Βρισκόμαστε, αγαπητοί φίλοι, ενώπιον της 46ης επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, της κορυφαίας εκδήλωσης αντίδρασης κατά της χούντας των συνταγματαρχών, που από τις 21 Απριλίου 1967 είχε επιβάλλει καθεστώς δικτατορίας στη χώρα μας. Σκέφτομαι ότι πρέπει να έχουμε την παγκόσμια πρωτιά στο να καθιερώνουμε εθνικές επετείους (για να τιμήσουμε, υποτίθεται, ιδιαίτερης αξίας εθνικά γεγονότα) και να τις μετατρέπουμε κάθε φορά σε αφορμές διασποράς διχαστικού κλίματος, αντί να είναι τουλάχιστον «σταθμοί περίσκεψης»!!!
Δεν θα μπω λοιπόν καθόλου στη διαδικασία να εξάρω ή να επικρίνω, να ερμηνεύσω αν και πώς ο αγώνας των φοιτητών γκρέμισε τη δικτατορία και πολύ περισσότερο να κάνω βαρύγδουπες δηλώσεις για το μήνυμα αυτής της επετείου. Μάλιστα δεν θα αναφερθώ καθόλου στη συγκεκριμένη πολιτική πράξη, από σεβασμό στη μνήμη των νέων που έχασαν τη ζωή τους, αλλά και γιατί δεν θέλω να γίνω συμμέτοχος στην εκμετάλλευσή της από εκπροσώπους όλου του πολιτικού φάσματος, όπως συμβαίνει εδώ και 46 χρόνια.
Θα αρκεστώ στο να σας παρουσιάσω υλικό κυρίως από το μικροπεριβάλλον (ας μου επιτραπεί ο όρος) της πόλης μας, μιας προγενέστερης περιόδου, που καταδεικνύει το πώς γκρεμίστηκε… η δημοκρατία!!!
Το κέντρο του ενδιαφέροντος της προηγούμενης «συνάντησής» μας ήταν ο αξιαγάπητος μπάρμπα-Μήτσος Μάλιος, ο τελευταίος δημόσιος κήρυκας και ένας λαϊκός θυμόσοφος της Βέροιας. Τότε είχαμε επισημάνει και την βαρύτατης πολιτικής αξίας φράση του: «Αχ! Πάει, πολιτεύθηκε και το ζαρζαβάτι…» με την οποία, όπως επιγραμματικά σας ανέφερα τότε, καυτηρίαζε τη συμπεριφορά και την πολιτεία των πολιτικών προσώπων της εποχής του. Τι εννοούσε ακριβώς ο μπάρμπα-Μήτσος και ποια ήταν αυτά τα γεγονότα που τον οδήγησαν σ’ αυτήν την διατύπωση;
Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στο ευρύτερο πολιτικό σκηνικό σε εθνικό επίπεδο:
Το καλοκαίρι του 1925 ο παλαίμαχος στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος ανέτρεψε με στρατιωτικό κίνημα τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου, εκμεταλλευόμενος τις εσωτερικές της διαφωνίες, οι οποίες είχαν οδηγήσει σε κυβερνητική αστάθεια. Ακολούθως εγκαθίδρυσε μονοκομματικό κράτος. Επεξεργάσθηκε νέο Σύνταγμα που επέβαλε στη Βουλή, την οποία εν συνεχεία διέλυσε.
Τον Φεβρουάριο του 1926 ο Γεώργιος Κονδύλης επιχείρησε να τον ανατρέψει, αλλά απέτυχε και εκτοπίσθηκε στη Σαντορίνη. Στις 19 Μαρτίου 1926, μετά την παραίτηση του Παύλου Κουντουριώτη από την Προεδρία της «Δημοκρατίας», ο Πάγκαλος προκήρυξε προεδρικές εκλογές με μοναδικό υποψήφιο τον εαυτό του (!!!). Τότε ο Κονδύλης ανακοίνωσε δημόσια την υποστήριξή του στην υποψηφιότητα Πάγκαλου, πέτυχε την αποφυλάκισή του και οργάνωσε νέο στρατιωτικό κίνημα, το οποίο εξαπολύθηκε με επιτυχία στις 22 Αυγούστου 1926. Τέσσερις μέρες μετά ο Κονδύλης σχημάτισε κυβέρνηση.
Η αυλαία του κινήματος Κονδύλη έκλεισε με την προκήρυξη διενέργειας ελεύθερων εκλογών την Κυριακή 7 Νοεμβρίου 1926, με το σύστημα της απλής αναλογικής και η οποία έκανε τους πολίτες της Αθήνας να βγουν στους δρόμους πανηγυρίζοντας κι επευφημώντας τους πρωτεργάτες: Αλέξανδρο Παπαναστασίου, Αλέξανδρο Χατζηκυριάκο και Γεώργιο Κονδύλη.
Βγαίνοντας από δύο συνεχόμενες δικτατορίες οι πολιτευτές της επαρχίας τότε Ημαθίας με πρωτεύουσα τη Βέροια (για την ακρίβεια η συντριπτική πλειοψηφία τους), αντί να συνετισθούν, ακολουθώντας το γενικότερο ανά την Ελλάδα πολιτικό κλίμα, καταρρακώνουν στην κυριολεξία κάθε έννοια πολιτικού ήθους. Παρατηρούνται «…προσελκύσεις, αποσκιρτήσεις, τσακωμοί, μαλώματα δηλώσεις (οι περισσότερες απατηλές) προς πολιτικήν φιλίαν …». Παράλληλα «…διάφορα άτομα κολακευόμενα να πιστεύουν ότι είναι κομματικοί παράγοντες μεταπηδούν από κόμματος εις κόμμα και αλλάζουν αρχάς και πεποιθήσεις δεκάκις τουλάχιστον κατά εικοσιτετράωρον…» (Αστήρ Βερροίας: Αρ. Φ. 36 /Κυρική 31-10-1926). Τα πάντα θυσιάζονται στον βωμό της άκρατης προσωπικής φιλοδοξίας και ματαιοδοξίας, ενώ κατά τα άλλα όλοι τους επικαλούνται ότι «θυσιάζονται για τον λαό»!!!
Ο λαός της επαρχίας μας από την άλλη πλευρά δεν δείχνει την απαιτούμενη ώριμη σκέψη του πολίτη. Συμπαρασύρεται, φανατίζεται, διχάζεται. Το κλίμα πόλωσης τον έχει κατακυριεύσει και συμπεριφέρεται περίπου ως όχλος. «Είναι ευτύχημα μέγα ότι στας προεκλογικάς διαδηλώσεις που γίνονται εδώ δεν λαμβάνουν μέρος τα προϊόντα των λαχανοπωλών της πόλεώς μας και τα σάπια λεμόνια άλλως πολλά τούτων θα ήρχοντο εις επαφήν με τας κεφαλάς των διαφόρων υποψηφίων» (Αστήρ Βερροίας: Αρ. Φ. 36 /Κυρική 31-10-1926).
Μπροστά σ’ αυτήν την άθλια κατάσταση, την ημέρα των εκλογών (Κυριακή 7-10-1926) ο γνωστός μας μπάρμπα-Μήτσος Μάλιος προβαίνει σε μια άγνωστη ως τότε εκδήλωση δημόσιας πολιτικής διαμαρτυρίας. Επιδεικτικά και αποφασιστικά: «…ο δημόσιος κήρυξ εγεφύρωσε το χάσμα. Τα ψηφοδέλτια όλων των συνδυασμών τα έκλεισε εντός φακέλλου…». Η πράξη του γίνεται βέβαια είδηση στον τοπικό τύπο, όχι όμως για να χρησιμοποιηθεί ως εφαλτήριο προβληματισμού (όπως ο ίδιος επιθυμούσε), αλλά σχολιάζεται ως αφέλεια ενός γραφικού τύπου: «…και με ύσυχον την συνείδησιν βέβαιος ότι έκαμε το καθήκον του σύμφωνα με την αναλογικήν τα έρριψε εις το ψηφοδόχον κιβώτιο» (Αστήρ Βερροίας: Αρ. Φ. 37 /Κυριακή 14-11-1926). Ερμηνεύθηκε δηλαδή επιδερμικά ως άγνοια χειρισμού των εμφανιζόμενων για πρώτη φορά σε εκλογές χάρτινων ψηφοδελτίων και του συστήματος της απλής αναλογικής. Παρόλα αυτά, στα καφενεία (όπου και διενεργούνταν όλες οι πολιτικές ζυμώσεις εκείνη την εποχή) ο μπάρμπα-Μήτσος έβαλε τα πράγματα στη θέση τους, δηλώνοντας με νόημα: «Εγώ τον Χ…….. ήθελα να ψηφίσω, αλλά δεν ήξερα σε ποιο ψηφοδέλτιο θα ξημέρωνε αυτός εκείνη τη μέρα!!! Έτσι, κάπου θα τον πετύχαινα…».
[Υποθέτω ότι ο μπαρμπα-Μήτσος κατανόησε από την απροσδόκητη γι’ αυτόν εξέλιξη πως δεν ήταν αυτός ο κατάλληλος τρόπος να αντιπαλευθεί το διχαστικό κλίμα, γι’ αυτό και δεν επανέλαβε την πράξη του ποτέ ξανά…]
Χαμένες πήγαν και οι πλήρεις δημοκρατικού ήθους παραινέσεις του κ. Ιωάννη Γούναρη: «Σεβασθήτε την θέλησιν του λαού» (παραθέτω αυτούσιο το άρθρο, που αξίζει να διαβαστεί με προσοχή).
Σχηματίσθηκε με κόπους και βάσανα στις 4 Δεκεμβρίου 1926 μια ασθενική «οικουμενική» κυβέρνηση υπό τον εξωκοινοβουλευτικό Αλέξανδρο Ζαΐμη.
Κατά τη διακυβέρνησή της η πολιτεία των εκλεγμένων βουλευτών περιγράφεται πολύ παραστατικά από τον Ι. Γούναρη την Τετάρτη 13 Ιουνίου 1928, φέροντας ως παράδειγμα ότι από το σύνολο των 114 βουλευτών της σύμπραξης Λαϊκού και Μεταξικού κόμματος παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις της Βουλής μόλις οι 80. Για να καταλήξει αναφερόμενος στη λειτουργία των κομμάτων γενικότερα: «…προβάλλει το ερώτημα: Κόμμα περί του οποίου αποδεικνύεται εμπράκτως ότι αποτελείται περίπου κατά το ήμισυ από στελέχη αγνοούντα τι σημαίνει εντροπή, κόμμα του οποίου το ήμισυ περίπου των στελεχών του μυρίζει αφιλοτιμίας και σαπίλαν, είνε δυνατόν προκόψη ποτέ, εφ’ όσον δεν ήθελεν αυτουποβληθεί εις μίαν γενναιοτάτην εγχείρησιν, ήτις θα το απήλλασεν από τα σεσηπότα;».
Μέσα σε πολιτικά στραβοπατήματα, δοσοληψίες κάτω από το τραπέζι (πολιτικές και ενίοτε οικονομικές), ανεκπλήρωτες υποσχεσιολογίες και τα συναφή… κύλησαν δύο χρόνια. Τα πάντα θυσιάζονται στον βωμό της άκρατης προσωπικής φιλοδοξίας, της ματαιοδοξίας και της κερδοσκοπίας (προστέθηκε σε πολλές περιπτώσεις κι αυτό καθ’ οδόν), ενώ κατά τα άλλα όλοι «θυσιάζονται για τον λαό»…
Κι όλα αυτά, υπογραμμίζω, ενώ η καθημερινότητα των πολιτών είναι απελπιστικά δύσκολη. Θυμίζω ότι κατά την χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε δίνεται σε όλη την Ελλάδα η «μάχη» της αποκατάστασης του τεράστιου αριθμού των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής!!!
Για να φτάσουμε κακήν κακώς στην προκήρυξη των εκλογών της 19ης Αυγούστου 1928, κατά την προεκλογική περίοδο των οποίων όχι μόνο δεν περιορίζονται τα ντροπιαστικά φαινόμενα της προηγούμενης αήθους πολιτικής συμπεριφοράς μεγάλης μερίδας των τοπικών πολιτευτών αλλά πολλαπλασιάζονται, με αποκορύφωμα την καιροσκοπική απόσχιση του επί σειρά ετών βουλευτού Γρηγοριάδη Αβραάμ από το κόμμα των Φιλελευθέρων, η οποία χαρακτηρίζεται από τους μέχρι πριν ομοϊδεάτες του: «προϊόν συναλλαγής με το επανεμφανιζόμενο στρατόπεδο των Φιλοβασιλικών» !!! Επισημαίνω ότι αυτό το χρονικό διάστημα ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ βρίσκεται εξόριστος εκτός Ελλάδας και ουσιαστικά εκτός πολιτικής σκηνής… Στο όλο θλιβερό σκηνικό προστίθεται δηλαδή και ο παράγοντας λαϊκισμός, με τη χρήση πολλών ανυπόστατων ισχυρισμών εκατέρωθεν. Για παράδειγμα, κατηγορούνται χωρίς καμία βάση αλήθειας οι αποκαλούμενοι ως «τσιφλικάδες» τοπικοί υποψήφιοι του Λαϊκού κόμματος ότι αποσκοπούν στην εκλογή τους για να πάρουν τα χωράφια που είχαν διανεμηθεί στους πρόσφυγες από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (!!!). Από την άλλη πλευρά, οι του Λαϊκού και Μεταξικού κόμματος διασπείρουν την φήμη ότι η ψήφος προς άλλο κόμμα ενέχει κινδύνους για την εθνική ασφάλεια και την ακεραιότητα της χώρας(!!!).
Κατά συνέπεια εκτραχύνεται και η συμπεριφορά των πολιτών σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτόν της προηγούμενης προεκλογικής περιόδου. Τα «προϊόντα των λαχανοπωλών της πόλεώς μας» που είχαν μείνει αμέτοχα, αυτή τη φορά παίρνουν ενεργό μέρος στις προεκλογικές συγκεντρώσεις, υποψήφιοι βουλευτές προπηλακίζονται και κακοποιούνται, οπαδοί αντίθετων παρατάξεων έρχονται στα χέρια…
Για την ιστορία αναφέρω ότι ο Γρηγοριάδης Αβραάμ, μπροστά στις απειλητικές καταστάσεις που αντιμετώπιζε, απέσυρε τελικά την υποψηφιότητά του, όπως και οι συκοφαντημένοι ως «τσιφλικάδες αρπακτικά» υποψήφιοι του Λαϊκού κόμματος, ενώ νικητές της εκλογικής αναμέτρησης σε εθνικό επίπεδο αναδείχθηκαν οι Φιλελεύθεροι. Η οικονομική κρίση του 1929 όμως κλόνισε την κυβέρνηση Βενιζέλου, η οποία τελικά αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 1932 με τη χώρα πτωχευμένη.
Η ουσία είναι πως «μ’ αυτά και μ’ εκείνα τα καμώματα» η Β’ Ελληνική Δημοκρατία δεν πρόλαβε να κλείσει ούτε δεκαετία και το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι την κατέλυσε με νέο πραξικόπημα την 1η Μαΐου του 1935 αυτός που την είχε προκηρύξει, ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης!!! Φέρεται μάλιστα να έχει εκστομίσει την ανεπίδεκτη χαρακτηρισμού φράση: «Αν ήξερα πόσο ζώα είναι οι Έλληνες, θα τους διοικούσα από δεκανέας»!!!
Θα κλείσω απλά συνθέτοντας τις φωνές των δύο ωραίων Βεροιέων, του Ιωάννη Γούναρη και του μπάρμπα-Μήτσου Μάλιου: «Οι υγιείς δημοκρατίες οικοδομούνται στέρεα, όταν έντιμοι πολιτικοί σέβονται και τιμούν τη θέληση ενός ώριμα σκεπτόμενου λαού, όχι όταν πολιτεύεται και το ζαρζαβάτι…».
Τα συμπεράσματα, οι προεκτάσεις και οι όποιες ερμηνείες δικές σας…
ΥΓ. Απαντώ προκαταβολικά σε όσους τυχόν με ελαφριά καρδιά θα βιαστούν να προβάλουν ισχυρισμούς του τύπου: «Σήμερα η δημοκρατία μας δεν κινδυνεύει από τα τανκς…» ότι σήμερα η κερκόπορτα της δημοκρατίας είναι η αποχή των πολιτών, η οποία αναδείχθηκε ο μεγάλος νικητής σε όλες τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις. Στις δημοτικές εκλογές του Δήμου μας η αποχή έφτασε το 38,36%, ενώ στις ευρωεκλογές του Μαΐου έφτασε το 41,31% και στις εθνικές εκλογές του Ιουλίου το 42,08%.
