«…Δίνομε είδησην σ΄ όλη την πόλι, αγορά, μαχαλάδες και λοιπάαα !!! »

Μ’ αυτήν την στερεότυπη φράση άρχιζε πάντοτε το δημόσιο κήρυγμά του ο μπάρμπα-Μήτσος Μάλιος,  ο τελευταίος των δημοσίων κηρύκων (ντελάληδων) της πόλης μας, συνεχίζοντας μια μακρά παράδοση στη Βέροια, η απαρχή της οποίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Χάνεται στον χρόνο… 

Σε μια αποστροφή του λόγου του ο Αναστάσιος Χριστοδούλου (από τους πρώτους γηγενείς ιστοριογράφους-λαογράφους) μας ενημερώνει ότι επί τουρκοκρατίας η ευρύτερη περιοχή γύρω από την ανηφορική βόρεια είσοδο της πόλης (το τέλος σήμερα της οδού Βενιζέλου από τα κοιμητήρια ως την πλατεία Κόρακα) ονομαζόταν «Μουαρήφ». Διευκρινίζει επιπλέον ότι σύμφωνα με την ετυμολογία της η λέξη  σημαίνει: «τόπος διασποράς ειδήσεων» και πως η ονομασία καθιερώθηκε, γιατί ένα βραχώδες ύψωμα της τοποθεσίας ήταν ο χώρος συγκέντρωσης των ντελάληδων, απ’ όπου διασκορπίζονταν πεζοπορώντας για να διαδίδουν ειδήσεις, φωνάζοντας δυνατά μέσα στους δαιδαλώδεις δρόμους της πόλης. Σήμερα ίσως να μας παραξενεύει η επιλογή της θέσης αυτής, όμως πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα ήταν τόπος διενέργειας εμπορικών συναλλαγών μεγάλων ποσοτήτων δημητριακών, αλλά και ζώων (ζωοπάζαρο). Το επιβεβαιώνει στις αφηγήσεις του και ο Adolf Struck το 1902: «…Την εμπορική κίνηση των Γκραικών και των Βλάχων την συναντά κάποιος στο παζάρι των σιτηρών στην είσοδο της πόλης…». Εκεί κάπου γινόταν και η φορολόγηση των εισαγόμενων στην αγορά της πόλης προϊόντων, εξ ου και η άλλη τοπωνυμία: «Φόρος».

 Η βόρεια είσοδος της Βέροιας και το εξοχικό καφενείο «Ελευθερία», γνωστότερο ίσως με το παλιό του προσωνύμιο «Μουαρήφ», στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το κτήριο της ΔΕΗ.     

Κοντούλης στο ύψος, γεμάτος, με χαρακτηριστική διάστικτη φαλάκρα, στρογγυλό πρόσωπο και γλυκύτατο άσβεστο χαμόγελο ήταν ο μπάρμπα-Μήτσος, αλλά και με φωνή «καμπάνα». «Μα από πού βγαίνει αυτή η φωνή!!!» του έλεγαν πειραχτικά οι θαμώνες των καφενείων της πλατείας Αγίου Αντωνίου, κοιτάζοντάς τον ερευνητικά και φέρνοντας ένα γύρο το τραπέζι που συνήθιζε να κάθεται. Παρόλα αυτά, δεν έσβηνε το χαμόγελο από τα χείλη του. Είχε άλλωστε δώσει άλλη διάσταση στο επάγγελμα. Είχε μεταφέρει την έδρα της «διαφημιστικής επιχείρησής» του επί του πεδίου, όπως θα λέγαμε σήμερα, στο γνωστό τότε καφενείο του Μπαζάκα. Από πολύ νωρίς, κάθε πρωί έπινε το καφεδάκι του, ενώ οι ενδιαφερόμενοι να διαφημιστούν έφερναν τα μηνύματά τους γραμμένα ιδιόχειρα σε χαρτί, με αυστηρή σειρά ο ένας μετά τον άλλο. Συνταίριαζε μετά τις σημειώσεις με δικές του έμμετρες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις του τύπου: «Αρνιά στον Βέρρο τρυφερά, δέκα δραχμές η μια οκά!!!» ή «Για γριβάδι στον Ψιψίκα, δύο δίδραχμα το βρήκα!!!». Ήθελε ποιότητα στη δουλειά, «…όχι σαν τον προκάτοχό του, τον Ντεμήρ Αγά, με τις άσπρες βράκες, τα χτυπήματα στον πισινό του (με το συμπάθειο), τα Ω λε λε και τα καραγκιοζλίκια για να προσελκύσει την προσοχή του κοινού».  Αυτός σε αντίθεση διατηρούσε πάντα υψηλό επίπεδο και το «όπλο» του ήταν ο πειστικός, εύστοχος λόγος,  καθώς ήταν ικανότατος γλωσσοπλάστης. Για παράδειγμα, ένα από τα αγαπημένα του διαφημιστικά μηνύματα ήταν το : «(…) μαναβάκι με αρχές, δεν πουλάει πρασσωνουρές*». 

[ * Παλιός βεροιώτικος ιδιωματισμός, η πατρότητα του οποίου αποδίδεται στον μπάρμπα-Μήτσο Μάλιο. Από το 1928 είχε κυριαρχήσει η τάση της χονδρικής πώλησης των εντόπιων λαχανικών σε μεσάζοντες εμπόρους και η αγορά της Βέροιας παρουσίαζε σοβαρή έλλειψη. Εμφανίστηκαν λοιπόν φαινόμενα αισχροκέρδειας. Οι μανάβηδες πρώτα ζύγιζαν τα λαχανικά και μετά αφαιρούσαν τα ακατάλληλα, μαραμένα μέρη τους, τα οποία μεταπωλούσαν στη συνέχεια για ζωοτροφές. Ζημιωμένος ο πελάτης που πλήρωνε την φύρα, διπλό το όφελος γι’ αυτούς…  Στα πράσα (που τότε γράφονταν με δύο σίγμα) η φύρα φαίνεται πολύ έντονα στις πράσινες απολήξεις τους, έτσι από των πράσσων τις ουρές σχηματίστηκε ο ιδιωματισμός «πρασσωνουρές», σημαίνοντας κατά γενίκευση την αισχροκερδή εμπορική συναλλαγή.]

 Παράλληλα με τα επαγγελματικά ταλέντα του διέθετε και οξύτατη πολιτική ματιά ο μπάρμπα-Μήτσος. «Αχ! Πάει, πολιτεύθηκε και το ζαρζαβάτι…» έλεγε με νόημα στις συζητήσεις του καφενείου, καυτηριάζοντας έμμεσα με το ιδιαίτερο λεκτικό ύφος του τον τρόπο συμπεριφοράς και πολιτείας των πολιτικών προσώπων της εποχής του...

[Κατά την προεκλογική περίοδο των βουλευτικών εκλογών του 1926, διαβάζει κανείς στον τοπικό τύπο «Προσελκύσεις, αποσκιρτήσεις, τσακωμοί, μαλώματα, δηλώσεις προς πολιτικήν φιλίαν και τα ρέστα είναι το φινάλε της προεκλογικής πολιτικής κινήσεως της επαρχίας μας…» (Αστήρ Βερροίας Αρ. Φύλλου 37/Κυριακή 14 Νοεμβρίου 1926). Εν ολίγοις, ενταγμένοι σε άλλο κόμμα κοιμόταν πολλοί τοπικοί πολιτευτές και σε άλλο ξημέρωναν!!!] 

Αφού έκλεινε τις συμφωνίες πληρωμής για τις υπηρεσίες που θα προσέφερε, έβαζε σε τάξη τις σημειώσεις του και ξεκινούσε το έργο του. Αρχικά ανέβαινε σε μια καρέκλα του καφενείου και διάβαζε με στεντόρεια φωνή τα μηνύματα της ημέρας, αφού προηγουμένως έκανε την καθιερωμένη εισαγωγή του. Στη συνέχεια έπαιρνε τους δρόμους και γύριζε έναν-έναν τους μαχαλάδες της Βέροιας, διαφημίζοντας μαγαζάτορες και εμπορεύματα. Αφού ολοκλήρωνε με ευσυνειδησία τη συμφωνημένη αποστολή, επέστρεφε στην αγορά για την πληρωμή του, που συνήθως ήταν ένα ψάρι, λίγο κρέας, μερικά λαχανικά και, χαμογελαστός πάντα, γύριζε μακάριος στο σπίτι του για να ετοιμάσει η κυρά Μήτσαινα το φαγητό της ημέρας.   

Πρωταγωνιστής συχνότατα σε παιδικά μου ακούσματα μέσα στο ραφείο του αγαπημένου πνευματικού πατέρα μου Βασίλη Παραπούρα (καλή του ώρα!), δίπλα από το κινηματοθέατρο ΣΤΑΡ, δεν έμαθα ποτέ το τέλος της σταδιοδρομίας και της ζωής του μπάρμπα-Μήτσου Μάλιου. Για να είμαι ειλικρινής, δεν επεδίωξα ποτέ να μάθω, ίσως γιατί μέσα μου ήθελα να παρακολουθεί ακόμη την κοινωνική - πολιτική ζωή (!!!) και να πλάθει με το απαράμιλλο ταλέντο του νέες εύστοχες λέξεις. Φαντάζεσαι, αγαπητέ αναγνώστη, πόσα θα είχε να πει στις μέρες μας; Δίτομο (τουλάχιστον) Ερμηνευτικό Λεξικό θα χρειαζόμασταν για να παρακολουθήσουμε τις σκέψεις του!!!

ΥΓ. «Επί του πιεστηρίου» προέκυψε η ευχάριστη είδηση της έγκρισης του έργου «Αστική αναζωογόνηση και βελτίωση της ποιότητας του αέρα», με δικαιούχο το Δήμο Βέροιας. Καταρχήν επικροτούμε την απόφαση και συγχαίρουμε τόσο την Περιφέρεια όσο και τον Δήμο Βέροιας. Διαβάζοντας όμως ότι στις παρεμβάσεις περιλαμβάνονται:

-Βιοκλιματικό – πολιτιστικό δίκτυο διαδρομών στην Παλιά Πόλη της Βέροιας,

-Βιοκλιματική διαμόρφωση της Πλατείας Δίδυμων Λουτρώνων,

μοιραία έρχεται στη μνήμη μας ότι και άλλα έργα επαγγέλονταν βιοκλιματικό σχεδιασμό (βλέπε πλατεία Ωρολογίου), αλλά τα αποτελέσματα διέψευσαν οικτρά τις υψηλές προσδοκίες…

Ευχόμαστε να χειροκροτήσουμε στο τέλος ένα ωραίο έργο για την πόλη μας!

Ως τότε όμως: «έχουμε τον νου μας και μικρό καλάθι στο χέρι, θε να δούμε…», όπως θα έλεγε ο μπάρμπα-Μήτσος Μάλιος.