Γράφει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος Φιλόλογος.
Στη μεγάλη
εξέγερση των Ελλήνων το 1821 δεν έλλειψε το όμορφο νησί της Αφροδίτης η Κύπρος.
Η Φιλική Εταιρεία(ΦΕ) κατόρθωσε να μεταφέρει την επαναστατική φλόγα στην Κύπρο
και να μυήσει πολλούς προκρίτους του νησιού και τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό.
Ένας μεγάλος αριθμός Κυπρίων έλαβε το μήνυμα και περίμενε την λάμψη της
εξέγερσης. Ωστόσο η ΦΕ δεν συμπεριέλαβε στα επαναστατικά της πλάνα και την
Κύπρο για λόγους τακτικής. Το νησί απείχε πολύ από τη μητροπολιτική Ελλάδα και
υπήρχε μεγάλος κίνδυνος εξουδετέρωσης της επαναστατικής δραστηριότητας. Η
Τουρκία ήταν δίπλα. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ ς με
επιστολή του το 1820 μέσου του Φιλικού Δημητρίου Ύπατρου ενημέρωνε
τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, Αρχηγό της Φ.Ε ότι θα βοηθήσει την
Επανάσταση με οποιονδήποτε τρόπο « με χρήματα
και τροφάς όσας δυνηθή… και τέλος να σκεφθή πώς να διαφυλάξει το ποίμνιον
του από τους κατοίκους εκεί εχθρούς.» Η Κύπρος τότε είχε 80.000
έλληνες κατοίκους και μόνο 20.000 Τούρκους. Οι Τούρκοι γνώριζαν ότι οι Κύπριοι
δεν είχαν πρόθεση να εξεγερθούν, αφού ήταν άοπλοι και από την παράδοση
ειρηνικής ζωής . Είχε διαταχθεί νωρίς ο αφοπλισμός των Ελλήνων σαν μέτρο ασφάλειας.
Παρ’ όλα αυτά ο Σουλτάνος διέταξε και αποβιβάστηκαν στο νησί στις 3 Μάιου 1821τέσσερις(4000) Τούρκοι στρατιώτες.
Αφού ολοκληρώθηκε ο αφοπλισμός τους συντάχθηκε από τον Τούρκο διοικητή της
νήσου Κιουτσούκ Μεχμέτ ένας μακρύς κατάλογος των 486 Ελλήνων. Μεταξύ αυτών
ήσαν ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, τρεις Μητροπολίτες, πολλοί
κληρικοί από τα μοναστήρια, πρόκριτοι και πολλοί προεστοί των επαρχιών. Η
τουρκική βαρβαρότητα δεν άργησε να εκδηλωθεί. Οι αγάδες του νησιού
συμμετείχαν στην εξόντωση των Χριστιανών. Στις 12
Ιουνίου 1821 ημέρα Κυριακή συνέλαβαν 486 προσωπικότητες του νησιού από τις
εκκλησίες την ώρα της Θ. Λειτουργίας και τις οδήγησαν στις φυλακές με σκοπό να
θανατωθούν. Γλίτωσαν μόνο 16. Μια μέρα, 9
Ιουλίου 1821, συγκέντρωσαν στην Πλατεία της Λευκωσίας τους
Έλληνες. Τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό τον οδήγησαν στον, δια του απαγχονισμού,
θάνατο, ενώ κατάσφαξαν τους Μητροπολίτες Πάφου Χρύσανθο, Κιτίου Μελέτιο,
Κυρήνειας Λαυρέντιο και πολλούς κληρικούς. Πολλοί από τους εξέχοντας πολίτες
της νήσου της επαρχίας αποκεφαλίστηκαν, ελάχιστοι που κρύφτηκαν σώθηκαν.
Οι περιουσίες των Ελλήνων που εξοντώθηκαν, όπως και τα ιερά σκεύη των ναών
λεηλατήθηκαν από τους Τούρκους 1.Η Κύπρος πλήρωσε βαρύ τίμημα στο βωμό της
ελευθερίας.
Οι Κύπριοι, αδελφοί μας, παρά τους θανάτους δεν
σταμάτησαν να αγωνίζονται για την ελευθερία της μητροπολιτικής Ελλάδος. Πολλοί
πήραν μέρος σε διάφορες μάχες της Επανάστασης, στην Πελοπόννησο, στην
Αττική, στην Ανατολική Ελλάδα και σε ναυτικές επιχειρήσεις. Ακόμη και στις
πρώτες συγκρούσεις των επαναστατών με τον τουρκικό στρατό στις Παραδουνάβιες
ηγεμονίες. Συμμετείχαν στο σώμα του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ο αριθμός των
αγωνιστών του 1821 είναι δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια, εξαιτίας κυρίως
της μη καταγραφής των ονομάτων τους, όμως, σίγουρα, ήταν μερικές εκατοντάδες.
Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν: Ο Φιλικός Χαράλαμπος Μάλης, που μυήθηκε στη
Φιλική Εταιρεία από τον Παπαφλέσσα, κατήλθε στην Πελοπόννησο μαζί του, στα τέλη
του 1820. Από τους ανώτερους κληρικούς αναφέρουμε τον επίσκοπο Δημητσάνης Φιλόθεο
Χατζή, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, που πέθανε κρατούμενος των Τούρκων στις
φυλακές στην Τριπολιτσά, τον Σεπτέμβριο του 1821, Τον Αγαθάγγελο Μυριανθούση,
από το Μηλικούρι, από το 1833 Μητροπολίτης Λοκρίδας, Τον Μητροπολίτη
Δημητριάδος και Ζαγοράς Αθανάσιο Κασσαβέτη, και τον Μητροπολίτη
Νικομήδειας Αθανάσιο Καρύδη, ο οποίος μαρτύρησε με τον Πατριάρχη
Γρηγόριο Ε’, στην Κωνσταντινούπολη, στις 10 Απριλίου 1821. Σημαντική συμβολή
είχαν οι αδελφοί Θησείς, από τον Στρόβολο, στενοί συγγενείς του
εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Τον Νικόλαο (έμπορο στη Μασσαλία,
τον αρχιμανδρίτη Θεόφιλο ή Θεοφύλακτο, που το καλοκαίρι του 1825
ονομάστηκε «αντιστράτηγος» και τον Κυπριανό.
Η συμμετοχή Κυπρίων αγωνιστών στην Ελληνική Επανάσταση επιβεβαιώνει τους
αγώνες του κυπριακού Ελληνισμού για ελευθερία και τους ακατάλυτους δεσμούς με
τον μητροπολιτικό χώρο. Αρκετοί παρέμειναν στην Ελλάδα, μετά τη δημιουργία του
ανεξάρτητου κράτους, συμβάλλοντας στη θεμελίωσή του. Όσοι επέστρεψαν στη
γενέτειρά τους αποτέλεσαν ζωντανά παραδείγματα προς μίμηση και πυρήνες
αντίστασης στις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας στο νησί.2 Σε όλους τους
μάρτυρες του Έθνους που θυσιάστηκαν για την πατρίδα ανήκει απέραντη τιμή, δόξα
και αιώνιος έπαινος. Βιβλιογραφία.1.ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. τ. ΙΒ σελ.202-203.2.Πέτρος Παπαπολυβίου. «Η Επανάσταση
του 1821 και η Κύπρος»σελ.111 Εκδ. Περιοδικό: ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Βέροια:
Σάββατο 13 Μαρτίου 2021 Π. Παπαδόπουλος-Φιλόλογος
