Γράφει ο Μάκης Δημητράκης
Δεκαπενταύγουστος! Της Παναγίας! Τρανή γιορτή και όλη η Ελλάδα, απ’ άκρη σ’ άκρη γιορτάζει και ειδικά το Βέρμιο που προσελκύει πιστούς κάθε ράτσας που ανηφορίζουν στις πλαγιές του να γιορτάσουν με ευλάβεια και σεβασμό αλλά και την πρέπουσα λαμπρότητα την Κοίμηση της Θεοτόκου, το «Πάσχα του καλοκαιριού»!
Η Παναγία Σουμελά των Ποντίων στην Καστανιά και η Παναγία των Βλάχων στο Σέλι κατέχουν ξεχωριστή θέση και είναι πανελλήνια γνωστές. Για μας όμως τους Βεροιωτάδες η Παναγία Δοβρά, η Γκραίξα Παναγιά είναι το δικό μας μοναστήρι και από πολύ παλιά θεωρείται η «Παναγιά μας».
Κτισμένη στις ανατολικές πλαγιές του Βερμίου σε μια κατάφυτη τοποθεσία και σε υψόμετρο 280μ. η μονή υπήρχε τον 12ο αιώνα και ίσως τον 11ο ενώ ο ναός κτίστηκε το 1244 και ήταν τετράρυχτος.
Η Μονή Δοβρά ή Ντοβρά (από τη λέξη ντόμπρο που σημαίνει «καλό») είναι στενά «δεμένη» με τον Γερο-Καρατάσο και την Επανάσταση του 1822 αλλά και την καταστροφή της από τους Τούρκους όπως και ο αφανισμός του ομώνυμου χωριού.
Στις 24 Απριλίου 1842 θεμελιώθηκε νέα εκκλησία που εγκαινιάσθηκε στις 23 Απριλίου 1843. Η δαπάνη ανέγερσης καλύφτηκε με δάνειο από ιδιώτες αλλά και προσφορές-δωρεές των χριστιανών της Βέροιας και των γύρω χωριών.
Ο πολυγραφότατος Στέλιος Σβαρνόπουλος γράφει για το πανηγύρι στη Δοβρά: «… Οι Βεργιωτάδες γιόρταζαν το Πανηγύρι στην Παναγία Δοβρά. Από βραδύς ξεκινούσαν με τα γαϊδουράκια ή πεζοί και ανηφόριζαν την χαρούμενη πορεία από το λάκκο της Παναγίας κι απ’ το Λιαναβρόχι. Από παντού ξεκινούσαν για τα υψώματα της Ντοβράς, να ξαναγεννηθούν στη χάρη της Παναγίας και του θαυματουργού αγιονεριού, εκεί ψηλά στις γέρικες φτελιές και δίπλα στο παλιό μοναστήρι».
Και ο λυρικός μας ποιητής συνεχίζει: «… Ξενυχτούσαν οι χαροκόποι με τραγούδια και όργανα αλλά και χορό. Ήταν (το πανηγύρι) μια φυγή από τις καθημερινές σκοτούρες κι ήταν το ξαπόσταμα από τις πολλές Αυγουστιάτικες δουλειές των ζευγαράδων…» και τελειώνει την αναφορά του «… Λόγια δε βρίσκω να τραγουδήσω γι’ αυτό το πανηγύρι που ήταν σωστή ευλογία των ουρανών και της γης. Τόσο πολύ την αγάπησαν (τη Δοβρά) οι κάτοικοι της πολιτείας (της Βέροιας) που την πολιτογράφησαν, η Παναγία η Βεροιώτισσα».
Αλλά και η μεγάλη λαογράφος της Βέροιας Βούλα Χατζίκου γράφει σχετικά «… Τα καλοκαίρια στο μοναστήρι παραθέριζαν προσκυνητές που ήταν ταγμένοι, γι’ αυτό και κάθε μέρα γίνονταν λειτουργίες και αγρυπνίες. Τις καθημερινές λειτουργούσε παπάς από τη Φυτειά και τις Κυριακές τον αντικαταστούσαν παπάδες από τη Βέροια… Λίγο πιο πέρα από την εκκλησία (Καθολικό) ήταν ο ξενώνας. Ένα ερειπωμένο μακρόστενο κτίσμα, διώροφο που στηριζόταν σε γερούς στύλους. Στον πρώτο όροφο ήταν στη σειρά τα δωμάτια που φιλοξενούσαν τους προσκυνητές που αντί για πόρτες είχαν μπερντέδες. Στο υπόγειο ήταν το δωμάτιο του φύλακα. Απέναντι από τον ξενώνα ήταν το «αρχουντάθκου» που έμενε ο Δεσπότης και οι αρχοντάδες της πόλης. Δίπλα στου «αρχουντάθκου» ήταν τα κελιά των μοναχών που ζούσαν φτωχικά και δεν επικοινωνούσαν με κανέναν…».
Στις εγκαταστάσεις της Μονής και του ευρύτερου χώρου ο Ελβετικός Ερυθρός Σταυρός το 1948 ίδρυσε Πρεβαντόριο και από το 1951 μέχρι το 1986 λειτούργησε Παιδόπολη (ορφανοτροφείο) όπου φιλοξενήθηκαν πολλά παιδιά για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των οποίων λειτουργούσε 6/θέσιο Δημοτικό Σχολείο.
Όταν η Παιδόπολη έπαυσε να λειτουργεί, η Μονή για κάποια χρόνια αδράνησε. Από το 1994 όμως με τον ερχομό του Μητροπολίτη Παντελεήμονα η Μονή άρχισε να λειτουργεί και πάλι και στις εγκαταστάσεις της λειτούργησαν η Σχολή Βυζαντινής Μουσικής και η Σχολή Αγιογραφίας της Ιεράς Μητροπόλεως.
Το 1999 θεμελιώθηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο το Ινστιτούτο Εκκλησιαστικής Επαγγελματικής Κατάρτισης.
Τα τελευταία χρόνια ο ευρύτερος χώρος της Μονής άλλαξε εντελώς μορφή. Κτίστηκαν: νέο αρχονταρίκι και καινούργια κελιά για τους μοναχούς και το Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών που εγκαινιάσθηκαν επίσημα στις 29 Μαΐου 1999 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Τελευταίο, άρτιο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα στην τοποθεσία που εντυπωσιάζει τον κάθε επισκέπτη είναι ο ναός του Αγίου Λουκά του Ιατρού, που υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας και το οποίο βρίσκεται στο στάδιο της αποπεράτωσης.
Τέλος αξίζει να αναφερθεί ότι στην ειδυλλιακή τοποθεσία με τα πλατάνια, τα έλατα, τις κακαβιές και παλιότερα τα καραγάτσια κάθε χρόνο φιλοξενούνται περί τα πεντακόσια παιδιά σε «κατασκηνώσεις» που οργανώνει και επιμελείται η Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας και προσωπικά ο Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων.
