβλεπόταν:
εγκαταστάσεις ανεμοπλοΐας και σειράς γηπέδων: μπάσκετ, βόλεϊ κλπ
Ο χώρος ανάπτυξης του
«ιχθυογεννητικού σταθμού»
Οι παραχωρούμενες από τη ΔΕΗ
εγκαταστάσεις για τη λειτουργία «Συνεδριακού
Κέντρου και ξενώνων»
Με αυτά και με εκείνα, εν έτη 2021, ένας ιστορικός, πολιτισμικός, θρησκευτικός και περιβαλλοντικός θησαυρός, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ο σύνδεσμος της Βεργίνας (Αιγές) με την επίσης βαρύτιμη σε ιστορία πόλη της Βέροιας, παραμένει παραγκωνισμένος και «καταχωνιασμένος». Ο απρόσωπος, στρεβλός και δύσκαμπτος κρατικός μηχανισμός, θεώρησε, ως φαίνεται, ότι είναι ωφελιμότερο να χρησιμεύει η κοιλάδα του Αλιάκμονα ως σκουπιδότοπος ασυνείδητων συμπολιτών μας ή διερχόμενων…
Θλιβερές εικόνες ασυνειδησίας
και εγκατάλειψης …
Βρισκόμαστε λοιπόν, αγαπητοί φίλοι, σε αναμονή ενεργοποίησης τοπικών πολιτικών προσώπων με: όραμα, αγάπη για τον τόπο και ικανότητες «για δυνατούς λύτες» (ευελπιστώ ότι υπάρχουν και θα ανταποκριθούν), τα οποία θα αναλάβουν πρωτοβουλίες, ώστε να μετατρέψουν τον «γόρδιο δεσμό» (το «φύγε κακό από τα μάτια μου» δηλαδή) σε κινητήριο μοχλό αειφόρου ανάπτυξης για τις επαπειλούμενες με αφανισμό νεανικού πληθυσμού κοινότητες ανάμεσα στα Πιέρια και το Βέρμιο…
