Του Μάκη Δημητράκη
Η Αγία Παρασκευή γεννήθηκε στη Ρώμη τον 2ο μ.Χ. αιώνα (κατά μία εκδοχή το 117 μ.Χ.) στα χρόνια του αυτοκράτορα Αδριανού. Γεννήθηκε ημέρα Παρασκευή γι’ αυτό έλαβε και το όνομα αυτό ενώ οι ευσεβείς γονείς της Αγάθωνας και Πολιτεία φρόντισαν για τη χριστιανική της αγωγή.
Ορφάνεψε σε ηλικία μόλις 20 χρονών και μετά το θάνατο των γονέων της μοίρασε τη μεγάλη περιουσία που κληρονόμησε στους φτωχούς. Στη συνέχεια ανέπτυξε μεγάλη ιεραποστολική δραστηριότητα τόσο στη Ρώμη όσο και στη γύρω περιοχή.
Τα βασανιστήρια – το θαύμα
Η δράση της προκάλεσε τον αυτοκράτορα Αντωνίνο ο οποίος στην αρχή προσπάθησε να την μεταπείσει και να απαρνηθεί τη θρησκεία της χωρίς φυσικά να το κατορθώσει. Έτσι την υπέβαλε σε φρικτά βασανιστήρια, γνωστή τακτική την περίοδο των διωγμών. Ανάμεσά τους και σ’ αυτό της πυρακτωμένης περικεφαλαίας. Τοποθέτησαν δηλαδή στο κεφάλι της μια περικεφαλαία την οποία προηγουμένως είχαν πυρακτώσει.
Σύμφωνα με την παράδοση η Παρασκευή δεν έπαθε το παραμικρό γι’ αυτό και ο Αντωνίνος διέταξε να βάλουν σε ένα καζάνι-λέβητα καυτό λάδι και πίσσα. Ακολούθως πλησίασαν το πρόσωπο της Αγίας στο λέβητα, η οποία υπέστη το μαρτύριο αγόγγυστη και ατάραχη ενώ ταυτόχρονα έμεινε άθικτη. Ο Αντωνίνος που παρακολουθούσε τα βασανιστήρια θέλησε να δοκιμάσει αν πράγματι το λάδι ήταν καυτό. Καθώς λοιπόν πλησίασε το πρόσωπό του στην επιφάνεια του λέβητα τυφλώθηκε από την υψηλή θερμοκρασία.
Η Αγία Παρασκευή με την προσευχή της έδωσε ξανά το φως στον αυτοκράτορα με αποτέλεσμα ο άσπονδος διώκτης της να πιστέψει στον Χριστό, άφησε την ίδια ελεύθερη ενώ ταυτόχρονα διέταξε να σταματήσουν οι διωγμοί.
Αργότερα στα χρόνια του Αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου, η Αγία Παρασκευή επεξέτεινε το ιεραποστολικό της έργο και στην Ελλάδα γεγονός που όργισε τον ειδωλολάτρη άρχοντα Ταράσιο που διέταξε τη φυλάκισή της. Στη συνέχεια υπέστη και άλλα βασανιστήρια με αποκορύφωμα ότι ρίχτηκε σε χώρο με φαρμακερά φίδια. Όλα τα υπέμεινε με αξιοθαύμαστη καρτερία γι’ αυτό διατάχθηκε ο αποκεφαλισμός της.
Ο τάφος – Η Μονή Πούντα
Για τον τόπο του τέλους της Αγίας Παρασκευής υπάρχουν τρεις εκδοχές. Έτσι μία εκδοχή θέλει ο αποκεφαλισμός της Αγίας να έγινε στη Ρώμη οι χριστιανοί της οποίας κατόρθωσαν και πήραν το τίμιο λείψανό της και το έθαψαν σε κάποια κατακόμβη. Η δεύτερη εκδοχή θέλει να έγινε στην περιοχή των Τεμπών στη γνωστή ομώνυμη τοποθεσία. Τέλος μία τρίτη, ίσως η επικρατέστερη, θέλει τον τάφο της στη Μονή Πούντα στη θέση Χόχλα κοντά στον οικισμό Καναλάκι της Πρέβεζας. Το Καθολικό της γυναικείας αυτής Μονής είναι αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή. Μέσα στο ναό και στο δεξιό κλίτος του βρίσκεται ο τάφος της Αγίας ενώ δίπλα ακριβώς από τον τάφο υπάρχει μεγάλη ωοειδής πέτρα στην οποία σύμφωνα με την παράδοση στηρίχτηκε η Αγία Παρασκευή προσευχόμενη τη στιγμή του αποκεφαλισμού.
Η Αγία Παρασκευή
προστάτιδα για τα «μάτια» και των οπτικών
Απόρροια του θαύματος, που με την προσευχή της η Αγία Παρασκευή ξανάδωσε το φως στον αυτοκράτορα Αντωνίνο, είναι να θεωρείται η Αγία για τα «μάτια» ενώ τιμάται ιδιαίτερα από τους οπτικούς που την θεωρούν «προστάτιδά» τους.
Εκκλησίες – Μοναστήρια
Η εκκλησία μας χαρακτηρίζει την Αγία Παρασκευή «ευσεβή» και η μνήμη της τιμάται στις 26 Ιουλίου. Η τιμή και μνήμη της αποτελεί μια γιορτή που ενώνει τους Έλληνες από τη Θράκη μέχρι τους Μολάους της Λακωνίας και από τη Βόρειο Ήπειρο μέχρι την Κύπρο. Θεωρείται από τις αγαπημένες Αγίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας γεγονός που αποδεικνύεται από το γεγονός ότι το όνομά της έχουν αρκετοί οικισμοί, πολλά μοναστήρια και πάμπολες εκκλησίες που πανηγυρίζουν ανήμερα της γιορτής της.
Τρεις εκκλησίες στη Βέροια
Ο πρώτος ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται στη συμβολή των οδών 28ης Οκτωβρίου και Δαβάκη (κοντά στο πάρκο της Ελιάς) και είναι από τους παλαιότερους βυζαντινούς ναούς της Βέροιας και κτίστηκε κατά τον 14ο αιώνα. Κατά τον 15ο αιώνα ο ναός ευρύνθηκε προς τη βόρεια πλευρά με τη δημιουργία δύο τόξων που στηρίζονται σε έναν κίονα και έτσι πήρε τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής.
Τέλη του 16ου αιώνα με αρχές του 17ου η αρχική κόχη του ιερού κατέρρευσε και κτίστηκε νέα ενώ και στις αρχές του 18ου αιώνα έγιναν κι άλλες επιδιορθώσεις-ανακαινίσεις οπότε ο ναός πήρε τη σημερινή του μορφή.
Από την αρχική διακόσμηση του 14ου αιώνα σήμερα είναι εμφανείς λίγες παραστάσεις (κάθοδος στον Άδη κ.ά.). Υπάρχουν ακόμη τοιχογραφίες του 15ου αιώνα (βάπτιση -Δεύτερη Παρουσία) ενώ υπάρχουν τοιχογραφίες και του τέλους του 16ου αιώνα με αρχές του 17ου (Ευαγγελισμός – Ανάληψη κ.ά.). Ο ναός ανήκει στην ενορία του Αγίου Στεφάνου.
Ο δεύτερος ναός, όπως αναφέρει ο βυζαντινολόγος Θανάσης Παπαζώτος αποτελεί έναν πρόχειρο και υποτυπώδη λατρευτικό χώρο στην αυλή ενός σπιτιού στην οδό Δημοσθένους. Αποτελεί απλοϊκή μορφή τρίκλιτου ναού, με επικλινή στέγη και χωρίς τοιχογραφίες. Δεν υπάρχουν σημάδια για τη χρονολόγηση του ναού αυτού ο οποίος ανήκει στην ενορία της Παναγίας Δεξιάς.
Ο τρίτος ναός βρίσκεται στην τοποθεσία Πασα-Κιόσκι - Καλλιθέα και κτίστηκε σ’ ένα ίσωμα που δημιούργησαν οι Πόντιοι κάτοικοι της περιοχής ανάμεσα στις βραχώδεις πλαγιές της άλλοτε χαράδρας στην οποία υπήρχε πηγή-βρύση.
Γύρω στα 1958 στον χώρο κατασκευάστηκε ένα προσκυνητάρι και ακολούθησε η ανέγερση Ναϊδρίου όπου και σήμερα υπάρχει αγίασμα και σ’ αυτό τιμάται η Ζωοδόχος Πηγή. Στην ανέγερση του Ναϊδρίου σημαντικότατη υπήρξε η προσφορά αντρών και γυναικών της συνοικίας με την προσωπική τους εργασία.
Η στενότητα, λόγω χώρου, του Ναϊδρίου με την ταυτόχρονη αύξηση του πληθυσμού της συνοικίας ανάγκασαν την εκκλησιαστική επιτροπή να προχωρήσει στην αρχή στην επέκταση του Ναϊδρίου και αργότερα να προστεθεί κι άλλος όροφος πάνω από το Ναΐδριο.
Ο σημερινός ναός ρυθμού βασιλικής με τρούλο είναι ενοριακός και είναι αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή αλλά και στην Αγία Αναστασία τη Φαρμακολύτρια. Από το 1986 διαθέτει υψηλό καμπαναριό δωρεά της Ευτέρπης Δακελοπούλου.
Παραμονή και ανήμερα της εορτής της Αγίας στον ευρύτερο χώρο γίνεται μεγάλο πανηγύρι που οργανώνει η εκκλησία και ο Πολιτιστικός Σύλλογος της Καλλιθέας με πλούσιο φολκλορικό πρόγραμμα.
