Από όποια πλευρά κι αν προσεγγίσει κάποιος το θέμα, αγαπητοί
φίλοι, η Βέροια είναι «γέννημα» των άφθονων νερών της περιοχής…
Σύμφωνα με τη μυθολογία είναι κόρη του Ωκεανού (η αρχαιότερη θαλάσσια θεότητα της
ελληνικής μυθολογίας) και της Θέτιδος (η αρχηγός των
Νηρηίδων).
Κατά τους γλωσσολόγους, η κατάληξη -ροια είναι
παράγωγο του ρήματος ρέω και προσδίδεται σε πόλεις πλούσιες σε
υδάτινα αποθέματα. Πιο συγκεκριμένος ακόμη ο αείμνηστος καθηγητής μας Γιάννης
Μωραλίδης, μετά από ένα συναρπαστικό ταξίδι ετυμολογίας, κατέληγε: Βέροια σημαίνει επομένως «πόλη που έχει δικό της
ποτάμι».
Το ποτάμι λοιπόν της πόλης μας πιθανολογείται ότι στην αρχαιότητα έφερε το όνομα “Όλγανος” (γιος ενός εκ των δύο μυθικών ιδρυτών της Βέροιας, του Βέρη), κατά τους βυζαντινούς χρόνους αποκαλούνταν “Βασιλικός” ποταμός, στην τουρκοκρατία του προσάφθηκε το όχι τόσο κολακευτικό προσωνύμιο “Γύφτικος”, για να πάρει μετά το 1930 ως τις ημέρες μας την ονομασία “Τριπόταμος”, λόγω του σχηματισμού του από τρία ρέματα που ενώνονται τελικά σε ένα στο νοτιοδυτικό άκρο της Βέροιας:
Το ρέμα Μαυρονέρι: τα άφθονα νερά του πηγάζουν από βραχώδη θέση
μεταξύ Καστανιάς και Γεωργιανών. Μέρος αυτών υδροδοτούν όχι μόνο τη Βέροια,
αλλά και τους Γεωργιανούς και τη Ραχιά.
Το ρέμα (χείμαρρος ουσιαστικά) του παλιού οικισμού
Τουρμάνης (καταστράφηκε στα 1822 από τους Τούρκους) νοτιοδυτικά του σημερινού
χωριού Τριπόταμος.
Το ρέμα Ασπρονέρι: συνιστώμενο από τη συμβολή δύο μικρότερων
ρεμάτων (Μεγάλη Ρεματιά και Ξερόλακκος τα οποία πηγάζουν βόρεια και βορειοδυτικά
της Κουμαριάς) στη θέση του λόφου “Αη Λιά”.
Συνεχίζουν την πορεία τους πλέον ως Ασπρονέρι και παράλληλα κατά τη
διαδρομή του μέχρι την πόλη τροφοδοτείται από πλήθος άλλων πηγών.
Ακριβώς έτσι το περιέγραψε κι ο (γνωστός μας πλέον) Adolf Hermann Struck το 1902: «Τρία ποτάμια πηγάζουν από τις πλαγιές του (εννοεί το Βέρμιο όρος) και εφορμούν προς την πόλη δημιουργώντας καταρράκτες που παράγουν το γνωστό θόρυβο του ορμητικά τρεχούμενου νερού, και αυτό το νερό αφού διοχετευτεί σε άπειρα κανάλια που ρέουν εντός και πέριξ της πόλης και θέτουν μύλους σε κίνηση, καταλήγει στα χαμηλότερα, να χρησιμοποιηθεί στην άρδευση των χωραφιών…».
Απόψεις
του Τριπόταμου πριν την είσοδό του στην Βέροια
Για να κατασκευασθούν (εκείνη την εποχή) από το τοπικά άφθονο
παραγόμενο λινάρι «…τα λευκά, λεπτά, φτιαγμένα με τέχνη χνουδωτά προσόψια του
μπάνιου, οι πετσέτες του μπάνιου, τα μπουρνούζια του μπάνιου και τα διάφορα
μεταξωτά σεντόνια είναι που δεν βρίσκονται σε άλλη χώρα. Στέλνονται σαν δώρα σε
όλες τις χώρες και ιδιαίτερα στον σουλτάνο της οθωμανικής δυναστείας και σε
όλους τους βεζίρηδες. Είναι άσπρα υφάσματα για πουκάμισα, πιο λεπτά και πιο
καθαρά κι από τα υφάσματα της Καλαμάτας και της Τραπεζούντας…» (Celebi Evliya,1668, Βιβλίο των
ταξιδιών)
Αλλά και για να αλέσουν οι αλευρόμυλοι το σιτάρι (ώστε
να είναι εξασφαλισμένο το καθημερινό ψωμί του βεργιώτη), οι λαδόμυλοι να
συνθλίψουν το σουσάμι (από το οποίο έβγαινε το σησαμέλαιο και η ταχίνη για την
παρασκευή του χαλβά), να λειτουργήσουν τα βυρσοδεψεία, να εκμεταλλευθούν
τη δύναμή του τα μπατάνια (για τον καθαρισμό και τη διαστολή του μαλλιού),
να…, να…
Ως 300 υδροκίνητες βιοτεχνικές και άλλες 3 εργοστασιακές επιχειρήσεις όφειλαν τη λειτουργία τους στα νερά του!!! Και όχι μόνο… Το πέρασμά του μέσα από την πόλη διαμόρφωσε το τοπίο αλλά και τη ζωή των κατοίκων!
Υδροτριβή
και υδρόμυλος (Αρχείο Παναγιώτη Ζέρβα)
Παρόλα αυτά, η εξασφάλιση πόσιμου νερού μέχρι το 1927 ήταν μια καθημερινή περιπέτεια για τη βεργιώτικη οικογένεια. Μάλιστα, τοπικά δημοσιεύματα της εποχής αποδίδουν υψηλότατο ποσοστό θανάτων στην πόση κακής ποιότητας νερού (!!!) Η σχετική αφήγηση του Στέφανου Ζάχου στις “Αναμνήσεις ενός Βεροιώτη” (1960), ξεκαθαρίζει τις όποιες απορίες μας: «Η πόλη υδρεύονταν από τα νερά του Τριποτάμου που διοχετεύονταν ή ακάλυπτα (με ανοιχτά αυλάκια στην άκρη του δρόμου)… ή με κλιούγκια (πήλινους σωλήνες). Το νερό αυτό που έτρεχε άφθονο όλο το εικοσιτετράωρο, ήταν κάπως καθαρό, όχι όμως πόσιμο. (…) παρά τις αυστηρές εντολές των γονιών μας, ημείς τα παιδιά, κουρασμένα και ιδρωμένα, πίναμε, αφού τοποθετούσαμε στη βρύση, το μανδήλι…». Σε άλλο σημείο μάς πληροφορεί: «Οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, με ζέστη, με κρύο, με βροχές, με χιόνια, πάσης τάξεως άνθρωποι, νέοι, γέροι, κορίτσια, γυναίκες έτρεχαν με τις στάμνες στο χέρι, στην Καραχμέτ, την Μπαρμπούτα, την Εβραϊκή, το Κιόσκι, την Παρδαλή (εννοεί τις δημόσιες βρύσες από αναβλύζοντα ύδατα)… για να φέρουν το πόσιμο νερό…»
Καθημερινά
στη βρύση για πόσιμο νερό νέοι, γέροι, παιδιά (Αρχείο Στέργιου Ζυγουλιάνου)
Με πρωτοβουλίες του Βουλευτή Ημαθίας Ιωάννη Παπαδάκη και του Δημάρχου της Ιωάννη Μάρκου συστήθηκε στις 2 Αυγούστου 1924 το Υδραυλικό Ταμείο Δήμου Βέροιας, το οποίο καταβάλλοντας φιλότιμες προσπάθειες, αλλά και υπομένοντας έντονη δυσαρέσκεια λόγω της φορολογικής επιβάρυνσης, πέτυχε την υδροδότηση της πόλης με πόσιμο νερό από το ρέμα του Ασπρονερίου (Ακ σουγιού). Το έργο θεμελιώθηκε με πανηγυρική τελετή την Κυριακή 1 Μαΐου 1927 και απάλλαξε σταδιακά τους κατοίκους της πόλης μας από «τας διαφόρους γαστροεντερικάς ασθενείας».
Στο
ένθετο (πρώτος δεξιά) ο Ιωάννης Μάρκου και δίπλα του ο Ιωάννης Παπαδάκης
Και όχι μόνο… Η συνέχεια όμως στην επόμενη «συνάντησή» μας, αγαπητοί φίλοι!!!
