Γράφει ο Τσιομεσίδης Νικήτας, Θεολόγος
Διανύουμε ήδη την περίοδο της Μ. Σαρακοστής, η οποία διαρκεί μέχρι το Πάσχα. Σ’ αυτήν εμείς οι χριστιανοί δίνουμε ένα διαφορετικό νόημα και περιεχόμενο, γιατί η εκκλησία μας διδάσκει ότι κατά την περίοδο αυτή πρέπει να υποβληθούμε σε εντονότερους πνευματικούς αγώνες.
Δε νοείται όμως χριστιανική ζωή χωρίς άσκηση, χωρίς δηλαδή την προσπάθεια εκείνη που πρέπει να κάνουμε οι πιστοί, με τη βοήθεια και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, για να απαλλαγούμε από τα διάφορα πάθη και τις αμαρτίες μας, να διώξουμε από πάνω μας την κυριαρχία των παθών μας. Σ’ αυτή την ασκητική προσπάθεια των χριστιανών ιδιαίτερα σημαντική θέση έχει η νηστεία.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα παραθέσω μερικές σκέψεις για το νόημα και το σκοπό της νηστείας, της νηστείας που τόσο πολύ έχει παρεξηγηθεί στις ημέρες μας από πολλούς ανθρώπους.
1. Η νηστεία δεν είναι εφεύρημα των ανθρώπων, αλλά διδασκαλία που πηγάζει από την Αγία Γραφή, είναι εντολή του Θεού, γι’ αυτό και πρέπει να την τηρούμε και να γνωρίζουμε τον ορθό τρόπο με τον οποίο οφείλουμε να νηστεύουμε.
Η νηστεία δεν πρέπει να γίνεται για να προκαλέσει τον έπαινο ή το θαυμασμό των άλλων ανθρώπων, αλλά να αποβλέπει στην αφέλεια της ψυχής. Πρωταρχικός σκοπός της νηστείας είναι η κάθαρση και ο εξαγιασμός της ψυχής και του σώματος.
Ενώ η γαστριμαργία και η λαιμαργία εξάπτουν το σαρκικό φρόνημα και διεγείρουν τις ορμές, η νηστεία αντίθετα μαραίνει τις σαρκικές επιθυμίες και καταπολεμά τα διάφορα πάθη της ψυχής.
2. Η νηστεία διακρίνεται σε «σωματική» και «πνευματική». Η σωματική νηστεία συνίσταται στην αποχή από ορισμένες τροφές και τη λήψη άλλων, των λεγόμενων νηστήσιμων. Με την αποφυγή αυτών των τροφών και τη λιτή διατροφή αποβλέπουμε στο να καταστείλουμε τις διάφορες ορμές μας και να ξεριζώσουμε τις σαρκικές επιθυμίες. Είναι αυτό που λέει ο Απ. Παύλος «νέκρωση» και «σταύρωση» του φρονήματος της σαρκός και των εμπαθών επιθυμιών.
Η πνευματική νηστεία είναι η νηστεία της ψυχής του ανθρώπου. Είναι η απομάκρυνση από τα κακά, και αυτή είναι η αληθινή νηστεία. Λέει ο Μ. Βασίλειος «μη ονομάζεις νηστεία μόνο την αποχή από τις τροφές, και περιορίζεις το αγαθό της νηστείας σ’ αυτή, διότι αληθινή νηστεία είναι η αποξένωσή μας από τα κακά». Αποξένωση από τα κακά σημαίνει αποφυγή της αμαρτίας με όλες της τις μορφές, όπως: αμαρτωλές πράξεις, λόγια κακά, επιθυμίες κακές, λογισμοί κακοί.
3. Για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να νηστεύουμε, ώστε αυτή να είναι αποτελεσματική, μας διδάσκει ο ιερός Χρυσόστομος ότι αληθινή νηστεία δεν είναι αυτή που κάνουν οι πιο πολλοί άνθρωποι, δηλαδή μόνο αποχή από τα φαγητά, αλλά και αποχή από τα αμαρτήματα, διότι δεν αρκεί αυτή καθ’ εαυτή η νηστεία να απομακρύνει από τα αμαρτήματα αυτούς που νηστεύουν, εάν δε γίνεται με τον προσήκοντα τρόπο.
Νηστεύεις; Δείξτο με τα έργα σου, με την ελεημοσύνη, με τη συμφιλίωση με τον εχθρό σου, και γενικά με την αποχή σου από τις κακές συνήθειες. Ας νηστεύουν και τα αυτά με το να μη δέχονται να ακούνε κακολογίες και διαβολές, ας νηστεύει και το στόμα από λόγια αισχρά και υβριστικά διότι στην αντίθετη περίπτωση ποια ωφέλεια θα υπάρξει όταν αποφεύγουμε να τρώμε κρέατα και ψάρια, αλλά κατατρώμε και δαγκώνουμε με άλλους τρόπους τους συνανθρώπους μας; Ας νηστεύουν τα χέρια με το να μένουν καθαρά από την αρπαγή και την πλεονεξία, ας νηστεύουν τα πόδια με το να απομακρύνονται από τους δρόμους που οδηγούν στην αμαρτία, ας νηστεύουν τα μάτια με το να μη βλέπουν και περιεργάζονται θεάματα εφάμαρτα.
4. Ποιο θα είναι το πνευματικό κέρδος εάν δίχως κατορθώματα αρετής περάσουμε την περίοδο της νηστείας και την περιορίσουμε μόνο σε αποχή από τροφές; Εάν κάποιος ισχυριστεί ότι νηστεύει για λόγους δίαιτας εμείς πρέπει να δώσουμε το αληθινό νόημα της νηστείας προσθέτοντας: είχα εχθρό και συμφιλιώθηκα μ’ αυτόν, είχα τη συνήθεια να κατηγορώ και τη σταμάτησα, είχα την τάδε και την τάδε κακή συνήθεια και απαλλάχτηκα από αυτήν.
Η ωφέλεια από τη νηστεία των αμαρτημάτων είναι μόνιμη και συνεχής. Ας μη χαιρόμαστε λοιπόν μόνο επειδή θα νηστεύουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα Να χαιρόμαστε όταν περάσουμε το διάστημα αυτό με κατορθώματα αρετής, ώστε όταν περάσει η περίοδος της νηστείας να λάμπουν οι καρποί της.
Καθένας λοιπόν ας αναλογιστεί ποια ελαττώματα θα διορθώσει, ποιες αρετές θα αποκτήσει, ποιες αμαρτίες θα καθαρίσει, σε τι θα επιδιώξει να γίνει καλύτερος. Έτσι η νηστεία γίνεται έργο όλου του ανθρώπου, κοινό αγώνισμα της ψυχής και του σώματος.
Πού αποβλέπει λοιπόν η νηστεία της Μ. Σαρακοστής που άρχισε; Αποβλέπει στο να μας προετοιμάσει πνευματικά για τη συμμετοχή μας στη μεγάλη γιορτή του Πάσχα και να μας κάνει κοινωνούς της αναστάσιμης χαράς.
5. Δυστυχώς στις μέρες μας η νοοτροπία της εποχής μας δε μας επιτρέπει να αισθανθούμε την πνευματική σημασία που έχει η Εγκράτεια.
Η καταναλωτική μανία από την οποία έχουμε κυριευθεί όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι μας κάνει να βλέπουμε τη νηστεία παρεξηγημένη και ξεπερασμένη υπόθεση. Πολλές φορές μάλιστα στις διάφορες συζητήσεις εκφραζόμαστε ειρωνικά γι’ αυτήν. Για τους περισσότερους ανθρώπους αυτό που μετράει είναι η έξοδος, η μέθη της ταχύτητας, το αλόγιστο φαγοπότι, το ξεφάντωμα. Όλα αυτά εκφράζουν την εσωτερική μας γυμνότητα και δείχνουν την αποχριστιάνιση της νοοτροπίας μας και της καθημερινής συμπεριφοράς μας.
6. Για την Εκκλησία όμως η περίοδος που άρχισε είναι μία περίοδος με κύρια χαρακτηριστικά την άσκηση, τη μετάνοια και την προσευχή. «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται, οι βουλόμενοι άθλησαι εισέλθετε αναζωσάμενοι τον καλόν της νηστείας αγώνα». Ανοίγεται ένας πνευματικός στίβος για όλους και καλούμαστε ν’ αγωνιστούμε όλοι. Θα είναι ευλογημένοι όσοι θελήσουν να μπουν σ’ αυτόν κα να αγωνιστούν με τη δύναμη του Χριστού τον καλό αγώνα της νηστείας.
Όσοι λοιπόν θα νηστέψουν και «σωματικά» και «πνευματικά» θα αξιωθούν να γευτούν και τη λυτρωτική χαρά του Σταυρού και της Ανάστασης του Χριστού.
Θα μπορούσαν να αναφερθούν πολλά ακόμα χρήσιμα και ωφέλιμα για το θέμα της νηστείας. Συνόψισα όμως σ’ αυτές τις λίγες σκέψεις την ουσία και το αληθινό νόημά της, ώστε όσοι προσπαθήσουν να νηστέψουν να τα έχουν υπόψη τους αυτά, για να αποκτήσει πραγματικό και αληθινό νόημα η προσπάθεια του καθενός.
