Γράφει ο:
Αναστάσιος
Βασιάδης
Η επιτακτική επικαιρότητα της επιδημικής κρίσης του κορωνοϊού και τα περιοριστικά μέτρα που εξαγγέλονται, είναι φυσικό να μονοπωλούν το γενικότερο ενδιαφέρον και να το αποσπούν από την παρακολούθηση της νομοθετικής εξέλιξης η οποία συντελείται.
Από το σύνολο των νομοσχεδίων των διαφόρων υπουργείων, ιδιαίτερα επισημαίνεται το επίκαιρο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υγείας που αφορά τις κυρώσεις δωρεών προς τα νοσοκομεία «Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» Αθηνών και «ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ» Θεσσαλονίκης και λοιπές διατάξεις.
Μετά την αναλυτική και πολυσέλιδη παράθεση των στοιχείων που συνθέτουν τις κυρώσεις των δωρεών προς τα νοσοκομεία, ακολουθεί το δέκατο έβδομο (17) άρθρο με τίτλο «Ρυθμίσεις θεμάτων Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ)»
Στα πλαίσια αυτών των προς νομοθέτηση ρυθμίσεων, αναδιατυπώνεται κατ αρχή χωρίς διαφορές, η παράγραφος 1 του άρθρου 35 του ν. 4025/2011, δια της οποίας καθορίζονται «διαδικασίες χορήγησης αδειών ιατρικού και οδοντιατρικού επαγγέλματος και ειδικοτήτων, με αρμοδιότητα του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου και της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπονδίας», ενώ προστίθεται διάταξη που παραπέμπει την «διαδικασία των προβλεπόμενων παραβόλων σε κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Υγείας».
Ακολουθεί ως ρύθμιση η παράγραφος 2 του άρθρου 17 του νομοσχεδίου, στην οποία ορίζεται ως «επί πλέον σκοπός του ΠΙΣ η προσθήκη περ. (ιβ) στην παρ.2 του άρθρου 271 του ν. 4512/2018», με την διατύπωση:
«η προαγωγή, μέσω ερευνητικών προγραμμάτων, της έρευνας, σε θέματα που αφορούν τις υπηρεσίες υγείας και εν γένει το σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας, αυτοτελώς αλλά και σε συνδυασμό με το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης».
Κατά τα άλλα μεταφέρονται στο επίκαιρο νομοσχέδιο αυτούσια και με την ίδια ακριβώς διατύπωση οι υπόλοιποι 11 σκοποί και τα 19 μέσα πραγματοποίησης που περιέχονται στον εν ισχύι ν. 4512/2018.
Μεταφέρεται ακόμα και η πρόβλεψη «ίδρυσης Ινστιτούτων με σκοπό τη μελέτη ζητημάτων προαγωγής υγείας και συνεχιζόμενης εκπαίδευσης» ενώ από ετών έχει ιδρυθεί και λειτουργεί το Ινστιτούτο Επιστημονικών Ερευνών του ΠΙΣ, που έχει υπεισέλθει και στα ζητήματα αυτά.
Το πλέον ωστόσο καίριο ζήτημα, εμπεριέχεται στην παράγραφο 3 του άρθρου 17 του επίκαιρου νομοσχεδίου του Υπουργείου Υγείας με την οποία αντικαθίσταται η παρ. 5 του άρθρου 278 του ν. 4512/2018.
Επισημαίνεται ότι με την ως άνω διάταξη του ν. 4512/2018 ορίζεται ότι:
«Οι αποφάσεις στη Γενική Συνέλευση του ΠΙΣ, λαμβάνονται κατ αρχήν με ανάταση της χειρός. Για τα γενικά και σοβαρά ζητήματα οι αποφάσεις λαμβάνονται με φανερή ψηφοφορία, με ανάταση της χειρός κατόπιν ονομαστικής κλήσης, εφόσον υποβληθεί σχετική έγγραφη ή προφορική πρόταση από το ένα τρίτο (1/3) των παρόντων μελών. Όταν πρόκειται για εκλογή προσώπων η προσωπικά ζητήματα, καθώς και όταν κρίνει αυτό αναγκαίο η Γενική Συνέλευση, οι αποφάσεις λαμβάνονται με μυστική ψηφοφορία μέσω ψηφοδελτίων.»
Το ως άνω άρθρο σύμφωνα με το επίκαιρο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας, αντικαθίσταται ως εξής:
«Οι αποφάσεις στη Γενική Συνέλευση του ΠΙΣ, λαμβάνονται κατ αρχήν με ανάταση της χειρός από τους παρόντες ή με ηλεκτρονική ψηφοφορία ή με επιστολική ψήφο στην οποία μπορούν να μετέχουν και να ψηφίσουν όλα τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης, εφόσον κριθεί απαραίτητο από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΙΣ, το οποίο οφείλει να έχει προετοιμάσει την ηλεκτρονική πλατφόρμα για τη διενέργεια της ψηφοφορίας, καθώς και να έχει ορίσει την διαδικασία της επιστολικής ψήφου, (εφόσον αποφασιστεί η χρήση της) και να έχει γνωστοποιήσει, προ εβδομήντα δύο (72) ωρών τουλάχιστον, τη διαδικασία της ψηφοφορίας σε όλα τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης του ΠΙΣ, που ψηφίζουν δι’ αλληλογραφίας, προβαίνοντας σε σχετική ανάρτηση στην ιστοσελίδα του ΠΙΣ. Τα μέλη της Γενικής Συνέλευσης του ΠΙΣ που ψηφίζουν δι’ αλληλογραφίας ή με ηλεκτρονικά μέσα υπολογίζονται για τον σχηματισμό της απαρτίας και της πλειοψηφίας, εφ όσον οι σχετικές ψήφοι έχουν παραληφθεί από τον ΠΙΣ το αργότερο είκοσι τέσσερις (24) ώρες πριν από την έναρξη της συνεδρίασης. Τα θέματα και τα ψηφοδέλτια μπορεί να διατίθενται και η συμπλήρωση τους να γίνεται και ηλεκτρονικά μέσω διαδικτύου ή σε έντυπη μορφή στην έδρα του ΠΙΣ. Κάθε ψηφοφορία για την εκλογή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και του Ανώτατου Πειθαρχικού Συμβουλίου διενεργείται ηλεκτρονικά. Σε κάθε περίπτωση διενέργειας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, ο ΠΙΣ υιοθετεί διαδικασίες για τη συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση από απόσταση, τη διασφάλιση της ταυτότητας του συμμετέχοντος προσώπου και της προέλευσης της ψήφου, καθώς και την ασφάλεια της ηλεκτρονικής ή άλλης σύνδεσης»
Ενώ δηλαδή δίνεται η ευκαιρία να διορθωθούν αστοχίες του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, οι οποίες προκάλεσαν στο παρελθόν έντονα προβλήματα και έχουν επισημανθεί κατ εξακολούθηση, όπως οι διατάξεις περί Εξελεγκτικής Επιτροπής κ.α., αυτές παραμερίζονται και η νομοθετική παρέμβαση περιορίζεται στην ουσιαστική υποβάθμιση της υπόστασης και του κύρους της Γενικής Συνέλευσης και της εκλογικής διαδικασίας του ΠΙΣ, με το πρόσχημα της ηλεκτρονικής καθιέρωσης των διαδικασιών αυτών.
Έτσι παρά την επισήμανση ότι με το συγκεκριμένο άρθρο του επίκαιρου νομοσχεδίου αντικαθίσταται η παράγραφος 5 του άρθρου 278 του ν. 4512/2018, πρακτικά τίθενται σε αμφισβήτηση και άλλες διατάξεις τού ίδιου νόμου που καθορίζουν διαδικασίες της Γενικής Συνέλευσης και των αρχαιρεσιών στον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο.
Κατά την αρχική προσέγγιση του επίμαχου άρθρου του νομοσχεδίου, διαπιστώνεται ότι σε αρκετά σημεία υπάρχουν συγχυτικές διατυπώσεις και αλληλοαναιρέσεις. Ειδικότερα:
Α. Συγχέονται και ταυτίζονται, οι ψηφοφορίες που γίνονται στην Γενική Συνέλευση επί των προτάσεων, των εισηγήσεων και των ψηφισμάτων που υποβάλλονται προς ψήφιση, με τις ψηφοφορίες των αρχαιρεσιών.
Β. Ενώ αρχικά καθορίζεται εναλλακτικά ότι «οι ψηφοφορίες γίνονται κατ αρχή με ανάταση της χειρός από τους παρόντες ή με ηλεκτρονική ψηφοφορία ή με επιστολική ψήφο», στη συνέχεια επισημαίνεται ότι «κάθε ψηφοφορία για την εκλογή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και του Ανώτατου Πειθαρχικού Συμβουλίου διενεργείται ηλεκτρονικά». Καμία αναφορά εδώ δεν γίνεται για το τρίτο θεσμικό όργανο του ΠΙΣ, την Εξελεγκτική Επιτροπή.
Γ. Είναι αξιοπερίεργη η διατύπωση ότι «οι σχετικές ψήφοι των μελών της Γ.Σ. πρέπει να έχουν παραληφθεί 24 ώρες το αργότερο από τον ΠΙΣ, προκειμένου να υπολογιστούν για την απαρτία».
Σύμφωνα με τα γενικώς ισχύοντα, η απαρτία στις γενικές συνελεύσεις διαπιστώνεται από τον αριθμό των παρόντων και όχι των ψήφων, οι οποίες διαμορφώνονται κατά την διαδικασία που ακολουθεί.
Η διατύπωση ότι οι ψήφοι παραλαμβάνονται ηλεκτρονικά ΠΡΙΝ την έναρξη της Γενικής Συνέλευσης, κατά την διάρκεια των εργασιών της οποίας αναπτύσσεται ο διάλογος για τις εισηγήσεις, τις προτάσεις και τα ψηφίσματα, για να ακολουθήσουν οι ψηφοφορίες, στερείται παντελώς λογικής.
Δ. Αφού δια της νομοθετικής παρέμβασης του Υπουργείου Υγείας, θεσμοθετούνται η ηλεκτρονική και η επιστολική ψήφος κατά την Γενική Συνέλευση και τις Αρχαιρεσίες, μεταφέρεται στον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο η ευθύνη «υιοθεσίας διαδικασιών για τη συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση από απόσταση, τη διασφάλιση της ταυτότητας του συμμετέχοντος προσώπου και της προέλευσης της ψήφου, καθώς και την ασφάλεια της ηλεκτρονικής ή άλλης σύνδεσης»
Ενώ δηλαδή πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά συνολικά τις γενικές συνελεύσεις όλων των Ν.Π.Δ.Δ. σωματειακού χαρακτήρα, οι οποίες πρέπει να διέπονται υπό ενιαία νομοθετική διαδικασία, ιδιαίτερα στις λεπτομέρειες των ηλεκτρονικών λειτουργιών, το νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας μεταφέρει στον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο την ευθύνη αυτών των διαδικασιών που εν προκειμένω περιορίζονται στη σφαίρα του ευχολογίου.
Είναι εμφανές ότι με τις διατάξεις του επίκαιρου νομοσχεδίου, πρακτικά καταργούνται οι συνελεύσεις του ΠΙΣ όπως πραγματοποιούνταν, οι οποίες χαρακτηρίζονταν από τις διεργασίες, τις ζυμώσεις, τις ανταλλαγές απόψεων, τις φυσικές γνωριμίες, τις συγκλίσεις και τις συσπειρώσεις.
Δεν παραβλέπονται οι συνθήκες που επικρατούν με την παρατεινόμενη κρίση του κορωνοϊού και τα επακόλουθα περιοριστικά μέτρα που εκ των πραγμάτων επιβάλλονται, που πλην άλλων συμπεριλαμβάνουν τον γενικότερο ψηφιακό μετασχηματισμό των διοικητικών και κοινωνικών λειτουργιών.
Η ηλεκτρονική τεχνολογική εξέλιξη άλλωστε, χαρακτηρίζει την εποχή μας και υπεισέρχεται πλέον όχι μόνο στις δημόσιες δραστηριότητες αλλά και στην ιδιωτικότητα των ανθρώπων.
Αυτή η εξέλιξη δίνει την δυνατότητα να επιτελούνται σε ελάχιστο χρόνο και με άνεση, λειτουργίες που παλαιότερα απαιτούσαν χρόνο, κόπο και δαπάνες για να προχωρήσουν.
Τίθεται όμως ένα καίριο και ουσιαστικό ζήτημα για την ηλεκτρονική ψηφοφορία που επιχειρείται να θεσμοθετηθεί ως αποκλειστικός τρόπος κατά την εκλογική διαδικασία, όπως προβλέπεται στο επίκαιρο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας για τον ΠΙΣ, χωρίς να έχουν εξασφαλιστεί προηγουμένως οι νομικές, διοικητικές και τεχνολογικές προϋποθέσεις, που θα διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα του ψηφοφόρου και την μυστικότητα της ψήφου, που αποτελούν συνταγματική επιταγή.
Τα θεμελιώδη στοιχεία που συνθέτουν την ηλεκτρονική ψηφοφορία και την διαφοροποιούν από τα συστήματα της λεγόμενης συμβατικής διαδικασίας, τα οποία γενικώς εφαρμόζονταν, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από απόσταση και η χρήση υπολογιστικού συστήματος για την οργάνωση και διεξαγωγή της όλης εκλογικής διαδικασίας.
Απαραίτητο στοιχείο για την συνολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις εκλογικές διαδικασίες είναι η διασφάλιση της μυστικότητας της ψήφου, που αποτελεί συνταγματική επιταγή, η οποία συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα της ιδιωτικότητας του πολίτη.
Η μυστικότητα της ψήφου διασφαλίζεται πλήρως κατά την συμβατική ψηφοφορία που πραγματοποιείται υπό την διοικητική εγγύηση και την νομική ευθύνη της εφορευτικής επιτροπής, η οποία ορίζεται από το ισχύον νομικό πλαίσιο.
Σύμφωνα με αυτήν την νομικά οριζόμενη διαδικασία, ο ψηφοφόρος εισέρχεται υποχρεωτικά μόνος στον ειδικό απομονωμένο χώρο (paravan), που είναι διαμορφωμένος κατά τρόπο ώστε να αποτρέπονται φαινόμενα άσκησης πιέσεων επί των εκλογέων, όπως διλήμματα, απειλές, εκφοβισμοί, ή άσκηση βίας, προκειμένου να διαμορφώσουν την ψήφο τους σύμφωνα με υποδείξεις.
Εντός του ειδικού χώρου, ο ψηφοφόρος επιλέγει ανεπηρέαστα το ψηφοδέλτιο που επιθυμεί, στο οποίο θέτει τους σταυρούς στους υποψηφίους της προτίμησής του και το τοποθετεί στον ειδικό αδιαφανή φάκελλο, που στην συνέχεια ρίπτει στην ψηφοδόχο υπό την επίβλεψη του επιτηρητή της εφορευτικής επιτροπής.
Η διοικητική εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής διασφαλίζει εν προκειμένω, ότι οι ψηφοφόροι δεν θα συναντήσουν προσκόμματα κατά την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπεται η εκδήλωση φαινομένων πλαστοπροσωπίας.
Αυτή η παραδοσιακά εφαρμοζόμενη διαδικασία εγγυάται απόλυτα για την μυστικότητα της ψήφου και δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Δεν ισχύει όμως απόλυτα το ίδιο για την ηλεκτρονική ψηφοφορία, παρά το γεγονός ότι νομικά προβλέπεται ως εκλογική διαδικασία.
Και αυτό διότι, παρά την ύπαρξη ψηφιακών εξυπηρετητών και σταθμών εργασίας που επικοινωνούν με θεωρητικώς ασφαλείς υποδομές, παρά την ενεργοποίηση κρυπτογραφικών πρωτοκόλλων και παρά την πρόβλεψη φραγών ασφαλείας, πάντα υπάρχουν οι ελλοχεύοντες παράμετροι που απειλούν ανα πάσα στιγμή την μυστικότητα της ψηφοφορίας, όπως οι επιδέξιοι εισβολείς των υπολογιστικών συστημάτων του διαδικτύου (hackers), τα κακόβουλα λογισμικά (malicious software’s), η ορθότητα του εφαρμοζόμενου λογισμικού κλπ.
Η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται είτε στα παραδοσιακά εκλογικά τμήματα είτε, σε οποιοδήποτε άλλο χώρο στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Προκύπτει επομένως μια ουσιαστική διάκριση μεταξύ των τρόπων που μπορεί να πραγματοποιηθεί η ηλεκτρονική ψηφοφορία, που συναρτάται με το χώρο από τον οποίο ο ψηφοφόρος επιλέγει να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.
Καταρχήν προβλέπεται η διενέργεια της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας εντός των εκλογικών τμημάτων (poll site e-voting).
Στην περίπτωση αυτή, η ψηφοφορία γίνεται στα εκλογικά τμήματα, υπό την διοικητική εποπτεία και εγγύηση της αρμόδια εφορευτικής επιτροπής, η οποία έχει και την ευθύνη για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του λογισμικού του υπολογιστικού συστήματος.
Ο ψηφοφόρος εισέρχεται στον ειδικό χώρο (paravan) όπου υπάρχει ηλεκτρονική συσκευή, δια της οποίας με την χρήση του ειδικού λογισμικού, επιτελείται η μυστική ψηφοφορία, όπως συμβαίνει και με τον συμβατικό τρόπο.
Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, διαφυλάσσει τον μυστικό χαρακτήρα της διαδικασίας.
Επιφύλαξη πλέον υπάρχει για την εξασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας, ως προς την ηλεκτρονική επεξεργασία της ψήφου, λόγω του ενδεχομένου ενεργοποίησης των παραμέτρων που περιγράφησαν προηγουμένως.
Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις όπου η η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο σε κατάλληλα διαμορφωμένα περίπτερα (kiosk voting) ή θαλάμους, που έχουν προσδιοριστεί και βρίσκονται σε χώρους, όπου είναι ευχερής η προσέγγιση από τους ψηφοφόρους και λειτουργούν ως απομακρυσμένα εκλογικά τμήματα, υπό την διοικητική εποπτεία και ευθύνη της εφορευτικής επιτροπής.
Ισχυρή ωστόσο επιφύλαξη ως προς την διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας εγείρεται στις περιπτώσεις όπου η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται από απόσταση (remote e-voting).
Σε αυτές τις περιπτώσεις η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος με ηλεκτρονικό τρόπο γίνεται από οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο, χωρίς τον έλεγχο και την εποπτεία της κατά νόμον οριζόμενης εφορευτικής επιτροπής.
Ο χώρος που βρίσκεται η ηλεκτρονική συσκευή, μέσω της οποίας ο ψηφοφόρος καταθέτει την ψήφο του, εποπτεύεται από τον ίδιο αλλά και από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο που μπορεί να βρίσκεται πλησίον.
Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι η οικία, ο επαγγελματικός χώρος του ψηφοφόρου, κάποιος δημόσιος χώρος όπως τα «internet cafe», η οποιοδήποτε σημείο που υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Το σύστημα αυτό της ψηφοφορίας είναι προφανές ότι μεγιστοποιεί την ευκολία συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα ικανοποιεί την ανάγκη προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας με την τήρηση των μέτρων πρόληψης και προστασίας από τον κορωνοϊό
Εγείρει, όμως, σημαντικές επιφυλάξεις για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ο ψηφοφόρος ασκεί το δικαίωμα του, καθώς και για το εάν η σύγχρονη τεχνολογία, είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι το περιεχόμενο της ψήφου θα παραμείνει μυστικό και αναλλοίωτο.
Οι ίδιες επιφυλάξεις διατυπώνονται και για την επιστολική ψήφο εξ αποστάσεως.
Σε κάθε περίπτωση η διάκριση μεταξύ της εποπτευόμενης και μη εποπτευόμενης ηλεκτρονικής και επιστολικής ψήφου είναι ουσιαστική και καθοριστική για την εκλογική διαδικασία, καθόσον συνδέεται άμεσα με το επίπεδο ελέγχου που ασκούν στην όλη διαδικασία οι εφορευτικές επιτροπές ως διοικητικά αρμόδια όργανα.
Η απουσία της νόμιμης εποπτείας που πρέπει να ασκείται από την εφορευτική επιτροπή σε κάθε στάδιο της εκλογικής διαδικασίας, ενέχει το ενδεχόμενο παραβίασης της μυστικότητας και της ελευθερίας της ψήφου, καθώς δεν υφίσταται ασφαλής εγγύηση για την νομιμότητα και εγκυρότητά της.
Κατόπιν τούτων συμπεραίνεται ότι πριν επιβληθεί γενικά η ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογικές διαδικασίες, όπως επιχειρείται με το επίκαιρο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας, επιβάλλεται να έχουν θεσμοθετηθεί όλες οι νομικές, διοικητικές και τεχνολογικές προϋποθέσεις, που θα μπορούν να εγγυηθούν εκ του ασφαλούς για την μυστικότητα, την εγκυρότητα και το αναλλοίωτο της ηλεκτρονικής και της επιστολικής ψήφου.
Πέραν τούτου κρίνεται συνολικά αναγκαία η αναδιατύπωση του νομοσχεδίου του Υπουργείου Υγείας, εις ότι αφορά τις διατάξεις για τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο, ώστε να απαλειφθούν οι διατυπώσεις που προσκρούουν στη λογική και να συμπληρωθεί με τις προσθήκες που κατ επανάληψη έχουν επισημανθεί ως αναγκαίες.
