Φωτο: Αριστερά: Η δεσποινίς Κατερίνα Σκούφια
-μετέπειτα κ. Ψιψίκα- (καθήμενη δεξιά) κατά την αποφοίτησή της από σχολή
ραπτικής της Θεσσαλονίκης. (Αρχείο οικογένειας Ψιψίκα) [ Να είχε συνειδητοποιήσει άραγε ότι ήταν από
τις πρωτοπόρες της Βέροιας στον αγώνα για χειραφέτηση της γυναίκας; ]
Δεξιά: Μία από τις πρώτες Βεροιώτισσες που έριξε την ψήφο της στην
κάλπη σε βουλευτικές εκλογές. (Δια της κ. Μαργαρίτας Δαμιανίδου, από το αρχείο
της κ. Γέρσας Καζαντζίδου)
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της αγανάκτησης και οδήγησε στην ταραγμένη παύση των παιδαγωγών Δημητρίου Γληνού και Αλέξανδρου Δελμούζου από τη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία ήταν η ανάθεση της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας σε μία γυναίκα, τη Ρόζα Ιμβριώτη. Εισαγγελείς και αρεοπαγίτες παρενέβησαν στην υπόθεση και αποφάνθηκαν: «Εάν καθηγήτριαι είναι ικαναί να διδάσκουν Ιστορίαν και δη εις Διδασκαλεία, δεν έχομεν ανάγκην άλλων μακρών αποδείξεων. Μας αρκεί το γεγονός ότι εν Ιταλία απηγορεύθη κατά το τέλος του 1926 να διδάσκουν γυναίκες εις πάντα τα δημόσια σχολεία μέσης εκπαιδεύσεως Φιλοσοφίαν, Ιστορίαν και Λογοτεχνίαν… Μόνον το ανδρικόν πνεύμα είναι ικανόν να δονήση και να συγκινήση την ψυχήν των μαθητών και να κάμη αυτούς να αισθανθούν και να κατανοήσουν τους μεγάλους του κόσμου σοφούς, τα σπουδαία σύγχρονα θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά γεγονότα ή ρεύματα, ώστε ν’ αποβώσιν οι αγαθοί κυβερνήται της αύριον, οι οποίοι θα δημιουργήσουν τα εθνικά μεγαλουργήματα. Ο κ. Δελμούζος αντιθέτως εκάλεσε γυναίκα διά να διδάξη την Ιστορίαν εις το Μαράσλειον…».
Η υπόθεση των «Μαρασλειακών», όπως τιτλοφορήθηκε, συνέδεσε
το νεόφυτο κίνημα για διεκδίκηση της ισοπολιτείας και ισονομίας των γυναικών (αιχμή
των διεκδικήσεων το δικαίωμα της ψήφου) με αυτό του δημοτικισμού (εξ ου και “μαλλιαροφεμινισμός”),
καθώς η Ρόζα Ιμβριώτη ήταν και ενεργό μέλος του «Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των
Δικαιωμάτων της Γυναίκας».
Η κριτική στον αθηναϊκό τύπο της εποχής άγγιζε τα όρια του πνευματικού
παροξυσμού: «…Αλλά καθώς φρονούμεν ότι ο Μαλλιαρισμός σημαίνει έκπτωσιν
πνευματικήν και διαστροφήν συναισθηματικήν, ομοίως πιστεύομεν ότι ο Φεμινισμός
του “Αγώνα της Γυναίκας” σημαίνει έκπτωσιν ηθικήν και διαστροφήν φυσιολογικήν».
(Εμπρός, 12/12/1925)
Η δε επιχειρηματολογία για την στήριξη όλου αυτού του
ευφυολογήματος σήμερα πια θα λέγαμε ότι κινείται στο επίπεδο του κωμικού ως
γελοίου (Παραθέτω ένα αποκαλυπτικό απόσπασμα
αναφοράς σε ομιλία “διαπρεπέστατου επιστήμονος” σχετικά με το θέμα, η οποία
καταχειροκροτήθηκε από τα έδρανα της Βουλής!!!).
Στη μακρινή επαρχιακή πόλη της Βέροιας οι πρώτοι διστακτικοί
ψίθυροι περί πολιτειακών δικαιωμάτων της γυναίκας ξεπήδησαν μέσα από τον Σύλλογο
Δεσποινίδων «Η Φιλανθρωπία», στον απόηχο της απόπειρας συζήτησης του θέματος
στη βουλή από τον τότε πρωθυπουργό κ. Δημήτριο Γούναρη, η οποία ματαιώθηκε πριν
αρχίσει, λόγω βίαιων αντιδράσεων από την αντιπολίτευση και μεγάλου μέρους της
συμπολίτευσης.
Χωρίς χρονοτριβές επιβεβαιώθηκε και τοπικά -σε εύθυμο ύφος,
αλλά και με “δήξεις” (δαγκωματιές) ειρωνείας- η κυρίαρχη ανά την Ελλάδα άποψη
ότι η πολιτειότητα της γυναίκας έπρεπε να περιορίζεται στη φροντίδα του
σπιτιού, τη μητρότητα ως ταύτιση με την πατρίδα και μακριά από οποιαδήποτε εκπαιδευτική,
πολιτική ή επαγγελματική δραστηριοποίηση:
«ΒΕΡΓΙΩΤΗΣΕΣ – ΣΩΦΡΑΖΕΤΕΣ:
Η Βέργια μας από προχθές μπορεί να πη κανείς πως μπήκε σε
μια νέα κενούργια εποχή. Και τούτο εις τας Δεσποινίδας της “Φιλανθρωπίας” το
οφείλει. Που είχανε την έμπνευση κι αμέτρητο το θάρρος να γράψουν όπου δει και
ψήφον αρμοδίως διά τας γυναίκας να ζητήσουν.
(…) Ερρίφθη ο κύβος το λοιπόν. Η γυναίκα φανερά μας εκήρυξε τον πόλεμον.
(…) Οι όροι πλην θ’ αντιστραφούν
τα πρωτεία θα χαθούν
ο ανήρ θα τηγανίζη
μοναχός τα κεφτεδάκια
θα μπαλώνη θα σκουπίζη
θ’ ανατρέφη τα παιδάκια.
Η γυνή δε που γυρεύη
να πετά εις τους αιθέρας
πάντοτε θα ρητορεύη
κι αύτη σαν τους Εθνοπατέρας!
(…) Ας φροντίση τα
παιδιά της
ν’ αναθρέψη εναρέτως
να τα κάμη στόλισμά της
Πατριώτας – εξαιρέτως.
Κι αν τέτοιους άνδρας αναδείξη η γυνή
έπαινος γι’ αυτήν θα είνε, Δόξα και Τιμή»
( Ο ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΣ- «Αστήρ Βερροίας», Αρ. Φ. 10, Κυριακή 21
Ιουνίου 1925)
Οι δεσποινίδες της Βέροιας όμως δεν περιορίστηκαν στο καθαρά φιλανθρωπικό τους έργο και συνέχισαν να διεκδικούν σταθερά με ήπιους χειρισμούς (πχ. σπουδές επαγγελματικής κατάρτισης), με πράξεις αυτο-διαχείρισης (αναφορικά με την εξωτερική εμφάνισή τους), αλλά και ειρηνικές διαδηλώσεις (απίστευτο κι όμως καταγράφονται συγκαλυμμένα στο τοπικό τύπο μετά το 1930) τον πολιτειακό τους επαναπροσδιορισμό, γι’ αυτό οι εν απειλή αισθανόμενοι άρρενες τοπικοί αρθρογράφοι συνέχισαν από καιρού εις καιρόν να ρίχνουν τα βέλη τους άλλοτε σε εύθυμο κι άλλοτε σε συμβουλευτικό ύφος.
Είχαμε λοιπόν και στον δημόσιο λόγο της πόλης μας το φαινόμενο της «γαμπολογίας και μαλλιολογίας». Ενασχόληση δηλαδή με το μήκος της φούστας (απαγορευόταν να επιδεικνύουν οι γυναίκες γάμπα περισσότερη από 15 εκατοστά) και τα κοντά μαλλιά των γυναικών (έσπερνε τον πανικό, καθώς το αρσενικό και το θηλυκό δεν διέφεραν πλέον)…
Πρωτοχρονιάτικη
γελοιογραφία του 1926 με θέμα «γαμπολογία και μαλλιολογία» (εφημερίδα “Νέα
Ημέρα”)
Έπρεπε να φτάσουμε στις 5 Φεβρουαρίου 1930, όταν με την αποφασιστικότητα
του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κόμματος των Φιλελευθέρων υπερψηφίστηκε η
γυναικεία ψήφος και κατοχυρώθηκε με προεδρικό διάταγμα. Αφορούσε βέβαια στο
περιορισμένο δικαίωμα του εκλέγειν (όχι και του εκλέγεσθαι), μόνο στις
δημοτικές-κοινοτικές εκλογές και μόνο στις των 30 χρόνων εγγράμματες, σε μια
εποχή που ο αναλφαβητισμός σάρωνε και οι προκαταλήψεις δημιουργούσαν σκηνές
απείρου κάλλους ανά την Ελλάδα...
Ενδεικτικές αυτού του κλίματος σε τοπικό επίπεδο είναι οι
απόψεις του υπογράφοντος ως. Σωκρ… Ιατρ… , που είδαν το φως της δημοσιότητας
την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 1932, υπό τον
τίτλο «ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΙΣ»: «Το σημερινόν μου δημοσίευμα, ασφαλώς θα προξενήση μεγάλην
αναστάτωσιν εις τους συντηρητικούς γενικώς συμπολίτας μου και θα τους
θορυβοποιήση εις μέγιστον βαθμόν. Προ
παντός δε εκείνους οι οποίοι είναι κατά της εξισώσεως της γυναικός προς τον
άνδρα, κατά της «χειραφετήσεως» της γυναικός όπως λέγουν αι ιθύνουσαι τον “αγώνα
της γυναίκας”. Διότι δεν είναι μικρόν πράγμα μα την αλήθεια, να εκλέξουν οι
μαθηταί της Δ’ τάξεως του Γυμνασίου μας, Προεδρίναν αντί Προέδρου. Μάλιστα. Ενώ
αι άλλαι τάξεις παντού και πάντοτε έχουν προέδρους εις τας μαθητικάς των
κοινότητας, εις την Δ’ τάξιν του Γυμνασίου μας έχομεν Προεδρίναν. Και τι
Προεδρίναν. (…) Εάν δε εξακολουθήση
τοιουτοτρόπως η εξέλιξις των μαθητών αυτών και των συνομηλίκων των ασφαλώς και εις
την Βουλήν θα εκλέξουν προεδρίνες και το Υπουργικόν Συμβούλιον θα αποτελήται
από Υπουργίνες. Τι ωραίος κοινοβουλευτισμός. (…) Αντί των τόσων συνηθισμένων
μπαστουνομαχιών και μελανοδοχειοπολέμων, θα παρακολουθώμεν υπέροχους σκηνάς
μαλλιοτραβήγματος».
Αν η εκλογή μιας προέδρου μαθητικής κοινότητας Γυμνασίου
προκάλεσε τέτοια αναστάτωση, ώστε να γίνει θέμα πρώτης σελίδας στον τοπικό τύπο,
καταλαβαίνετε γιατί έπρεπε οι γυναίκες στην Ελλάδα να περιμένουν ως την 19η
Φεβρουαρίου του 1956* για να ασκήσουν το
εκλογικό τους δικαίωμα για πρώτη φορά σε βουλευτικές εκλογές…
[* Επισημαίνω ότι το πολυπόθητο δικαίωμα ψήφου είχε απονεμηθεί στις Ελληνίδες από τον Ιούνιο του 1952, με τον Νόμο 2159, εν όψη των επερχομένων βουλευτικών εκλογών του Νοεμβρίου του ιδίου έτους. Ωστόσο οι γυναίκες δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν σ’ αυτές, γιατί, κατά την επίσημη δικαιολογία, δεν είχαν προλάβει να τις εγγράψουν στους εκλογικούς καταλόγους… (!!!)]
Δεν θα προχωρήσω σε μακροσκελείς αναλύσεις σήμερα, αγαπητοί
φίλοι. Θα υπενθυμίσω μόνο κάτι αναφορικά με τις πρόσφατες εκλογές (2019), που
μάλλον διέφυγε από την προσοχή μας:
Στο επίπεδο εκλογών τοπικής
αυτοδιοίκησης Δήμου Βέροιας το ποσοστό αποχής ξεπέρασε το 38%, ενώ κατά τις ευρωβουλευτικές
και βουλευτικές εκλογές ξεπέρασε το 41% (επί της ουσίας, σε όλες τις
προαναφερόμενες εκλογικές αναμετρήσεις ο πραγματικός νικητής ήταν… η αποχή!!!)
Είναι άξιο θαυμασμού το πόσο εύκολα στις μέρες μας απεμπολούμε
ένα δικαίωμα, το οποίο κάποιοι προηγούμενοι έδωσαν σκληρούς αγώνες για να το
κατακτήσουν !!!
Μάλλον στραβά αρμενίζουμε…
