Η ανάρτηση του πρώτου σχεδίου πόλης της Βέροιας, τον Ιανουάριο του 1925, στο Δημαρχείο σηματοδότησε ταυτόχρονα την έναρξη του παραγκωνισμού του Τριποτάμου από το σύνολο σχεδόν των μετέπειτα τοπικών αρχόντων της πόλης...
Όπως έχει επισημάνει ο συντοπίτης μας αρχιτέκτονας-πολεοδόμος καθηγητής κ. Δημήτρης Μάρτος, ενώ η οργάνωση των ιστορικών ευρωπαϊκών πόλεων ξεκινούσε τη σημειολογία του σχεδίου πόλης της καθεμιάς από το ποτάμι της (αν υπήρχε), στο προτεινόμενο σχέδιο των Έρτσου-Μακρυδήμα για τη Βέροια, ο Τριπόταμος αγνοήθηκε παντελώς, καθώς το σχέδιο ήταν αυστηρά προσηλωμένο στην ιδεολογία του Αθηναϊσμού*.
[ *Ο Αθηναϊσμός εν συντομία μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα σύνθετο πλέγμα πολιτικών, ιδεολογικών, αισθητικών και γεωγραφικών κανόνων, το οποίο ευθυγραμμίζεται με την δυτικοευρωπαϊκή άποψη για τον ελληνισμό.]
Έτσι η πρόταση των δύο μηχανικών επεδίωκε με ιδιαίτερη ένταση την απάλειψη όλων των στοιχείων που (κατά την άποψή τους) θύμιζαν το οθωμανικό παρελθόν της και την αναβίωση του πνεύματος της αρχαιότητας. Αυτό θα επιτυγχανόταν δια μέσου:
α) της κατάργησης της οδού 26ης Οκτωβρίου (της σημερινής Κεντρικής Οδού)
β) της δημιουργίας ενός οδικού «ομφαλού» με τη διάνοιξη των δύο αρχαίων δρόμων (σημερινές Μητροπόλεως-Βενιζέλου) και τη συμβολή τους με την υπό διαμόρφωση τότε οδό Εληάς,
γ) του καθαρισμού του χώρου (πετρόχτιστοι αυλόγυροι-σαχνισιά κλπ) ως προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό της νέας κοινωνίας.
Το αναθεωρημένο σχέδιο πόλης του 1936 (στο οποίο οφείλεται η σημερινή πολεοδομική πραγματικότητα της Βέροιας), αν και διαμορφώθηκε ως έκφραση των συμφερόντων των οικοπεδούχων, ουσιαστικά διατήρησε την ίδια πολεοδομική φιλοσοφία. Διέσωσε μόνο κάποιες παραδοσιακές οδούς (μεταξύ αυτών την “Κεντρική Οδό”) προωθώντας τη διαπλάτυνσή τους.
Τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της πολεοδομικής φιλοσοφίας, την οποία πολύ εύστοχα ο Δημήτρης Μάρτος αποκαλεί “πολεοδομική καθαρεύουσα”, ήταν ο λεγόμενος “μακεδονικός αρχιτεκτονικός ρυθμός” (έχουμε ήδη κάνει λόγο γι’ αυτόν) και, ως παράπλευρη απώλεια, ο Τριπόταμος, γιατί αντιπροσώπευαν (υποτίθεται) την οθωμανική κοινωνική και πολεοδομική δομή.
Η εφαρμογή στην πράξη αυτής της ιδεοληψίας φαίνεται ξεκάθαρα στην προχειρότητα με την οποία αντιμετώπισε ο επίσημος Δήμος Βέροιας την αποκατάσταση των καταστραμμένων από την πλημμύρα του 1935 γεφυριών.
[Να σημειώσουμε επιπλέον ότι από το 1914 είχε ήδη αρχίσει η προσωρινή εγκατάσταση προσφύγων (κυρίως από τον Πόντο και τη Βόρεια Θράκη) δίπλα από τον “Καρσί μαχαλά” (στη σημερινή συνοικία του Προμηθέα) και κατά τη χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε, βρισκόταν στην κορύφωσή της η προσπάθειά τους για αξιοπρεπή μόνιμη εγκατάσταση.]
Η αναπλήρωση των κατακρημνισμένων γεφυριών του Χατζηκάβουρα ή Σταυρού (αριστερά) και του Φούρναρη (δεξιά).
Η ιδέα της ανάπλασης και αξιοποίησης του Τριποτάμου έκανε για πρώτη φορά με σοβαρότητα την εμφάνισή της περί το 1970, επί δημαρχίας Γιώργου Τσαλέρα. Τότε ανατέθηκε στον καθηγητή αρχιτεκτονικής τοπίου κ. Νικόλαο Κανταρτζή η σύνταξη ενός σχετικού σχεδίου μελέτης. Πράγματι εκπονήθηκε ένα μεγαλόπνοο προσχέδιο, το οποίο με το προσωπικό ενδιαφέρον του Δημάρχου, αλλά και την ακαταπόνητη-πολυσχιδή εργασία του κ. Γιώργου Μωυσιάδη, τότε προϊσταμένου τεχνικών υπηρεσιών Δήμου Βέροιας, έγιναν τα πρώτα βήματα υλοποίησής του.
Συγκεκριμένα μεταξύ 1970-74, ανοικοδομήθηκε η σημερινή γέφυρα Σταυρού, διανοίχθηκε η οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου, οικοδομήθηκε το αμαξιτό σήμερα τμήμα της γέφυρας της οδού Θερμοπυλών, συνδέοντας την αποκομμένη ως τότε συνοικία του Προμηθέα (αποκαλούμενη “τα μαντζίρικα”) με το κέντρο της Βέροιας, και έγιναν τα πρώτα έργα ανάπλασης-ανάδειξης του Τριποτάμου με βάση το σχέδιο Κανταρτζή, απέναντι από το εξοχικό κέντρο “Μπαρμπούτα” και την ομώνυμη εβραϊκή συνοικία.
Όμως στη συνέχεια το εγχείρημα “πάγωσε” και για τα επόμενα 20 χρόνια γινόταν μόνο από καιρού εις καιρόν λόγος για “ένα σχέδιο Κανταρτζή”, χωρίς ποτέ να διαφαίνεται κάποια πράξη, η οποία να προωθεί την υλοποίηση έστω και μέρους του.
Την άνοιξη του 1993, επί δημαρχίας Ανδρέα Βλαζάκη, το Δημοτικό Συμβούλιο κάλεσε τον κ. Κανταρτζή αυτοπροσώπως για ενημέρωση επί του σχεδίου του. Ο τελικός καρπός της προσπάθειας αυτής ήταν η ομολογουμένως καλαίσθητη ανακαίνιση του μικρού ήδη αναδειχθέντος τμήματος της δυτικής όχθης του ποταμού, αξιοποιώντας κονδύλια από το περιφερειακό πρόγραμμα ΣΠΑ.
Από τότε πέρασαν ακόμη 25 χρόνια κατά τα οποία οι πολίτες της Βέροιας έχουμε “χαθεί σε έναν λαβύρινθο” καλοδιατυπωμένων διαπιστώσεων και εκθέσεων, στο γενικό πλαίσιο: «Η ανάπλαση και αξιοποίηση της περιοχής του ρέματος είναι επιβεβλημένη καθώς στην πόλη της Βέροιας είναι ιδιαίτερα έντονη η έλλειψη κοινοχρήστων χώρων και ο κατακερματισμός του αστικού πρασίνου… Ο χώρος είναι σε μεγάλο ποσοστό εγκαταλελειμμένος, μη ασφαλής για τους επισκέπτες, ενώ τμήματα του λειτουργούν ως χωματερές... Με τον κατάλληλο σχεδιασμό ο χώρος θα μπορούσε να ανακτήσει τον αρχικό του ρόλο, να αποτελεί δηλαδή χώρο “αναπνοής” της πόλης της Βέροιας και χώρο συνάντησης των κοινωνικών της ομάδων…». Με τις οποίες διαπιστώσεις ασφαλώς κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει, αλλά το θέμα πάντοτε σταματά εκεί…
Δυστυχώς επί 45 χρόνια (ήμουνα νιος και γέρασα δηλαδή, στην καλύτερη των περιπτώσεων…) παρακολουθούμε να επαναλαμβάνεται ο φαύλος κύκλος: ένθερμες προεκλογικές υποσχέσεις, που μετατρέπονται σε επίρριψη ευθυνών προς τους “προηγούμενους” μετά την ανάληψη της διοίκησης του Δήμου και (φτου! απ’ την αρχή) έναρξη σοβαρών προσπαθειών, οι οποίες όμως προσκρούουν στο “δαιδαλώδες νομοθετικό πλαίσιο” και… όλο πάλι από την αρχή!!!
Είναι κατανοητές οι δυσκολίες ενός μεγάλου έργου και η πολυπλοκότητα του θέματος, καθώς αναφερόμαστε σε μια περιοχή χαρακτηρισμένη ως “ιδιαίτερου φυσικού κάλλους”, οπότε απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί. Οι όποιες ιδιαιτερότητες όμως, δεν μπορούν να δικαιολογούν για “έτη και έτη” την… εγκατάλειψη.
Τα συμπεράσματα από αστικές παρόχθιες αναπλάσεις ανά τον κόσμο (μεταξύ πολλών άλλων ωφελειών) δείχνουν: σημαντικότατη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων (το ποτάμι έγινε τόπος συνάντησης ανθρώπων και χώρος μεγάλης ποικιλίας δραστηριοτήτων), αύξηση τουριστών, αύξηση του αριθμού των εργαζομένων στην περιοχή, βελτίωση γενικότερα της οικονομίας της πόλης, αλλά και μείωση της ρύπανσης και αύξηση της βιοποικιλότητας του ίδιου του ποταμού!!!
Σταθερή βούληση, μελέτη σε βάθος, λεπτομερής σχεδιασμός, επιμονή στην υλοποίηση του οράματος είναι μια δοκιμασμένη συνταγή επιτυχίας (βλέπε Ληθαίος Τρικάλων, Πηνειός Λάρισας, Εδεσσαίος Έδεσσας, Αλιάκμονας στο ύψος του Άργους Ορεστικού, κλπ. κλπ.).
Φωτεινή εξαίρεση-παράδειγμα προς μίμηση, πολύ μακριά από το γαϊτανάκι απέκδυσης ευθυνών του επίσημου Δήμου Βέροιας, οι φιλότιμες προσπάθειες απλών πολιτών της στην αρχή (με πρωτοστάτη τον γιατρό Θεόδωρο Πολυχρονιάδη) και ως φορέας “φίλοι του Τριποτάμου” από το 2013, οι οποίοι κάνουν το ειλικρινές ενδιαφέρον τους πράξη, σε συνεργασία και με άλλους φορείς (ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο 3ο Σύστημα Δασοπροσκόπων). Υποβάλλουν προτάσεις προς τις αρχές, διοργανώνουν προγράμματα ευαισθητοποίησης των παιδιών και των πολιτών, διοργανώνουν εκδηλώσεις ενημέρωσης κι ανάδειξης της ομορφιάς και των ωφελημάτων του ποταμού, φροντίζουν για τον καθαρισμό και την προσβασιμότητα ενός σημαντικού μήκους της όχθης του και πολλά άλλα…
Ως “από μηχανής θεός”, γράφοντας τις συγκεκριμένες γραμμές, προέκυψε η είδηση της εξαγγελίας του ΕΣΠΑ 2021-27!!! Ευκαιρία λοιπόν για τη Δημοτική Αρχή και το Δημοτικό Συμβούλιό μας σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου, εμπλεκόμενους φορείς κλπ. να ενεργοποιηθούν δεόντως και να σπάσουν επιτέλους τη μακρόχρονη, δυσμενέστατη παράδοση απαξίωσης του ποταμού που “γέννησε” τη Βέροια!
Ελπίζουμε και περιμένουμε…
