Κύριε διευθυντή,
Στην έγκριτη εφημερίδα σας δημοσιεύσατε στις 05/03/2021, την απάντηση του κ. Δημήτρη Γκαλαΐτση, συντάκτη των ιστορικών κειμένων που συνοδεύουν το ημερολόγιο 2021 του Σ.Β.Βέροιας, προς τον πρόεδρο της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών – Βελεστίνου – Ρήγα με θέμα την καταγωγή του Εθνεγέρτη Ρήγα Βελεστινλή, Δρ. Δημήτριο Καραμπερόπουλο. Η παρέμβασή μου προφανώς και δεν αντικαθιστά πιθανή ανταπάντηση του προέδρου εφόσον εκείνος το κρίνει απαραίτητο, αλλά αποτελεί την παράθεση κάποιων στοιχείων για την ενημέρωση του αναγνωστικού κοινού της πόλης μας σε θέματα ιστορικά που αφορούν τον τόπο καταγωγής μου και που έχουν προκύψει με αφορμή το ημερολόγιο που ανέφερα και τις απόψεις που διατυπώθηκαν. Παραθέτω αυτούσιες τις παραγράφους της επιστολής Γκαλαΐτση και ακολουθεί η παρατήρησή μου.
Παρατηρήσεις επί της επιστολής του κ. Δημήτρη Γκαλαϊτση.
1 . “ Αν το θέμα μας ήταν η καταγωγή του Ρήγα, σίγουρα θα αναφέραμε πηγές που αφορούν στον οικισμό του Βελεστίνου (Σάθας και άλλοι) , από τις οποίες αναδεικνύεται ότι οι ιδρυτές του Βελεστίνου ήταν Βλάχοι, οι οποίοι στην πορεία «γραικώθηκαν», όπως θα έλεγε και ο Λέων ο Σοφός, και οι οποίοι ασφαλώς είναι οι ντόπιοι και γηγενείς Γραικοί του Βελεστίνου, αν αυτοί δεν είναι μέτοικοι στο Βελεστίνο.”
Παρατήρηση 1η.
α ) Ο ευρύτερος χώρος της περιοχής του Βελεστίνου κατοικείται ανελλιπώς από την μυκηναϊκή τουλάχιστον εποχή και έχει συνδεθεί με μυθολογικές και ιστορικές αναφορές. ( ΄Αδμητος - ΄Αλκηστη – Ιάσονας - Αλέξανδρος των Φερών ). Στην διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας και του Βυζαντίου εξακολουθεί ο τόπος να κατοικείται χωρίς βέβαια να επανακτά την αίγλη του παρελθόντος, ακολούθησε δηλαδή την πορεία της υπόλοιπης ελλάδας. Όταν ο επιστολογράφος σας ομιλεί περί ιδρύσεως σε ποια εποχή συγκεκριμένα αναφέρεται;
Ελπίζω να μην εννοεί τους αρχαίους χρόνους, ακολουθώντας την θεωρία του επίσης βλάχου « βιογράφου » του Ρήγα Βελεστινλή κ. Γεωργίου ΄Εξαρχου, ο οποίος σε εισήγησή του εδώ στη Βέροια, υποστήριξε ότι οι Τρώες ( Πρίαμος - ΄Εκτορας κ.λ.π.) ήταν βλάχοι και ότι η λατινική γλώσσα είχε ως αφετηρία τα βλάχικα .
Οι γενικές αναφορές όπως «Σάθας και άλλοι», δεν αποτελούν απάντηση όταν δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στο αντίστοιχο συγγραφικό έργο, την σελίδα, χρονολογία έκδοσης και τόπο.
Ο Κωνσταντίνος Σάθας (Σαθόπουλος το πραγματικό του όνομα) πράγματι είναι από τους σημαντικούς ιστορικούς ερευνητές της νεότερης ιστορίας, ας παρέθετε ο κ. Γκαλαΐτσης την σχετική αναφορά. ΄Οσο για τους «άλλους» φαντάζομαι υπήρχε χώρος να αναφερθούν
β ) Ο όρος «γραικώθηκαν» τί νόημα έχει κατά τον κ. Γκαλαΐτση, χωρίς να σημαίνει ότι αδιαφορούμε για την σημασία που έδινε χίλια και πλέον έτη πριν, ο Λέων ο Σοφός. Μήπως σημαίνει «εξελληνίσθηκαν», και αν ναι από ποιους αν δεν ήταν η μεγάλη πλειοψηφία των γηγενών κατοίκων που μιλούσε τα ελληνικά ; Είναι φανερό ότι η ελληνική γλώσσα πάντα ομιλούνταν από την ευρεία πλειοψηφία του λαού και η βλάχικη παρέμενε μειοψηφική αφού και οι ίδιοι οι βλάχοι που αισθάνονταν έλληνες, ελληνικά σχολεία ίδρυαν παντού. Μόνο οι βλάχοι που ακολούθησαν την ρουμάνικη προπαγάνδα από τα μέσα του 19ου αιώνα μίλησαν για ρουμάνικα σχολεία. Μπορεί εδώ να αναφερθεί ότι το μόνο που ίδρυσαν βλάχοι ρουμανίζοντες Περιβολιώτες στο χωριό μου ήταν το ρουμάνικο σχολείο του Βελεστίνου, λίγο πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλίας με επικεφαλής τον Περιβολιώτη ιερέα Δημήτριο Κωνσταντινέσκου που λειτούργησε για πρώτη φορά το 1880 με 35 μαθητές και έκλεισε με την απελευθέρωση και την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος. (Ευάγγελος Κακαβογιάννης, Αθήνα 1994, Πρακτικά Β ΄ Συνεδρίου, Φεραί-Βελεστίνο-Ρήγας σελ.345-369 και Γεωργίου Σαββανάκη, «Η ρουμανική προπαγάνδα στο χωριό Περιβάλι (από τα μέσα του 19ου αιώνα έως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο)» Λάρισα, 2011, σελ. 20-23)
2. «Δεύτερο: Δε θα μπούμε στον πειρασμό να αναφέρουμε πληθυσμιακά στοιχεία του Βελεστίνου, με βάση βιβλιογραφικές πηγές, που αναδεικνύουν τη βλαχική παρουσία στο Βελεστίνο από πολύ παλιά. Θα περιοριστούμε μόνο στο Μητρώο Αρρένων της κοινότητας Βελεστίνου, για τα έτη 1842-1881, στο οποίο είναι εγγεγραμμένοι οι ανά έτος γεννηθέντες άρρενες. Διαφαίνεται ότι οι Βλάχοι Περιβολιώτες αποτελούν, πριν το 1881, το πολυπληθέστερο και ντόπιο στοιχείο του χριστιανικού πληθυσμού του Βελεστίνου, αφού για τα έτη που αναφέρθηκαν προηγούνται συντριπτικά οι γεννήσεις των Βλάχων. Μόνο μετά το 1881 οι γεννήσεις των Βλάχων ακολουθούν φθίνουσα πορεία ,»
Παρατήρηση 2η.
Υπήρχε πριν το 1881 Κοινότητα Βελεστίνου που διέθετε μάλιστα και Μητρώο Αρρένων, και ποιος ήταν κοινοτάρχης και ληξίαρχος. ΄Ελληνας ή Τούρκος ;.
Ας ενημερώσουμε λοιπόν πως ο Δήμος Φερών πρωτοεμφανίζεται, μετά την απελευθέρωση και προσάρτηση της Θεσσαλίας του 1881, ως πρωτοβάθμια μονάδα τοπικής αυτοδιοίκησης την άνοιξη του 1883 μετά από εισήγηση του Επαρχείου Βόλου από τα μέσα του 1882. Αν υπάρχει κάτι άλλο περί δήθεν μητρώου αρρένων που κατά κόρον χρησιμοποιεί ως επιχείρημα ο κ. Γκαλαΐτσης και μάλιστα δημοσιευμένο όπως χαρακτηριστικά επαναλαμβάνει, ας το αναφέρει συγκεκριμένα για να το δούμε και οι μεις. Ποιος, πού και πότε δημοσιεύθηκε.
3. «Κατά τον ακαδημαϊκό Αθανάσιο Διομήδη Πετσάλη, η μάνα του Ρήγα, Μαρία, ήταν κόρη των «Μαυρόλυκων», από το βλαχοχώρι της Μεσσηνίας Λούτσα (νυν Αθαλάσσι). Στο μυθιστόρημα αυτό ο συγγραφέας του αυθαιρετεί ή λέει την αλήθεια; Έχει κάποια σχέση με την καταγωγή του το ότι ο Ρήγας μιλούσε τη βλαχική γλώσσα, όπως αναφέρει ο Γ. Κορδάτος, όταν πήγε στην Κωσταντινούπολη, πριν μεταβεί στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες; Πού και πώς την έμαθε;»
Παρατήρηση 3η
α) Λούτσα ή Αθαλάσσι, Μεσσηνίας. «βλαχοχώρι» κατά τον κ. Γκαλαϊτση. Απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο και τα στοιχεία στη διάθεση του καθενός. Εκτός αν θεωρούνται οι αρβανίτες , βλάχοι, αλλά και πάλι είναι τόσο λίγοι για να χαρακτηρισθεί το χωριό «βλαχοχώρι» Πηγή Βικιπαιδεια.
Την περίοδο της Α΄ Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με τον Θανάση Πετσάλη - Διομήδη, στο ιστορικό του μυθιστόρημα «Οι Μαυρόλυκοι», στην περιοχή της σημερινής Λούτσας υπήρχε το χωριό Αθαλάσσι: «Στ’ ακρογιάλι κάτω, ένα μοναχικό χωριό. Τ’ όνομά του Αθαλάσσι (Λούτσα). Μεγαλούτσικο χωριό. Θα ‘χε τότε, στα 1560-1570, κάπου διακόσια τριάντα τζάκια. Ντόπιοι οι περισσότεροι, χωριανοί. Ωστόσο είχαν ριζώσει, από τα χρόνια των Βενετσάνων, κάμποσες οικογένειες εβραϊκές. Αργότερα, με τους Τούρκους, που ήρθαν στο χωριό -κάπου σαράντα φαμελιές- κουβαλήθηκαν και μερικοί Αρβανίτες». Σύμφωνα με τον ερευνητή της τοπικής ιστορίας Σταύρο Π. Τσώνη, στο βιβλίο του «Γριζόκαμπος: Ένα παράξενο χωριό», τα 230 τζάκια, δηλαδή ο αριθμός των οικογενειών, «αν πολλαπλασιαστεί με το 5 ή το 6, που ήταν τότε -κατά μέσον όρο- ο αριθμός των μελών κάθε οικογένειας, το Αθαλάσσι (Λούτσα) πρέπει να είχε 1200 έως 1400 κατοίκους τουλάχιστον»
β) Για το πού έμαθε ο Ρήγας την βλαχική γλώσσα η απάντηση είναι : εκεί που έμαθε την τουρκική , την γαλλική, την ιταλική και την γερμανική.
Παρατήρηση 4η
«αποδεικτική αξία για την περιβολιώτικη καταγωγή του Ρήγα του βλάχικου δημώδους τραγουδιού που κατέγραψε στις 3 Ιουλίου 1955 ο βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών συγγραφέας-ερευνητής κ. Γεώργιος Πλατάρης, από τον Μετσοβίτη Νικόλαο Σιούτα (1884-1964), και είναι δημοσιευμένο εδώ και 23 χρόνια, γνωστό και στην ΕΕΜΦΒΡ»
Η ποίηση προ εικοσαετίας ενός καλοπροαίρετου μάλλον βλάχου οπαδού της θεωρίας της βλάχικης καταγωγής του Ρήγα, που μάλιστα του αλλάζει το όνομα από Βελεστινλή σε «Ρίγα άλου Περιβολιάτου», αποτελεί δημοτικό τραγούδι; Και σε ποια συλλογή είναι αυτά καταχωρημένα, ποιοι βλάχοι τα τραγουδούν γιατί οι συμπατριώτες μου στο Βελαστίνο αν και όλοι Περιβολιώτες ουδέποτε να τραγούδησαν ή τα χόρεψαν ,όπως για παράδειγμα το «παιδιά της Σαμαρίνας» ή το «Αϊδόνι» το χαρακτηριστικό τους τραγούδι και τον αντίστοιχο αγαπημένο τους χορό. Ούτε στο Ξηρολίβαδο τα τελευταία είκοσι χρόνια άκουσα ποτέ στο πανηγύρι τα υποτιθέμενα βλάχικα τραγούδια για το Ρήγα. Ας σοβαρευτούμε. Οι καιροί είναι δύσκολοι και δεν είναι το θέμα να αποδείξει κανένας τίποτε. Το γκρέκοι και βλάχοι στην εποχή μας έχει τελειώσει ας κοιτάξουμε μπροστά για ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
΄Οσον αφορά την τελική προτροπή του κ. Γκαλαΐτση,
«Νομίζω ότι δε χρειάζεται να υποτιμούμε κανενός τη νοημοσύνη περί τούτων. Η επιστήμη δεν πρέπει να σχετίζεται με εμμονικές ματαιοδοξίες και δογματικά «πιστεύω». Έχει δικούς της δρόμους.»
Συμφωνώ απολύτως αρκεί αυτό να ισχύει για όλους μας.
Με τιμή
Βασίλης Τσαπράζης Θεολόγος
τ. δ/ντής Μουσικού Σχολείου Βέροιας
