Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ

Συντάκτης: ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΣΙΑΔΗΣ

Η παρατεινόμενη επιδημική κρίση του κορωνοϊού και τα επακόλουθα περιοριστικά μέτρα που εκ των πραγμάτων επιβάλλονται, έχουν αναδείξει την αναγκαιότητα επίσπευσης των διεργασιών για τον γενικότερο ψηφιακό μετασχηματισμό των διοικητικών και κοινωνικών λειτουργιών.

 

Είναι γνωστό ότι η  ηλεκτρονική τεχνολογική εξέλιξη,  χαρακτηρίζει την εποχή μας και υπεισέρχεται πλέον όχι μόνο στις  δημόσιες δραστηριότητες  αλλά και στην ιδιωτικότητα των ανθρώπων.

 

Αναγνωρίζεται ωστόσο οτι  αποτελεί και ένα προηγμένο βήμα, το οποίο δίνει την δυνατότητα μέσω των ψηφιακών διαδικτυακών εφαρμογών να επιτελούνται σε ελάχιστο χρόνο και με άνεση, λειτουργίες που παλαιότερα απαιτούσαν χρόνο, κόπο και δαπάνες για να προχωρήσουν.

Μιά από τις ηλεκτρονικές εφαρμογές που ξεκίνησαν πριν από χρόνια και συνεχίζονται πειραματικά, είναι η ηλεκτρονική ψηφοφορία που ήδη προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία  και  που στο μέλλον προφανώς θα γενικευτεί, αφού υπάρξουν οι νομικές, διοικητικές και τεχνολογικές προϋποθέσεις, που θα διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα του ψηφοφόρου και την μυστικότητα της ψήφου, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος διολίσθησης σε ολοκληρωτικές πρακτικές όπως αυτές που περιγράφει ο Τζώρτζ Όργουελ στο διάσημο έργο του με τον τίτλο «1984».

Η πρόσφατη κυβερνητική ανακοίνωση για την καθιέρωση  της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, με την οποία θα διεξαχθούν για πρώτη φορά οι εκλογές για την ανάδειξη αιρετών στα υπηρεσιακά συμβούλια των εκπαιδευτικών, αποτελεί μια προαγγελία για την γενίκευση της, σε  όλα τα επίπεδα.

Τα θεμελιώδη στοιχεία που συνθέτουν την ηλεκτρονική ψηφοφορία και την διαφοροποιούν από τα  συστήματα της λεγόμενης συμβατικής  διαδικασίας που γενικώς εφαρμόζονται, είναι  η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από απόσταση και η χρήση υπολογιστικού συστήματος για την οργάνωση και διεξαγωγή της όλης εκλογικής διαδικασίας.

Απαραίτητο στοιχείο για την συνολική εφαρμογή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις  εκλογικές  διαδικασίες είναι η διασφάλιση της μυστικότητας της ψήφου, που αποτελεί συνταγματική επιταγή, η οποία  συνδέεται άμεσα με το δικαίωμα της ιδιωτικότητας του πολίτη.

Η μυστικότητα της ψήφου διασφαλίζεται πλήρως κατά την συμβατική ψηφοφορία που πραγματοποιείται υπό την διοικητική εγγύηση και την νομική ευθύνη της  εφορευτικής επιτροπής, η οποία ορίζεται από το ισχύον νομικό πλαίσιο.

 

Σύμφωνα με αυτήν την νομικά οριζόμενη διαδικασία, ο ψηφοφόρος εισέρχεται υποχρεωτικά μόνος στον ειδικό απομονωμένο χώρο  (paravan),  που είναι διαμορφωμένος κατά τρόπο ώστε να  αποτρέπονται φαινόμενα άσκησης πιέσεων επί των εκλογέων, όπως διλήμματα, απειλές, εκφοβισμοί, ή άσκηση βίας, προκειμένου να διαμορφώσουν την ψήφο τους σύμφωνα με υποδείξεις.

Εντός του ειδικού χώρου, ο ψηφοφόρος επιλέγει ανεπηρέαστα το ψηφοδέλτιο που επιθυμεί,  στο οποίο θέτει τους σταυρούς στους υποψηφίους της προτίμησής του και το τοποθετεί στον ειδικό αδιαφανή φάκελλο, που στην συνέχεια ρίπτει στην κάλπη.

 

Η διοικητική εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής διασφαλίζει εν προκειμένω, ότι οι ψηφοφόροι  δεν θα συναντήσουν προσκόμματα κατά την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, ενώ ταυτόχρονα αποτρέπεται  η εκδήλωση φαινομένων πλαστοπροσωπίας.

Αυτή η παραδοσιακά  εφαρμοζόμενη διαδικασία εγγυάται απόλυτα για την μυστικότητα της  ψήφου και  δεν μπορεί  να αμφισβητηθεί.

Δεν ισχύει όμως απόλυτα το ίδιο για την ηλεκτρονική ψηφοφορία, παρά το γεγονός ότι νομικά προβλέπεται ως εκλογική διαδικασία.

Και αυτό διότι, παρά την ύπαρξη ψηφιακών εξυπηρετητών και σταθμών εργασίας που επικοινωνούν με θεωρητικώς ασφαλείς υποδομές, παρά την ενεργοποίηση κρυπτογραφικών  πρωτοκόλλων και παρά την πρόβλεψη φραγών ασφαλείας, πάντα υπάρχουν οι ελλοχεύοντες παράμετροι  που απειλούν ανα πάσα στιγμή την μυστικότητα της ψηφοφορίας, όπως οι επιδέξιοι εισβολείς των υπολογιστικών συστημάτων  του διαδικτύου (hackers), τα κακόβουλα λογισμικά   (malicious softwares), η ορθότητα του εφαρμοζόμενου λογισμικού κλπ.

Η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται  είτε στα παραδοσιακά εκλογικά τμήματα είτε, σε οποιοδήποτε άλλο χώρο στον οποίο υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης στο  διαδίκτυο.

Προκύπτει επομένως μια ουσιαστική διάκριση μεταξύ των τρόπων που μπορεί να πραγματοποιηθεί η ηλεκτρονική ψηφοφορία, που συναρτάται με το χώρο από τον οποίο ο ψηφοφόρος επιλέγει να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.

Καταρχήν προβλέπεται η διενέργεια της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας εντός των εκλογικών τμημάτων (poll site e-voting). 

Στην περίπτωση αυτή, η ψηφοφορία γίνεται στα εκλογικά τμήματα, υπό την διοικητική εποπτεία και εγγύηση της αρμόδια εφορευτικής επιτροπής, η οποία έχει και την ευθύνη για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας του λογισμικού του υπολογιστικού συστήματος.

Ο ψηφοφόρος εισέρχεται στον ειδικό χώρο (paravan) όπου υπάρχει ηλεκτρονική συσκευή,  δια της οποίας με την χρήση του ειδικού λογισμικού, επιτελείται η μυστική ψηφοφορία, όπως συμβαίνει και με τον συμβατικό τρόπο.

Η εποπτεία της εφορευτικής επιτροπής, διαφυλάσσει τον μυστικό χαρακτήρα της διαδικασίας.

Επιφύλαξη πλέον υπάρχει για την εξασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας,  ως προς την ηλεκτρονική επεξεργασία της ψήφου, λόγω του ενδεχομένου ενεργοποίησης των παραμέτρων που περιγράφησαν προηγουμένως.

Το ίδιο ισχύει και για τις περιπτώσεις όπου η  η άσκηση του εκλογικού δικαιώματος γίνεται με ηλεκτρονικό τρόπο σε κατάλληλα διαμορφωμένα περίπτερα (kiosk voting) ή θαλάμους, που έχουν προσδιοριστεί και βρίσκονται  σε χώρους, όπου είναι ευχερής η προσέγγιση από τους ψηφοφόρους και  λειτουργούν ως απομακρυσμένα εκλογικά τμήματα, υπό την διοικητική εποπτεία και ευθύνη της εφορευτικής επιτροπής.

 
Ισχυρή ωστόσο επιφύλαξη ως προς την διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας εγείρεται στις περιπτώσεις όπου η ηλεκτρονική ψηφοφορία πραγματοποιείται από απόσταση (remote e-voting).

Σε αυτές τις περιπτώσεις η  άσκηση του εκλογικού δικαιώματος με ηλεκτρονικό τρόπο γίνεται από οποιοδήποτε ιδιωτικό χώρο, χωρίς τον έλεγχο και την  εποπτεία της κατά νόμον οριζόμενης εφορευτικής επιτροπής.

Ο χώρος που βρίσκεται η   ηλεκτρονική συσκευή, μέσω της  οποίας ο ψηφοφόρος καταθέτει την ψήφο του, εποπτεύεται από τον ίδιο αλλά και από οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο που μπορεί να βρίσκεται πλησίον.

Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι η οικία, ο επαγγελματικός χώρος του ψηφοφόρου, κάποιος δημόσιος χώρος όπως τα "internet cafe", η οποιοδήποτε σημείο που  υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Το σύστημα αυτό της ψηφοφορίας είναι προφανές ότι μεγιστοποιεί την ευκολία συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, ενώ ταυτόχρονα ικανοποιεί την ανάγκη προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας με την τήρηση των μέτρων πρόληψης και προστασίας από τον κορωνοϊό

Εγείρει, όμως, σημαντικές επιφυλάξεις για τις συνθήκες διασφάλισης της μυστικότητας κάτω από τις οποίες ο ψηφοφόρος ασκεί το δικαίωμα του, καθώς και για το εάν η σύγχρονη τεχνολογία, είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι το περιεχόμενο της ψήφου θα παραμείνει μυστικό και αναλλοίωτο.

 

Οι ίδιες επιφυλάξεις  για την διασφάλιση της μυστικότητας της ψηφοφορίας διατυπώνονται και για την επιστολική ψήφο εξ αποστάσεως, που αναδείχθηκε σε καθοριστικό συντελεστή στις επίκαιρες προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων  Πολιτειών Αμερικής.

Σε κάθε περίπτωση η διάκριση μεταξύ της εποπτευόμενης και μη εποπτευόμενης ηλεκτρονικής και επιστολικής  ψηφοφορίας είναι ουσιαστική και καθοριστική για την εκλογική διαδικασία, καθόσον συνδέεται άμεσα με το επίπεδο ελέγχου που ασκούν στην όλη διαδικασία οι εφορευτικές επιτροπές ως διοικητικά αρμόδια όργανα.

Η απουσία της νόμιμης εποπτείας που πρέπει να ασκείται από την εφορευτική επιτροπή σε κάθε στάδιο της εκλογικής διαδικασίας, ενέχει  το ενδεχόμενο παραβίασης της μυστικότητας και της ελευθερίας της ψήφου, καθώς δεν υφίσταται  ασφαλής εγγύηση για την νομιμότητα και εγκυρότητά της.

Κατόπιν τούτων συμπεραίνεται ότι έως ότου εξασφαλιστούν όλες οι νομικές, διοικητικές και τεχνολογικές προϋποθέσεις, που θα μπορούν να εγγυηθούν εκ του ασφαλούς για την μυστικότητα, την εγκυρότητα  και το αναλλοίωτο της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, αυτή παραμένει σε πειραματικό στάδιο, με αμφισβητούμενη την νομιμότητα των  διοικητικών αποτελεσμάτων που προκύπτουν, όπου αυτή εφαρμόζεται ως έχει.