Η Μάνα με φόντο τη Βέροια… *Του Πάρη Παπακανάκη

Η Γιορτή της Μητέρας είναι πλέον μία ημέρα αφιερωμένη παγκοσμίως στη μητέρα και τη μητρότητα. Καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Ana Jarvis, η οποία προκειμένου να τιμήσει τη μητέρα της ξεκίνησε το 1907 στις ΗΠΑ ένα κίνημα με στόχο να καθιερώσει επίσημα τον εορτασμό της Ημέρας της Μητέρας. Στην Ελλάδα, η Γιορτή της Μητέρας καθιερώθηκε το 1929 και συνδέθηκε αρχικά με τη γιορτή της Υπαπαντής στις 2 Φεβρουαρίου. Από τη δεκαετία του ’60 και έπειτα, ακολουθώντας την παγκόσμια άτυπη συμφωνία, ο εορτασμός πραγματοποιείται κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου.

Ας μην βιαστούν κάποιοι να την χαρακτηρίσουν ξενόφερτη μίμηση (αμερικανιά…). Επί της ουσίας πρόκειται για αναβίωση της ανοιξιάτικης αρχαιοελληνικής λατρευτικής εκδήλωσης προς τη μητρότητα, η οποία είχε προσωποποιηθεί στη θεά Γαία, ως μητέρα όλων των θεών και των ανθρώπων. Με την πάροδο των χρόνων η λατρεία αυτή πέρασε στη Ρέα (κόρη της Γαίας και σύζυγο του Κρόνου), θεωρούμενη ως η πρώτη που γέννησε με τοκετό και ανέθρεψε τα παιδιά της με μητρικό γάλα.

Καθώς ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, η γιορτή μεταβλήθηκε προς τιμή της "Μητέρας Εκκλησίας" αλλά με τον καιρό οι δύο έννοιες συγχωνεύτηκαν. Έτσι ο κόσμος τιμούσε ταυτόχρονα την μητέρα και την εκκλησία. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην Αγγλία από το 1600 γιορταζόταν την 4η Κυριακή της Σαρακοστής προς τιμή όλων των μητέρων της Αγγλίας. Κατά την διάρκεια αυτής της μέρας, οι υπηρέτες που έμεναν στα σπίτια των αφεντικών τους έπαιρναν μία μέρα άδεια για να επιστρέψουν στα σπίτια τους και να περάσουν την ημέρα με τις μητέρες τους.

Ειδικότερα στη Βέροια, ο θρύλος της μάνας και ταυτόχρονα βασίλισσας Βεργίνας έχει ακόμη και στις μέρες μας ιδιαίτερη θέση στην ψυχοσύνθεση των κατοίκων της, με κορύφωση την τραγική σκηνή του τέλους της:

« (…) Όταν ήθελε να προσευχηθεί η Βασίλισσα Βεργίνα, άνοιγε μία πορτούλα του παλατιού της, κατέβαινε μία σκάλα και ξεκινούσε μέσα από γαλαρία για να πάει ή στην εκκλησία του Αγίου Κηρύκου και της Ιουλίττας ή στην Περίβλεπτη ή στην Παναγία Δεξιά ή στον “Χριστό”. Μπροστά πήγαινε μια δούλα με το φανάρι, και ακολουθούσε η Βασίλισσα Βεργίνα με το παιδί της στην αγκαλιά. (…) Μόλις είδε η Βασίλισσα Βεργίνα ότι πάρθηκε το άπαρτο κάστρο της, κατέβηκε αμέσως με το παιδί της στην αγκαλιά στην ξύλινη γέφυρα του βασιλικού ποταμού (σήμερα ομώνυμη γέφυρα του Τριποτάμου), που ήταν σιμά στο παλάτι της. Το θεϊκό της σώμα τρανταζόταν από τον θρήνο, τα μάτια της έτρεχαν ποτάμι πάνω στα μάγουλα του παιδιού της, που σπάραζε κι αυτό απ’ το κλάμα. Στάθηκε λίγο στη μέση της ξύλινης γέφυρας. Κοίταξε ψηλά στα κάστρα και στις όχθες. Παντού εχθροί. Η καρδιά της γέμισε φαρμάκι για το άδικο που έγινε σ’ αυτήν, στο παιδί της και στο λαό της, και, πριν ριχτεί - με το παιδί στην αγκαλιά- στα ασίγαστα νερά του βασιλικού ποταμού, από τα πικραμένα της χείλη ακούστηκαν αυτές οι κατάρες:

Πως γάζει το παιδάκι μου, να γάζει το ποτάμι.

Πως τρέμει το κορμάκι μου, να τρέμει το γιοφύρι.

Πως τρέχουν τα ματάκια μου, να τρέχουν κι οι διαβάτες.» (Θωμάς Γαβριηλίδης, 1979, Βασίλισσα Βεργίνα, Βέροια)

Η βασίλισσα Βεργίνα με το παιδί της στην αγκαλιά επισκέπτεται τον Ι.Ν. Αγίου Κηρύκου

Όχι τόσο γνωστοί, αλλά με εξίσου μεγάλο συναισθηματικό φορτίο, είναι και οι στίχοι της συντοπίτισσάς μας Δέσπως Παναγιωτίδου:

ΩΔΗ

Ήλθαν τα χιόνια Μανούλα στο κεφάλι Σου

Κι οι φλόγες των ματιών σου πια σβυστήκαν.

Γίναν ρυτίδες οι καϋμοί! Τα κάλλη Σου

Σαν τ’ Απριλιού τα ρόδα μαραθήκαν.

Τ’ άνθη ο χρόνος χωρίς φειδώ κι αν χάλασε,

βαθειά μας μένεις ανθηρή και νέα!

Και μη λυπάσαι, Μανούλα, χαμογέλασε,

μένεις για ‘μάς στοργής μορφή! κι ωραία!!!

(Αστήρ Βερροίας Αρ.Φ. 554/441 - 3 Ιουνίου 1940).

Δεν θα ήθελα να αλλοιώσω τη συναισθηματική ατμόσφαιρα, αγαπητοί φίλοι. Νομίζω πως είναι προτιμότερο να αφήσουμε τις εικόνες να μας ταξιδέψουν στον χωροχρόνο. Θα αρκεστώ λοιπόν στην ευχή: «Να έχει ο Θεός υπό τη σκέπη Του τις μανούλες όλης της Γης!!!»