Πρωτομαγιά στη Βέροια μιας άλλης εποχής * του Μάκη Δημητράκη

Φωτό: Πρωτομαγιά μέλη Τουριστικού Ομίλου Βέροιας χορεύοντας στις όχθες του Τριποτάμου.

Διακρίνονται: Νικόλαος Ντουφόπουλος, Σταύρος Τενεκετζίδης, Δημήτρης Βλαχόπουλος.(1959)

Στις εξοχές ολόγυρα της πόλης, υποδέχονταν οι παλιοί Βεροιωτάδες τον Μάη και φτιάχνοντας το «στεφάνι» κυρίως με αγριολούλουδα έφερναν την εξοχή στα σπίτια τους.

Η Πρωτομαγιά ήταν ένα κοινωνικό γεγονός. Μέρα σχόλης και ξεγνοιασιάς. Αργία και ποτέ απεργία. Μια γιορτή ιδιαίτερη που την περίμεναν πως και πώς μικροί και μεγάλοι, νεόκοποι και μεσόκοποι και κυρίως οι νέοι και τα μικρά παιδιά.

Παναγία Δοβρά (1956)

Οι ετοιμασίες άρχιζαν μέρες πριν τη μεγάλη «έξοδο». Πρώτα «έκλειναν» οι παρέες και ο τόπος διασκέδασης. Ευκαιρία να σμίξουν φιλικές και συγγενικές οικογένειες, αρραβωνιασμένα ζευγάρια, υποψήφιοι γαμπροί… και νύφες! Να γίνουν νέες γνωριμίες!

Οι τοποθεσίες που «τραβούσαν» τους περισσότερους ήταν η «Παναγία Δοβρά», η «Βίλα Βικέλα», στο φράγμα, οι πηγές του Τριπόταμου (Αη-σου-γιου), η Αγία Τριάδα στο Πανόραμα και κυρίως οι «Σαραντόβρυσες». Κάποιοι προτιμούσαν τα κτήματά τους, στη Βάντα και την Καλογριά., μεταξύ Ραχιάς και Κομνήνιου. Πάντα όμως προϋπόθεση να υπάρχει νερό.

Η Πρωτομαγιά άρχιζε νωρίς την παραμονή. Οι νεαρές Βεροιωτοπούλες ακασκουμπώνονταν και ο σοφράς έπαιρνε φωτιά. Η ετοιμασία της πίτας έπρεπε να αρχίσει νωρίς ενώ το μεσημέρι οι σπιτικοί φούρνοι έπαιρναν φωτιά κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τυρόπιτα, σπανακόπιτα, κοτόπιτα, κολοκυθόπιτα για κάθε γούστο!

Μετά έπαιρναν σειρά οι κεφτέδες. Απαραίτητο έδεσμα. Τα τηγάνια έπιαναν δουλειά και τα σπίτια μοσχοβολούσαν από το κρέας και το δυόσμο.

Αποβραδίς όλα ήταν έτοιμα και την άλλη μέρα…

Πρωτομαγιά! Η αναχώρηση άρχιζε πολύ νωρίς. Είχαν προσυνεννοηθεί για τα σημεία συνάντησης. Οι Λαδόμυλοι, η Ελιά, τα Καραντουμανέϊκα, η Παναγία η Παλαιοφορίτισσα, ο Πλάτανος στον παλιό φόρο κ.ά. Χαρούμενες, γελαστές καλημέρες, ευχές για τη μέρα και αγωνία για τυχόν καθυστερημένους, γιατί πάντα υπήρχαν τέτοιοι. Δεν υπήρχαν κινητά για επικοινωνία «καθ’ οδόν».

Για τις Σαραντόβρυσες πήγαιναν πεζοί. Συνήθως ακολουθούσαν κάποιο κάρο που είχαν «φορτώσει» τα πάσης φύσεως συμπράγκαλα. Και τα μικρά παιδιά.

Σαν έφταναν στο χώρο, πρώτη κίνηση ήταν να «πιάσουν» ένα δέντρο όπου έστρωναν τις ψάθες, τα κιλίμια, τις κουρελούδες. Επόμενη κίνηση ένας καφές. Κάποιος της παρέας είχε αναλάβει να φέρει τα καυκιά (πήλινα φλιτζάνια), το μπρίκι, τον καφέ και τη ζάχαρη. Ο καφές συνοδευόταν κυρίως από ένα κομμάτι πίτα ή ένα κομμάτι από το πασχαλιάτικο κλίκι (τσουρέκι).

Μετά τον καφέ άλλες ετοιμασίες, πάντα χαλαρά, ευδιάθετα με αμοιβαίες πρωτοβουλίες και υποχωρήσεις. Απαραίτητη κατασκευή η «κούνια». Για μικρούς και μεγάλους! Κάποια είχε προνοήσει ή αναλάβει να φέρει το φόρτωμα (χοντρό μακρύ σχοινί). Δέντρα ψηλά άφθονα!

Οι άντρες ασχολούνταν με την ετοιμασία των κρεατικών. Αν το μενού προέβλεπε οβελία υπήρχε ειδικό πρωτόκολλο. Σούβλισμα, ράψιμο ενώ κάποιοι άλλοι μεριμνούσαν για τη φωτιά. Οι γυναίκες, αφού έκαναν πρώτα καμιά βόλτα ολόγυρα στο χώρο επέστρεφαν και άρχιζαν τις ετοιμασίες για το «γιορτινό τραπέζι».

Σαραντόβρυσες(1948)

Τα παιδιά έπαιζαν. Τα αγόρια «κολοτούμπα», «μακριά γαϊδούρα», ενώ αρκετά έμπαιναν στα ρυάκια που αφθονούσαν στο χώρο και «ψάρευαν» καραβίδες που εκείνα τα χρόνια αφθονούσαν καθώς τα νερά ήταν καθαρά και αμόλυντα. Τα κορίτσια στην κούνια, στο σχοινάκι, στο κρυφτό.

Προς το μεσημέρι και καθώς οι φωτιές ήταν στο φόρτε τους, και ο καπνός ανέβαινε ψηλά σαν να έδινε με ινδιάνικο τρόπο προς την πόλη το σινιάλο ότι όλα «βαίνουν καλώς» όλα ήταν έτοιμα για ένα τσιπουράκι εκεί δίπλα απ’ τη φωτιά.

Ακολουθούσε σχεδόν πάντα η αλλαγή θέσης αφού ο ήλιος έριχνε τη σκιά του σε άλλο σημείο. Πάνω απ’ τις ψάθες και τις κουρελούδες στρώνονταν τα τραπεζομάντηλα, που γέμιζαν με λιγκέρια (χάλκινα πιάτα) ή πήλινα αργιλογυαλισμένα πήλινα πιάτα. Οι σαλάτες στις σουπιέρες.

Στο «τραπέζι» και του «πουλιού το γάλα» θα λέγαμε. Χοιρομέρια, σπιτικά λουκάνικα με πράσο, σίγουρα φασουλονταβάς, αρμυά (τουρσί λάχανο), κεφτέδες, πίτες, μπάτσος, διάφορα σαλατικά και ό,τι με επιδεξιότητα είχε ετοιμάζει κάθε «σπιτικό».

Με το φαγητό, τραγούδι και χορός. Έσμιγαν οι παρέες στο συρτό, στη γκάϊντα μιας και στο χώρο πάντα «εμφανίζονταν» λαϊκοί οργανοπαίχτες με το ζουρνά και την γκάϊντα.

Σαραντόβρυσες(1955)

Αργά τα απόγευμα η ώρα για το «στεφάνι». Ευλύγιστα λουλουδιασμένα αγριόκλαδα για το σκελετό και παπαρούνες, κρινάκια, αγριοτριαντάφυλλα, ζουμπούλια για στόλισμα. Ήταν η ώρα του ανταγωνισμού. Ποιος θα έφτιαχνε το ομορφότερο. Απαραίτητη ήταν και η γιρλάντα, με χαμομήλια ή μικρές μαργαρίτες, που στόλιζε το κεφαλάκι των κοριτσιών.

Στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στις όχθες του Αλιάκμονα.

Διακρίνονται : Σταύρος Τενεκετζίδης, Μαρία Σταυροπούλου,

Γιάννης Σπυρίδης, Κούλα Σβαρνοπούλου, Στέργιος Σβαρνόπουλος,

ακορντεόν ο Γρηγόριος Τσικερδάνος.Μονή Προφήτη(1962)

Και λίγο αργότερα και καθώς ο βασιλιάς ήλιος πήγαινε να ξεκουραστεί πίσω από το Βέρμιο άρχιζε η επιστροφή. Μια όμορφη Πρωτομαγιά έφτανε στο τέλος της! Οι παρέες επέστρεφαν ανακατεμένες. Όλοι ήταν χαρούμενοι και καθώς πλησίαζαν προς τα πρώτα σπίτια της πόλης οι ευχές έπαιρναν και έδιναν. Και του χρόνου να ‘μαστε καλά! Καλό μήνα! Και ραντεβού για την επόμενη εξόρμηση. Του Αγ. Πνεύματος και της Παναγίας.

Στην όχθη του Αλιάκμονα. Διακρίνονται: Μπαρμπαργύρης

Αλέξανδρος, Θωμάς Σταυροπουλος, Σταυροπούλου Μαρία,

Τενεκετζίδης Σταύρος, Κούλα Σβαρνοπούλου, κ.α.(1955)

Θα ήταν παράλειψη και αδικία να μην αναφερθώ στο γεγονός ότι πολλοί κάτοικοι της πόλης – ίσως από έλλειψη χρόνου – προτιμούσαν να «πιάσουν το Μάη» σε ένα από τα εξοχικά κέντρα που άφθονα υπήρχαν ολόγυρα της πόλης: Μπαρμπούτα, Τρία Σκαλοπάτια, Πασά-Κιόσκι, Φλαμουριές, Ελβετία, Βόσπορος κ.ά.

Πηγές του Τριποτάμου. Διακρίνονται: Μαθήλτη, Σταύρος

Τενεκετζίδης, Νίκος Χοχλιούρος, Βέτα Τσαμπούρα κ.α.(1959)

Χρόνια Πολλά λοιπόν. Καλή Πρωτομαγιά αν και φέτος θα μείνουμε με τις αναμνήσεις! Δεν πειράζει! Μένουμε σπίτι για να μπορούμε μελλοντικά να γιορτάσουμε όμορφες Πρωτομαγιές! Κορωνοϊός είναι θα περάσει. Θα τον εξολοθρεύσουμε!