Kαι όμως αν και τόσο μικρός θέλει να επιβάλλει τη μικρότητα και μετριότητα του στους γύρω του ... θέλει να προσαρμόσει τον κόσμο που τον περιβάλλει, στα δικά του μέτρα ως σύγχρονος Προκρούστης.
Τον συναντάμε παντού γύρω μας ... στη δουλειά, στην παρέα, στο δρόμο, στην κοινωνία και όπου άλλου ... μικρόψυχος, δε μπορεί να ανεχθεί ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο ή καλύτερο από αυτόν ... θέλει να παραμείνουν όλα περιορισμένα στα δικά του όρια.
Αρνείται να δει, να γνωρίσει οτιδήποτε άλλο πέρα από αυτό που υπάρχει και συμβαίνει στο δικό του μικρόκοσμο, γιατί απλά δε το μπορεί ... ο στείρος εγωισμός του, η εγωκεντρική του οπτική, του το «απαγορεύουν» ... δε μπορεί να παρακολουθήσει, να μετέχει στην κίνηση, στην εξέλιξη των πραγμάτων ... πεισματικά τα αρνείται, ομφαλοσκοπεί διαρκώς ... ψάχνει για εμπόδια και ποτέ για λύσεις ...
Αλλά όσο και να προσπαθεί και με ότι να ντύσει τη μικρότητα του, δε τα καταφέρνει ... γιατί ο κόσμος κινείται, αλλάζει, ομορφαίνει, προοδεύει.
Η χαρά, η ελπίδα του κόσμου πηγάζει ακριβώς από εκεί ... από την αέναη πορεία προς ένα καλύτερο αύριο, όπου μετέχουμε και εμείς έστω και με τις μικρές μας δυνάμεις ... δεν έχει σημασία η θέση και το μέγεθος της συνεισφοράς στην πορεία αυτή, αρκεί και η απλή συμμετοχή ... συμμετοχή είναι ακόμα και η επιλογή να μη σταθούμε εμπόδιο σε ότι φυσικά εξελίσσεται ... όποιος δε μετέχει σε αυτή πορεία αυτοπεριοριζόμενος στο δικό του μικρόκοσμο, δε μπορεί να είναι ευτυχισμένος, ζει διαρκώς με το άγχος ενός κόσμου με όρια και φυσικό τέλος ... ζει σε ένα ψεύτικο κόσμο χωρίς αύριο.
Γιατί η ζωή από τη φύση της έχει όρια ... όσο και να θέλουμε να τα υπερβούμε, δεν το μπορούμε, μπορούμε όμως κάτι σημαντικότερο ... να τα «υπερβούμε» μετέχοντας σε κάτι που μας ξεπερνά, σε κάτι υπερβατικό και αιώνιο και αυτό είναι η συμμετοχή μας στην πορεία του ίδιου του ανθρώπου ... στον αγώνα να βοηθήσουμε να γίνει καλύτερος, ομορφότερος, πιο άνθρωπος.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι πρέπει αρχικά να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, τον εγωισμό μας ... να κάνουμε αποδεκτούς τους γύρω μας, να απομακρυνθούμε από τον καθρέπτη που γεννά ένα στείρο ναρκισσισμό ... να είμαστε πάντα «μαθητές» της ζωής.
Και είναι ο πολιτισμός που το μπορεί να μας κάνει «μαθητές», είναι αυτός που βοηθά να υπερβούμε το μικρόκοσμό μας, να ανοιχτούμε σε νέους ορίζοντες.
Είναι η δυνατότητα που μας δίνει να δούμε πέρα από το επιφαινόμενο, να δούμε την ουσία αλλά και την εξέλιξη των πραγμάτων ... την ικανότητα αλλά και τη γνώση να διεισδύσουμε στα πράγματα, σε ότι συμβαίνει γύρω μας ... και τη δυνατότητα αυτή προσφέρει μόνο ο πολιτισμός, γιατί έχει ως προϋπόθεση και στόχο τον άνθρωπο.
Εμείς, τα παιδιά μας όταν γινόμαστε κοινωνοί της μουσικής, της ζωγραφικής, της ποίησης, του θεάτρου και σε ότι άλλο, δεν θα σημαίνει ότι νομοτελειακά θα μετεξελιχθούμε σε ζωγράφους, χορευτές, μουσικούς ... θα μας συμβεί όμως κάτι ουσιαστικότερο, μπαίνουμε σε ένα άλλο κόσμο, μαθαίνουμε κάτι σημαντικό ... ότι υπάρχει πάντα κάτι πέρα από αυτό που βλέπουμε ... έτσι ένας πίνακα μας έλκει να δούμε τι κρύβεται πίσω από την εικόνα, μας καθηλώνει ώστε να μην τον προσπεράσουμε ... αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει το «μάτι» μας να είναι «ευαίσθητο» και «εκπαιδευμένο» ... και αυτή ακριβώς την ευαισθησία και εκπαίδευση προσφέρει ο πολιτισμός.
Είναι και «επικίνδυνος» ο πολιτισμός ... σκεφτείτε μια κοινωνία πολιτών που θα κρίνει, θα βλέπει πέρα από το επιφαινόμενο ... θα ήταν η ιδανική πολιτεία και νομίζω ότι αυτό δεν είναι καθόλου αποδεκτό από όσους θέλουν να ορίζουν τα του κόσμου ... και αν αυτό συνέβαινε σε μια ουτοπική πολιτεία, όλοι αυτοί οι ταγοί της αιώνιας τάξης και της ευνομίας θα έμεναν χωρίς δουλειά ... οπότε αυτό το σενάριο πρέπει να αποκλειστεί με κάθε τρόπο.
Και βέβαια τον πολιτισμό δε μπορούμε να τον πολεμήσουμε ανοικτά ... και ποια είναι η εναλλακτική επιλογή για να πολεμηθεί ;
Η αλλοίωση του σκοπού του, ο περιορισμός του, η εκτροπή του από το βασικό προορισμό του ... πρέπει να χάσει την ψυχή του, να αποστεωθεί κοινωνικά και πολιτικά.
Εκεί λοιπόν δίνεται η μεγάλη μάχη, εκεί διαδραματίζετε η «αιώνια πάλη» ... να κερδίσουμε λοιπόν αυτή τη μάχη, σπάζοντας τα κάθε είδους όρια που μας περιβάλλουν, να ανοιχτούμε στον κόσμο, στο αύριο ... να μην μένουμε αυτάρεσκα κλεισμένοι σε μικρόκοσμο μας ... μαθητές της ζωής λοιπόν και ας μη φοβηθούμε να ανοιχτούμε στον ωκεανό της γνώσης που ανοίγεται μπροστά μας και μας περιμένει.
Πολλές φορές και με αφορμή παρόμοιες σκέψεις και απόψεις, κάποιοι ζητούν επίμονα να ονοματίσω πρόσωπα, να αναφερθώ σε καταστάσεις ... όσοι ρωτάτε κοιτάξτε απλά στον καθρέπτη.
(*) Μανώλης Αναγνωστάκης
