Γράφει ο
Παναγιώτης Παπαδόπουλος
Φιλόλογος
Σύμφωνα με το τελευταίο επαναστατικό σχέδιο του Υψηλάντη ως έναρξης της Επανάστασης προκρίθηκε η Μολδοβλαχία. Υπολόγισε ότι εκεί θα μπορούσε να κινηθεί ελεύθερα, αφού η περιοχή θεωρήθηκε από τη Ρωσία αποστρατικοποιημένη ζώνη. Όλες οι ηγεμονίες άλλωστε, διοικούνταν από Έλληνες .Τα τουρκικά στρατεύματα έπρεπε να πάρουν άδεια από τη Ρωσία για να εισβάλουν εκεί. Πίστευε ακόμα ο Υψηλάντης ότι θα είχε την βοήθεια των Ελλήνων Ηγεμόνων οι οποίοι θα διέθεταν και στρατό τους. Γνώριζε ακόμη ότι στην περιοχή εκείνη υπήρχαν μισθοφορικά σώματα (Ελλήνων, Βουλγάρων, Σέρβων κ.ά.) χριστιανικά, που θα μπορούσαν να στρατευθούν στο πλευρό του κατά του κοινού εχθρού. Η επιλογή της τοποθεσίας δημιούργησε την βαθιά πεποίθηση στον ελληνισμό ότι ρωσικά στρατεύματα θα συμμετάσχουν στον αγώνα, λόγω της θρησκείας και της φιλίας του Αλέξανδρου με το Τσάρο. Αυτό άλλωστε συμπεριλαμβάνεται στην προκήρυξη της έναρξης. Το σπουδαιότερο όμως ήταν ότι τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας, τού δημιούργησαν μια πλαστή εικόνα που απείχε πολύ από την πραγματικότητα. 1
Έτσι η ήττα του στρατού του Υψηλάντη στο Δραγατσάνι(7Ιουνίου 1821) ήταν η μοιραία κατάληξη η οποία είχε ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο και την Ελλάδα. Σήμανε το τέλος του πολέμου στη Μολδοβλαχία. Πάρα πολλοί στρατιώτες του σκοτώθηκαν. Από τους Ιερολοχίτες 200 περίπου άφησαν την τελευταία τους πνοή στο πεδίο της μάχης, Πολλοί κατέφυγαν στην Αυστρία και από εκεί έφτασαν στην Ελλάδα, ενώ 40 αιχμαλωτίστηκαν και μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη όπου σφάχτηκαν. Μεταξύ των συλληφθέντων ήσαν και αρκετοί Πόντιοι φοιτητές, οι οποίοι πλήρωσαν ,όταν έγιναν γνωστά τα ονόματα τους στον Πόντο ,για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση της Μολδαβίας με τη δική τους ζωή αλλά και των οικογενειών τους. 2
Η καταστροφή θα ήταν ολοσχερής αν δεν προλάβαινε ο οπλαρχηγός Γεωργάκης Ολύμπιος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος με τα δύο αδέρφια του το Γεώργιο τον Νικόλαο και τον υπασπιστή- γραμματέα του Λασσάνη με τα μέλη της συνοδείας του οδηγήθηκαν με πλαστά διαβατήρια στον Πύργο Μουργκάς της Αυστρίας. Εκεί θα ζήσουν για 7 χρόνια το μαρτύριο του αιχμαλώτου από τον Καγκελάριο Μέτερνιχ. 3
Οι λόγοι της αποτυχίας είναι πολλοί. Θα περιοριστούμε στους κυριότερους που επηρέασαν τις εξελίξεις. Βαρύνεται ο Υψηλάντης διότι από έλλειψη διοικητικών ικανοτήτων δεν μπόρεσε να μεταδώσει στους άνδρες του στρατιωτικό φρόνημα { …}και να επιβάλει μια δική του γραμμή. Η έλλειψη πειθαρχίας και πολεμικής πείρας που παρουσιάστηκε κυρίως στο στράτευμά του ήταν ολέθρια. Στην αποτυχία συνέβαλε και η αδιαφορία των ντόπιων κατοίκων οι οποίοι στην αρχή παρουσιάστηκαν ενθουσιασμένοι, στη συνέχεια, όμως, με τις δυσάρεστες εξελίξεις του κινήματος, τήρησαν αρνητική στάση. Ο σπουδαιότερος, όμως, λόγος που έκρινε τον πόλεμο ήταν η αποκήρυξη του κινήματος από τον Τσάρο Αλέξανδρο της Ρωσίας, πιστό συνεταίρο της Ιερής Συμμαχίας και η διαγραφή του από τις τάξεις του ρωσικού στρατού. Ήταν τραγικό λάθος ότι ο Α. Υψηλάντης άφησε στην προκήρυξη του να εννοηθεί πως ο Ρωσικός στρατός θα έσπευδε να συνδράμει τον Ελληνικό Αγώνα . Η αποκήρυξη του κινήματος και η ανοχή του στο ζήτημα της εισόδου των τουρκικών στρατευμάτων στις ηγεμονίες υπήρξαν δύο καθοριστικοί παράγοντες για τον εκφυλισμό πρώτον και δεύτερον για την συντριβή του κινήματος. 4
Ένας άλλος λόγος πολύ σοβαρός για την αποτυχία του κινήματος της Μολδαβίας ήταν ο Πατριαρχικός Αφορισμός του, από τον Γρηγορίου Ε’, ο οποίος αποτέλεσε τη ταφόπλακα του επαναστατικού εγχειρήματος, Οι συνθήκες της ζωής των Ελλήνων τις ημέρες εκείνες σε όλη την Τουρκική επικράτεια ήταν τραγικές. Σφαγές, λεηλασίες ξέσπασαν εναντίον των χριστιανών κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και ο Πατριάρχης βρέθηκε αντιμέτωπος των τούρκων, διότι είχε μεγάλη ευθύνη έναντι όλων των Χριστιανών Ελλήνων. Το μοναδικό επιχείρημα που θα μπορούσε να αναστείλει το κακό ήταν η καταδίκη του
Ο Πατριάρχης με πλήρη συνείδηση της μεγάλης ευθύνης του, γράφει ο Φιλήμονας, και του τρομερού κινδύνου που αντιμετώπιζε το γένος κάλεσε στα Πατριαρχεία για κοινή σύσκεψη τους Πατριάρχες, αρχιερείς, τον ηγεμόνα της Βλαχίας, διάφορους διερμηνείς και πολλούς άλλους γνωστούς Έλληνες. Διαβάστηκαν τα σχετικά φιρμάνια του Σουλτάνου των οποίων την αυστηρή εφαρμογή ζητούσε. Περιθώριο δεν υπήρχε. Έτσι ,αφού υπέγραψαν όλοι οι Μητροπολίτες και 49 λαϊκοί, αποφασίστηκε η σύνταξη του Αφορισμού την 23 Μαρτίου 1821. «Μετά τη θεία λειτουργία ,επάνω στην Αγία τράπεζα υπογράφτηκε και από τον Πατριάρχη. Τρεις Μητροπολίτες ανάλαβαν να τον μεταφέρουν στη Στερεά Ελλάδα την Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαίου και να καθησυχάσουν τους Επαναστάτες. Επομένως γνώριζαν οι οπλαρχηγοί το σκοπό του αφορισμού.
Σε αυτόν οι αρχιερείς ,αγνοούσαν την Επαναστατική Εταιρία και αποκήρυτταν το κίνημα του Υψηλάντη ως « έργο απονοίας». Βεβαίωναν την αμετακίνητη υποταγή όλων των επαρχιών που εμπιστεύονταν την τύχη τους στη συνηθισμένη καλοκαγαθία του Σουλτάνου. 5
Είναι βέβαιο ότι ο αφορισμός έβλαψε τους απλούς Έλληνες όχι όμως και τους οπλαρχηγούς. Οι τρεις Μητροπολίτες ασφαλώς θα βεβαίωναν τους παραλήπτες των αφορισμών τις εκβιαστικές συνθήκες υπό τις οποίες υπογράφτηκαν. Και κάτι άλλο που εναντιώνονται κάποιοι κατά του κλήρου. Ο Αφορισμός στάλθηκε στις 23-24 του Μαρτίου που σημαίνει ότι η Επανάσταση στην Ελλάδα είχε ανάψει πριν από την 25 Μαρτίου.
Ο Παπαρηγόπουλος στη ιστορία του αναφέρεται υποτιμητικά στον Α. Υψηλάντη, «Και επειδή λόγω αυτού( Υψηλάντη) απέτυχε δεν έπεται ότι δεν έπρεπε να γίνει και ότι δεν απέβη χρήσιμο στην Επανάσταση.» Η μετακίνηση εκεί μεγάλου μέρους του Τουρκικού στρατού ενίσχυσε την Επανάσταση στην Πελοπόννησο και ενέπνευσε θάρρος στους Έλληνες..
Προσωπικά πιστεύω ότι οι Έλληνες της κυρίως Ελλάδος ζητούσαν ένα Εθνικό Κράτος και όχι μια νέα οικουμενική και πολυεθνική Αυτοκρατορία, όπως πριν. Γι αυτό το πιο φτωχό μέρος της Ελλάδος ελευθερώθηκε και έμειναν έξω η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, ο Πόντος και η Κύπρος. Ο ρόλος της Φ. Εταιρείας περί ταυτόχρονης επανάστασης απέτυχε και ο ελληνισμός οδηγείται στις νέες θυσίες.
Η εμπειρίες αυτές είναι χρήσιμες να μη γίνουν σήμερα που η καταστροφή μας θα είναι οριστική.
Βιβλιογραφία
1. «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821» τ.Α σελ.121,
2“Ιστορία των Ελλήνων” τ. 9ος σελ.79-80. Εκδόσεις ΔΟΜΗ
-«ΔΙΟΝΥΣΙΟς ΚΟΚΚΙΝΟΣ» Ελληνική Επανάστασις. τ.Α’σελ147 εκδ. Μέλισσα.
3 «Ιστορία του Ελληνισμού 1770-2000. σελ.57-59»
4. Σαράντος Καργάκος «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821.σελ. 224 τ.Α’ εκδ.Realnews
.5.»ΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ»τ. ΙΒ ,σελ.34-35-ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕ.
6. Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος «Ιστορία του Ελληνικού έθνους μεταγλωττισμένου ,σελ132 τ.14 εκδ. LIBERIS
Συνεχίζεται με τον Γρηγόριο Ε΄
