Τέτοιες ημέρες ήταν του 1928, αγαπητοί φίλοι, όταν με απόφαση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου της Βέροιας άρχισε να υλοποιείται η από ετών προαναγγελθείσα κατακρήμνιση του πύργου του Ρολογιού, ενός εμβληματικού και ιδιαίτερης συναισθηματικής αξίας* τοπόσημου της πόλης μας!!!
[* «Ήτο μία συντροφιά μας, που όλοι οι παλαιοί την νοσταλγούμεν... Για τους εργαζομένους εις τα χωράφια και τους μπαχτσέδες ήτο οδηγός απαραίτητος. Για τις ατέλειωτες δε νύχτες του χειμώνος παρηγοριά περιζήτητος. Ταγκ!...Ταγκ!... και εξυπνούσαμε ενωρίς να μελετήσωμε τα μαθήματά μας και να τρέξωμεν όλοι στο σχολείο την ωρισμένην ώραν...» ( Αναστάσιος Εμμ. Χριστοδούλου, 1960, Ιστορία της Βέροιας)]
Η επίσημη αναγγελία του γεγονότος στον βεροιώτικο πληθυσμό έγινε μέσω του τύπου την Κυριακή 18 Μαρτίου 1928, κεντρικά με ένα μικρό αλλά έντονα φορτισμένο συναισθηματικά κείμενο του Γιάννη Γούναρη: «Το ωρολόγιον της πόλεώς μας κατεδαφίζεται. Αυτή είναι η απόφασις των σοφών δημοτικών μας αρχόντων. Ένα κειμίλιον της πόλεώς μας –αν όχι βεβαίως σπουδαιότατον- πάντως όμως κειμίλιον εξαφανίζεται και οι αναπολούντες τα παλαιά θα βλέπουν το ρωλόγι μας εις τα δελτάρια και εις την επιγραφήν του “Αστέρος”…» (Αστήρ Βερροίας, Αρ.Φ. 77/ 18-3-1928)
Δεν θα μπορούσαν βέβαια να απουσιάζουν και οι λυρικές αναφορές. Έτσι σε ειδικό αφιέρωμα, ο υπογράφων ως ΤΑΚ.ΠΙΠ. συντάκτης του, τονίζει: «Χρόνια τώρα οι δυό φίλοι έζων αδελφωμένα. Η φιλία των ήρχισε και ανεπτύχθη από τον παρελθόντα αιώνα. Αριθμεί δε δεκάδας ετών. Έζων οι δυό τους ευτυχισμένα, ο ένας κοντά στον άλλον, ουδέποτε απεχωρίζοντο, ο είς εβοήθει τον άλλον και παρηγορούσε αυτόν στες δύσκολες στιγμές της ζωής των, μαζύ αντίκρυζαν την ευτυχίαν και την δυστυχίαν. Μιά τέτοια φιλία, μα την Αλήθειαν, θα την εζήλευαν όλοι εκείνοι πού ξέρουν να εκτιμούν αυτήν. Τόσα καλοκαίρια ο Γέρω-Πλάτανος εδρόσιζε με τη σκιά του τον φίλον του, άλλους τόσους δε χειμώνας το ακλόνητον ωρολόγι ανταπέδιδε την καλωσύνη, προτάσσοντας το πέτρινό του κορμί στο μανιασμένο Βορρά, που ήθελε να ξεριζώση τον καλό του… Αλλ’ ιδού το φοβερώτατον της φύσεως… θηρίον ο… άνθρωπος επενέβη για να φέρη τον σκληρό χωρισμό στους δύο αυτούς φίλους…» (Αστήρ Βερροίας, Αρ.Φ. 77/ 18-3-1928)
Η “αιτιολογία” της Δημοτικής Αρχής για την απόφαση αυτή συνάγεται από αποσπασματικές φράσεις μεταγενέστερων κειμένων: «…απεφάσισαν την εσπευσμένην κατεδάφισιν του ωρολογίου και την επί του χώρου αυτού τοποθέτησιν ηρώου των πεσόντων, μέχρι της εθνικής εορτής της 25ης Μαρτίου…» (Αστήρ Βερροίας, Αρ.Φ. 81/ 23-4-1928).
Αν όμως συνεξετάσουμε:
1. Την σχεδόν προκλητική αγνόηση των έγκαιρων (από τον Αύγουστο του 1925) προειδοποιήσεων των δημοτών μέσω δημοσιευμάτων: «… οι δημοτικοί μας άρχοντες αποφασίσαντες την κατάρριψιν τούτου (εννοεί τον πύργο του Ρολογιού) ώφοιλον πρότερον εξευρίσκοντες τους σχετικούς πόρους να ανεγείρωσιν νέον σύμφωνον πάντοτε με τας καλλισθητικάς απόψεις των κ.κ. Δ. Συμβούλων, διότι φοβούμεθα ότι η πόλις μας θα μείνη και άνευ ωρολογίου, εν ω άλλαι πόλεις και γείτονες ακόμη μεθ’ υπερηφανείας επιδεικνύωσι τοιαύτα.» (Αστήρ Βερροίας, Αρ.Φ. 13/ 2-8-1925)
2. Την εσπευσμένη προσπάθεια μετονομασίας της πλατείας Ωρολογίου σε πλατεία Γεωργίου Α’ [Αργότερα έγινε νέα προσπάθεια μετονομασίας της πλατείας σε Κ. Ρακτιβάν].
3. Την αυτοαναίρεση στην πράξη του αιτιολογικού της κατακρήμνισης του πύργου: «…και η μεν εθνική μας εορτή παρήλθεν, η δε προτομή του αγνώστου στρατιώτου είναι πεταγμένη εις δρομίσκον τινά, παρά την πλατείαν» (Αστήρ Βερροίας, Αρ.Φ. 81/ 23-4-1928) [Να επισημάνω επιπλέον ότι χρόνια μετά την κατακρήμνισή του συναντά κανείς δημοσιεύματα και κείμενα στα οποία μαρτυρείται η παραμονή των ογκόλιθων της βάσης του στην πλατεία.]
4. Την επιλογή τελικά άλλης θέσης (στο ανατολικό όριο της πλατείας Ωρολογίου) για την τοποθέτηση του μνημείου πεσόντων,
μάλλον θα πρέπει να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι το ιστορικό Ρολόι της Βέροιας ήταν ένα ακόμη “θύμα” της φιλοσοφίας του “αθηναϊσμού*”, η οποία είχε κυριαρχήσει στη σκέψη των ενασχολούμενων με τα πολεοδομικά θέματα της πόλης μας εκείνη την περίοδο!!!
Το πρώτο μνημείο πεσόντων στη Βέροια,
στο ανατολικό όριο της πλατείας Ωρολογίου (Αρχείο Γ. Κόβα)
[*Έχουμε κάνει λόγο αναλυτικά σε προηγούμενα αφιερώματα… Συνοπτικά, προωθούσε την εκκαθάριση όλων των αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών, κ.α. στοιχείων, τα οποία (κατά την άποψη κάποιων δυτικοτραφών) θύμιζαν την οθωμανική πολεοδομική και κοινωνική δομή της πόλης.]
Το δε επικαλούμενο αιτιολογικό σκεπτικό από την πλευρά της τότε Δημοτικής Αρχής αποδεικνύεται από τα πεπραγμένα της ότι στην πραγματικότητα ήταν ένα «βολικό πρόσχημα»…
Το κοινό αίσθημα των Βεροιέων επί του θέματος εξέφρασε πολύ εύστοχα ο Στέφανος Ζάχος στις Αναμνήσεις ενός Βεροιώτη το 1979:
«Πλατεία ωρολογιού λέμε και έτσι θα μείνει, παρά την ονομασία της προς τιμήν του συμπολίτη μας Κ. Ρακτιβάν, νομικού, πολιτικού…»
εκφράζοντας το ίδιο εύστοχα, καθώς ολοκλήρωνε τη φράση του, το διαχρονικό παράπονό τους:
«…κι ωρολόγι δεν βλέπουμε!!!».
Εκ νέου λοιπόν επανέρχεται στο προσκήνιο η ιστορική και ηθική* υποχρέωση τόσο της Δημοτικής Αρχής, όσο και του Δημοτικού Συμβουλίου μας να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την «…ανακατασκευή της Πλατείας Ωρολογίου, η οποία εκτός της λειτουργικής και αισθητικής αναβάθμισής της θα περιλαμβάνει και την κατασκευή ενός ρολογιού με σκοπό την ανάδειξη της πλατείας σε αληθινό τοπόσημο για την πόλη», σε συνδυασμό με την «…αξιοποίηση του κτηρίου των παλαιών Δικαστηρίων», την «…ενοποίηση των χώρων του Βήματος Αποστόλου Παύλου και του 3ου Δημοτικού Σχολείου Βέροιας» και την «…ενοποίηση των διατηρητέων συνοικιών Κυριώτισσας, Μπαρμπούτας και Παναγίας Δεξιάς με σκοπό τη δημιουργία ενιαίας φυσιογνωμίας “Παλιάς Πόλης” », λαμβάνοντας επιπλέον σοβαρά υπόψη την παράμετρο «…διευκόλυνση της κυκλοφορίας των οχημάτων».
[*Θυμίζω ότι τα προαναφερόμενα είναι προεκλογικές δεσμεύσεις της πλειονοψηφήσασας δημοτικής παράταξης, ενώ αντίστοιχες υποσχέσεις διατυπώθηκαν προεκλογικά και από όλες τις δημοτικές παρατάξεις της μειοψηφίας.]
Είναι πράγματι θλιβερό!!! Πέρασαν ενενήντα δύο χρόνια από τότε, αγαπητοί φίλοι και… ενώ ακόμη «πλατεία Ωρολογίου λέμε… … ωρολόγι δεν βλέπουμε!!!».
