Toυ Μάκη Δημητράκη
Με την ονομασία Ανάργυροι χαρακτηρίζονται οι Άγιοι-ιατροί των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού οι οποίοι σύμφωνα με την παράδοση παρείχαν αφιλοκερδώς και αναργύρως (δωρεάν) τις υπηρεσίες τους στου πάσχοντες συνανθρώπους τους.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση ο αριθμός των Ανάργυρων-ιατρών που αγιοποιήθηκαν είναι αρκετά μεγάλος γύρω στους 28, με πιο γνωστούς: Ερμόλαος από τη Νικομήδεια της Μ. Ασίας, Διομήδης από την Ταρσό της Κιλικίας που αποκεφαλίσθηκε, Σαμψών από τη Ρώμη την εποχή του Ιουστινιανού, Μώκιος, Κύρος, Θαλελαίος.
Πιο γνωστοί από όλους είναι τα αδέρφια Κοσμάς και Δαμιανός. Με τα ονόματα αυτά είναι γνωστά στην εκκλησιαστική ιστορία τρία ζεύγη αδερφών-γιατρών που έζησαν σε διαφορετικές περιοχές.
Α. Κοσμάς και Δαμιανός από τη Ρώμη που κατόρθωσαν να προσηλυτίσουν στον Χριστιανισμό ακόμη και τον αυτοκράτορα Καρίνο. Υπήρξαν αγαπητοί στο λαό ενώ η φήμη τους σαν επιστήμονες ήταν πολύ μεγάλη και έφθασε στο σημείο να τους ζηλέψει ακόμη και αυτός ο δάσκαλός τους στην ιατρική σχολή. Τους κατηγόρησε και πέτυχε το θάνατό τους διά λιθοβολισμού. Τη μνήμη τους τιμά η εκκλησία μας την 1η Ιουλίου.
Γ. Κοσμάς και Δαμιανός από την Αραβία. Για την πίστη τους και τη διδασκαλία τους υπέστησαν πολλά βασανιστήρια και τελικά αποκεφαλίσθηκαν. Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη τους στις 17 Οκτωβρίου.
Στην Αγιογραφία της Εκκλησίας μας οι Άγιοι Ανάργυροι παριστάνονται πάντα να κρατούν ιατρικά εργαλεία και κουτί φαρμάκων. Την υμνογραφία δε δημιούργησαν ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός και ο Ιωσήφ ο Υμνογράφος.
Τρεις ναοί στη Βέροια
Άγιοι Ανάργυροι (οι Μεγάλοι – λόγω μεγέθους) βρίσκονται δίπλα από την καινούργια ομώνυμη εκκλησία στη λεωφόρο Ανοίξεως. Ο ναός κτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα αλλά ανακατασκευάστηκε ριζικά στις αρχές του 19ου αιώνα και έτσι πήρε τη σημερινή του μορφή. Είναι μια πεντάκλιτη βασιλική με τέσσερις σειρές ξύλινων στύλων με δίρριχτη στέγη και εντυπωσιάζει για την απλοχωριά. Οι περισσότερες από τις αρχικές τοιχογραφίες έχουν ασβεστωθεί και μόνο στον ανατολικό τοίχο, που διατηρείται από τον αρχικό ναό υπάρχουν μερικές τοιχογραφίες του 16ου-17ου αιώνα. Στο βόρειο κλίτος υπάρχει γυναικωνίτης.
Αργότερα την εικόνα των Τριών Ιεραρχών μετέφεραν στη Μητρόπολη όπου εορταζόταν η γιορτή των Γραμμάτων και ο ναός μετονομάστηκε Αγίων Αναργύρων και Αγίας Μαρίνας.
Ο ναός αυτός κτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Είναι μονόχωρος με νάρθηκα και οι τοιχογραφίες που διατηρούνται και σήμερα χρονολογούνται στο 1706. Κάτω από τις μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου του ναού τυχαία βρέθηκε τάφος με κάρα και οστά και ένα μεγάλο σπαθί, όλα πολύ φθαρμένα. Όπως αναφέρει ο φιλόλογος – ερευνητής Θωμάς Γαβριηλίδης στο βιβλίο του «Προσκύνημα στα ιερά της Θεοσώστου πόλεως Βεροίας» είναι άγνωστο σε ποιον ανήκει ο τάφος. Βέβαια όμως – αναφέρει ο ερευνητής – είναι πως στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής ο ναός υπήρξε καταφύγιο κυνηγημένων πατριωτών μιας και η περιοχή με τα δαιδαλώδη σοκάκια ήταν δυσκολοδιάβατη ιδίως τα βράδια. Άξιο αναφοράς –τέλος είναι- το γεγονός ότι για πάρα πολλά χρόνια το ναό και τον αύλειο χώρο φρόντιζε η δραστήρια κυρα-Πηνελόπη και αργότερα η κόρη της Τασούλα Γερανίου-Πετμετζάκη με τις θυγατέρες της Λίλια και Πόπη.
Από τους νεόδμητους ναούς της Βέροιας. Είναι ναός σταυροειδής με τρούλο και η ανέγερσή του άρχισε το 1957 και περατώθηκε το 1962 ιερατεύοντος του αρχιμανδρίτη Τιμόθεου Αφεντάκη.
Οι διαστάσεις του ναού 18χ15 και εσωτερικό ύψος 12μ. Το καμπαναριό έχει ύψος 2μ. Η αγιογράφηση είναι έργο του Σταύρου Γκοσπονδίνη.
