Παρουσίαση:
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΣΙΑΔΗΣ
“ ...γείνατο δ’ ούρεα μακρά, θεών χαρίεντας εναύλους Νυμφέων,
αι ναίουσιν αν΄ ούρεα βησσήεντα...”, Ησίοδος, Θεογονία,134
Όταν ο παππούς Ησίοδος περιέγραφε στην Θεογονία του την γέννηση των πανέμορφων βουνών με τους στίχους «...και γέννησε η Γη τα όρη τα ψηλά, τόπους χαριτωμένους των θεαινών νυμφών που κατοικούν στα δασωμένα πάνω τα βουνά...», σίγουρα μεταξύ άλλων, περιέγραφε και το Βέρμιο με τις εξαιρετικές τοποθεσίες του και την διαρκή ιστορική, πολιτιστική και κοινωνική παρουσία των ανθρώπων σε αυτό.
Αυτή η διαχρονική ανθρώπινη δραστηριότητα στο Βέρμιο, παραμένει ζώσα με την μορφή των παραδόσεων που αναβιώνουν συνεχώς μέσω των πανηγυριών και άλλων εκδηλώσεων, ιδιαίτερα κατά τις θερινές περιόδους.
Τότε οι άνθρωποι δραπετεύουν από τους καύσωνες της πόλης, αναζητώντας την δροσιά, στους κατά τον Ησίοδο, χαριτωμένους τόπους του δασωμένου Βερμίου.
Το νέο επιδημικό κύμα του κορωνοϊού που ενέσκηψε το φετινό καλοκαίρι, είχε σαν συνέπεια την λήψη αυστηρών περιοριστικών μέτρων, μεταξύ των οποίων την ματαίωση των παραδοσιακών πανηγυριών στο Βέρμιο και των συναφών πολιτιστικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, μέσω των οποίων αναβίωναν οι παραδόσεις που συνδέονται με το αγαπημένο βουνό.
Στο γενικότερο κλίμα απογοήτευσης για αυτή την κατ ανάγκη πολιτιστική και κοινωνική υστέρηση, χαρούμενη αναλαμπή και ελπιδοφόρα πολιτιστική νησίδα, υπήρξε η έκδοση του μνημειώδους έργου, «Βλαχοχώρια Ανατολικού Βερμίου- Λαογραφία Παράδοση» από τον γνωστό εκπαιδευτικό, ερευνητή, λαογράφο, συγγραφέα και χοροδιδάσκαλο Ιωάννη Τσιαμήτρο.
Ο Γιάννης Τσιαμήτρος ασχολήθηκε συστηματικά επί χρόνια συλλέγοντας και ταξινομώντας ακαταπόνητα, ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία με υπομονή μυρμηγκιού και εργατικότητα μέλισσας.
Αποτέλεσμα αυτής της συστηματικής προσπάθειας είναι η έκδοση με τον τίτλο «Βλαχοχώρια Ανατολικού Βερμίου-Λαογραφία Παράδοση» που αποτελεί «το ιστορικό και πολιτισμικό ανάγλυφο του Βερμίου», όπως εύστοχα αναγράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο ομότιμος καθηγητής γλωσσολογίας στο Α.Π.Θ. κ. Αντώνης Μπουσμπούκης.
Διευρύνοντας ιστορικά, τοπογραφικά, πολιτιστικά και κοινωνιολογικά τον τίτλο της έκδοσης, ο Γιάννης Τσιαμήτρος παρουσιάζει συνολικά το Βέρμιο όρος, ως το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Άνω και την Κάτω Μακεδονία, με όλες τις φυσικές αλλά και ανθρώπινες διεργασίες που συντελέστηκαν από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα πρόσφατα.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης συμμετέχει σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο και στο τόπο, βιώνοντας το Βέρμιο από την αρχή του σχηματισμού του και την φυσική του εξέλιξη, με την δημιουργία κάθε είδους ζωής, από τα πιο ανύποπτα φυτά και βότανα ως τις ψηλόκορφες οξιές και τα λυγερά έλατα, από τα πιο μικρά ζουζούνια ως τα διάφορα αγρίμια και ως τα πουλιά και ως τον άνθρωπο.
Η ειδικότερη αναφορά στο Ανατολικό Βέρμιο γίνεται διότι εκεί αναπτύχθηκαν κυρίως οι ανθρώπινες δραστηριότητες, καθόσον η δυτική πλευρά του βουνού είναι άδενδρη και στερείται πηγαίων υδάτων.
Με οδηγό τον Γιάννη Τσιαμήτρο, ο αναγνώστης περιηγείται στο δασωμένο Βέρμιο με τις κουμαριές, τις καστανιές, τα δρένια, τις οξιές, τα έλατα, τα πεύκα και άλλα δέντρα που καλύπτουν όλη σχεδόν την ανατολική και βόρεια πλευρά του βουνού.
Ο αναγνώστης μέσα από τις σελίδες του βιβλίου απολαμβάνει μια σπάνια διαδρομή, γεμάτη ευωδιές, χρώματα, ατέλειωτα παιχνιδίσματα σκιάς με το φως, ολόδροσες ρεματιές και λαμπερά ξέφωτα με ανείπωτης απόλαυσης αγναντέματα.
Σε αυτή την περιήγηση ο αναγνώστης του βιβλίου έχει το προνόμιο να δροσιστεί νοερά στις γάργαρες πηγές που τρέχουν από χιλιάδες χρόνια στις πλαγιές του Βερμίου, λούζοντας και ξεδιψώντας όχι μόνο θεούς και νύμφες όπως περιγράφει ο Ησίοδος στη Θεογονία του, αλλά και βοσκούς, υλοτόμους, κυνηγούς, λατόμους και απλούς εργάτες.
Δεν παραλείπει ο συγγραφέας να εντάξει στην περιήγησή του και το χειμωνιάτικο Βέρμιο που κατά τον Ηρόδοτο την εποχή αυτή «είναι δυσδιάβατο».
Ο Γιάννης Τσιαμήτρος παρακάμπτοντας τους φόβους του Ηρόδοτου για το χειμωνιάτικο Βέρμιο, το αναδεικνύει με τις χιονοσκεπείς πλαγιές του που αποτελούν το κίνητρο για τον φυσιολάτρη που χαίρεται το βουνό, τότε που φοράει την άσπιλη, αστραφτερή, αρχοντική και πλούσια κάτασπρη φορεσιά του, τον χειμώνα.
Τότε με το χιόνι, με την χιονοδρομία, στα Τρία – Πέντε Πηγάδια, στις πίστες του Σελίου, στο Ασούρμπαση.
Ανάγλυφες παρουσιάζονται από τον Γιάννη Τσιαμήτρο οι πλαγιές της αλπικής ζώνης του Βερμίου, που με τις έξοχες κλίσεις τους, την υπέροχη ομαλότητα τους, την ατέλειωτη έκτασή τους και το άφθονο θαυμάσιο χιόνι τους, γίνονται οι ωραιότερες πίστες και οι χιονοδρόμοι βρίσκουν την χαρά τους.
Ο Γιάννης Τσιαμήτρος στο βιβλίο του περιγράφει με γλαφυρότητα αυτά τα διαχρονικά φυσικά χαρίσματα του Βερμίου, που αποτέλεσαν τα κίνητρα για να έρθει στα ριζά και στις πλαγιές του να κατοικήσει ο άνθρωπος και να κτίσει μαγευτικές πολιτείες, την Βέροια, την Νάουσα, την Έδεσσα, αλλά και τα πανέμορφα ορεινά χωριά.
Στα «Βλαχοχώρια Ανατολικού Βερμίου» κατατίθεται το αποτέλεσμα της συστηματικής έρευνας του συγγραφέα, με την λεπτομερή παράθεση των σχετικών βιβλιογραφικών αναφορών.
Ο Γιάννης Τσιαμήτρος ταξινομεί και παραθέτει στο βιβλίο του μυθικές αφηγήσεις, παραδόσεις και λεπτομερείς ιστορικές αναφορές που σχετίζονται με το Βέρμιο, όπως αυτές που αναφέρονται στους ξακουστούς κήπους του Μίδα, στις μετακινήσεις των αρχαίων Μακεδνών από την Πίνδο, στην ίδρυση του Μακεδονικού Βασιλείου από τους Τημενίδες ή Αργεάδες απογόνους του Ηρακλή και στην οικουμενική του επέκταση, στην ελληνιστική περίοδο, στα χρόνια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, στη βυζαντινή εποχή, στην τουρκοκρατία, στα χρόνια μετά την απελευθέρωση και στη νεότερη εποχή.
Όλες αυτές οι αναφορές αποτελούν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο ο Γιάννης Τσιαμήτρος αναπτύσσει την δική του ερευνητική και βιωματική καταγραφή για την μετακίνηση των Βλάχων από τον ορεινό όγκο της Πίνδου, την εγκατάσταση τους στο Βέρμιο και τις γύρω περιοχές και την κοινωνικοοικονομική τους εξέλιξη.
Στην λεπτομερή αυτή καταγραφή περιλαμβάνεται η παρουσία των Βλάχων στις πέριξ του Βερμίου αστικές και περιαστικές περιοχές καθώς και η οργάνωση τους σε ορεινά χωριά και οικισμούς, που αποτελούν και το κυρίως θέμα του βιβλίου «Βλαχοχώρια του Ανατολικού Βερμίου».
Οι ιστορικές αναφορές του Γιάννη Τσιαμήτρου στα γεγονότα που συνδέουν τα βλαχοχώρια του Βερμίου με τους εθνικούς αγώνες, τα επαναστατικά κινήματα, τον μακεδονικό αγώνα, με τις καταστροφές που υπέστησαν από τους κατά καιρούς κατακτητές και με την περίβλεπτη θέση που κατέχουν στην εθνική συνείδηση, συνδυάζονται άριστα με την περιγραφή της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξη των Βλάχων με κύριο πυρήνα την κτηνοτροφία.
Στα πλαίσια αυτής της καταγραφής επισημαίνεται η διαρκής αγαστή σχέση των Βλάχων του Βερμίου, με τους Σαρακατσάνους και τους Κουπατσαραίους, με τους οποίους συνυπάρχουν αναδεικνύοντας τα παραπλήσια πολιτιστικά, θεσμικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία.
Παραδόσεις, αφηγήσεις παλαιοτέρων γεγονότων, ήθη και έθιμα, τραγούδια, περιγραφές χορών, γενεαλογικές αναφορές, αινίγματα, παροιμίες, παραμύθια, ενδυματολογικές περιγραφές, χρησιμοποιούμενα σκεύη, τοπωνύμια, θεραπευτικές μέθοδοι, συνταγές διατροφής και άλλα στοιχεία που συνθέτουν την πολιτιστική ταυτότητα των Βλαχοχωρίων του Βερμίου, συνυπάρχουν ταιριασμένα με υποδειγματικό τρόπο και διασώζονται στο βιβλίο του Γιάννη Τσιαμήτρου.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις τεχνικές που αναπτύχθηκαν κατά την οργάνωση της κτηνοτροφίας και όλων όσων συνδέονται με αυτήν όπως η χρήση και επεξεργασία του γάλακτος και των προϊόντων του, καθώς και του μαλλιού για την ένδυση, την κατασκευή των σκεπασμάτων και την περίτεχνη δημιουργία πανέμορφων χειροτεχνημάτων, στις απεικονίσεις των οποίων διασώζονται παραδόσεις αιώνων.
Σημαντική αναφορά στο βιβλίο του ο Γιάννης Τσιαμήτρος επιφυλάσσει στην βλάχικη λαλιά, που αν και φθίνουσα διασώζεται στα Βλαχοχώρια του Ανατολικού Βερμίου, με αναφορές στην διαδρομή της στον χρόνο, στις παραλλαγές της και στις εγνωσμένες καταγραφές έγκριτων γλωσσολόγων.
Επί πλέον ο Γιάννης Τσιαμήτρος ως αντικειμενικός ερευνητής δεν αποφεύγει να αναφερθεί ιστορικά στο ζήτημα της ρουμανικής προπαγάνδας που σε παλαιότερες εποχές αποτέλεσε αντικείμενο αντιπαραθέσεων στις βλαχόφωνες κοινότητες.
Όλα αυτά τα στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται άριστα ταξινομημένα σε έναν τόμο, με ευανάγνωστη και εύληπτη γραφή, πλαισιωμένα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και πλήρεις βιβλιογραφικές αναφορές, συνθέτουν μια μνημειώδη έκδοση, με την οποία αναδεικνύεται η διαρκής και άοκνη προσπάθεια και ανεκτίμητη προσφορά του εκπαιδευτικού, του ερευνητή, του λαογράφου, του συγγραφέα και του χοροδιδάσκαλου Γιάννη Τσιαμήτρου.
Αντλώντας εμπειρίες και γνώσεις από τις προσωπικές και οικογενειακές του καταβολές και μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη και έρευνα, ο Γιάννης Τσιαμήτρος παρουσιάζει αυτήν την εξαιρετικά επιτυχημένη έκδοση, την πολλαπλά χρήσιμη για κάθε αναγνώστη.
Η έκδοση «Βλαχοχώρια του Ανατολικού Βερμίου-Λαογραφία Παράδοση», αποτελεί ένα θαυμαστό ταξίδι και πηγή γνώσεων για κάθε ερευνητή, για κάθε αναγνώστη και δικαίως θα κοσμήσει κάθε δημόσια και ιδιωτική βιβλιοθήκη.
Θερμά συγχαρητήρια ανήκουν στον Γιάννη Τσιαμήτρο για αυτό το εξαιρετικό αποτέλεσμα των μακροχρόνιων προσπαθειών του, ευχαριστίες για την προσφορά του και ευχές για συνέχιση του πολλαπλού έργου το οποίο επιτυχώς επιτελεί.
