Γράφει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος φιλόλογος
«Ορκίζομαι ενώπιον του Θεού οικειοθελώς, ότι θέλω είμαι επί ζωής μου πιστός εις την Εταιρείαν κατά πάντα..» Όρκος των Φιλικών
Εισαγωγικά. Οι σκλαβωμένοι Έλληνες που κατοικούσαν σε όλα τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν έπαψαν ποτέ μετά την Άλωση της Πόλης να προσπαθούν να απελευθερωθούν από τα δεσμά τους. «Η προς επανάστασιν ροπή των Ελλήνων, γράφει ο Δζεβδέτ, είναι υπόθεσις παλαιά. Όταν ο σουλτάνος Μωάμεθ ο Β’, ο Πορθητής εκυρίευσεν την Κωνσταντινούπολιν, ήτο φυσικόν, ότι εις τας καρδίας των ηττηθέντων και υποταγμένων Ελλήνων, έμεινεν ο προς επανάκτησιν της ανεξαρτησίας και της κρατικής εξουσίας πόθος». 1
Όλες, όμως, οι επαναστατικές εξεγέρσεις έγιναν νωρίτερα είχαν δραματικό τέλος με αποτέλεσμα γρήγορα να κατασταλούν από τα υπέρτερα Τουρκικά στρατεύματα. Δεν είχαν όλα την κατάλληλη προετοιμασία. Εκείνοι που τα προκαλούσαν ήταν ξένοι παράγοντες, οι οποίοι, όταν πετύχαιναν το σκοπό τους, εγκατέλειπαν τους Έλληνες επαναστάτες στο έλεος των βάρβαρων τουρκικών διαθέσεων. Αυτό φόβισε τους Έλληνες για τις επόμενες κινήσεις τους..
Λόγοι της αποτυχίας: ήταν πολλοί κατά καιρούς αλλά μπορούν να συμπυκνωθούν στους εξής. α)Ήσαν κινήματα τοπικά και δεν είχαν πανελλήνιο χαρακτήρα. και αυτό γιατί δεν είχε αναπτυχθεί στον ίδιο βαθμό το επαναστατικό πνεύμα, ως εκ τούτου ήταν εύκολα να καταπνιγούν. β) Τα κινήματα ήταν ξενοκίνητα, δηλαδή γίνονταν με την υποκίνηση των ξένων. Όταν εξυπηρετούντο οι πολιτικοί τους λόγοι εγκατέλειπαν τους Έλληνες στο άγριο μίσος των Τούρκων. γ) Ακόμη οι Έλληνες δεν είχαν ωριμάσει κοινωνικά και πολιτικά στον ίδιο βαθμό. Οι συνθήκες της σκλαβιάς ήταν δύσκολες και δεν άφηναν περιθώρια για τέτοιου είδους παράτολμων δραστηριοτήτων. Δεν δημιουργήθηκαν αστικοί πυρήνες που θα προσήλκυαν τα πλήθη να τους ακολουθήσουν. δ) Όταν για παράδειγμα ξέσπασαν τα επαναστατικά κινήματα (Ορλωφικά(1769) με τους αδελφούς Ορλώφ από τη Ρωσία και μετά, η Τουρκία παρά την φθίνουσα οικονομική πορεία της, ήταν ικανή να συγκεντρώσει εναντίον των Ελλήνων τεράστιες ναυτικές και πεζικές δυνάμεις και να πετύχει τη βίαιη καταστολή τους. ε) Τέλος όλο το προηγούμενο διάστημα δεν παρουσιάστηκαν ηγέτες μεγάλου βεληνεκούς που να συγκεντρώνουν στρατιωτικά και πολιτικά προσόντα. Η διαίρεση των Ελλήνων σε στεριανούς και ναυτικούς αρχηγούς ήταν ένας πρόσθετος λόγος έλλειψης του ηγέτη που θα μπορούσε να σηκώσει το βάρος της εξέγερσης και πέρα από τα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 2
Τα προηγούμενα επαναστατικά κινήματα παρά την αποτυχία τους και τις οδυνηρές συνέπειες με εκατόμβες νεκρών, είχαν και κάτι θετικό. Οι Έλληνες απόκτησαν προσωπική εμπειρίας για το μέλλον. Κράτησαν τη σπίθα της ελευθερίας στις καρδιές των Ελλήνων ζωντανή επί αιώνες. Ήταν καιρός τώρα που οι ηγέτες του Ελληνισμού, έπρεπε να δράσουν και να εκμεταλλευτούν το επαναστατικό κλίμα που δημιουργήθηκε.
Εταιρείες στην Ευρώπη. Την εποχή εκείνη ιδρύθηκαν διάφορες Εταιρείες στον Ευρωπαϊκό χώρο με την ένδειξη της πολιτιστικής δραστηριότητας των μελών τους, την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου των Ελλήνων στο βάθος όμως διατηρούσαν τον επαναστατικό τους σκοπό. Σπουδαιότερα ήσαν. Το «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο των Αθηνών( Παρίσι 1809. Η «Φιλόμουσος Εταιρεία των Αθηνών(1813) « Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης» 1814. Οι ιδρυτές των Εταιρειών αυτών επηρεάστηκαν από τα μηνύματα του Ρήγα Βελεστινλή και από την ιδέα, ότι ο Ελληνισμός πρέπει πρώτα να αφυπνιστεί από το λήθαργο της δουλείας και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση. 3
Ίδρυση και σκοπός της «Φιλικής Εταιρείας». Το δύσκολο έργο του συντονισμού όλων των δυνάμεων του Ελληνισμού για την ταυτόχρονη κήρυξη της επανάστασης σε όλα τα ελληνικά εδάφη και τα νησιά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανέλαβε η συνωμοτική οργάνωση με την επωνυμία «ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» Άμεση απήχηση και αποτελεσματική αντίδραση είχε στις μάζες του Ελληνικού λαού η Φιλική Εταιρεία για τους εξής λόγους. Πρώτα υποσχόταν προσεχή και ολοκληρωτική την ανάσταση του γένους των Ελλήνων και δεύτερο είχε τη γοητεία του μυστηρίου. Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου( τη συμβολική ημέρα της γιορτής της Ύψωσης του Σταυρού) 1814 στην Οδησσό της Ν. Ρωσίας. Οι ιδρυτές της Εταιρείας: ήταν ο Εμμανουήλ Ξάνθο, από την Πάτμο, Νικηφόρος Σκουφάς από την Άρτα και Αθανάσιος Τσακάλωφ4 Οι τρεις συμπατριώτες μας που ανάλαβαν αυτό το δύσκολο και επικίνδυνο έργο ήταν έμποροι της διασποράς. Εκεί μακριά από τα απειλητικά βλέμματα των Τούρκων μπορούσαν να δημιουργήσουν και να οργανώσουν τις νέες προοπτικές. Ο καθένας προσέφερε :ο Τσακάλωφ την πείρα του από την ίδρυση του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» στο Παρίσι, ο Ξάνθος τις γνώσεις του για τη λειτουργία των τεκτονικών στοών και ο Σκουφάς τον οργανωτικό του νου και ακάματη δραστηριότητά του. Στη συνέχεια έδωσαν το συμβολικό και μυστηριώδες εν πολλοίς όνομα «Αρχή»στην ομάδα των ανδρών που θα αναλάμβανε την ανώτερη διεύθυνση του τολμηρού επικίνδυνου και δύσκολου έργου και που έπρεπε για λόγους ασφαλείας να παραμείνει μυστική ακόμη και σε μέλη της ίδιας της Εταιρείας». Σχεδίασαν στη συνέχεια τη λεγόμενη κατήχηση στα πρότυπα των τεκτόνων δηλ. τους κανόνες λειτουργίας του συστήματος τους βαθμούς των ετέρων και τη διαδικασία μυήσεως σε κάθε βαθμό. Η ορκωμοσία γινόταν από ιερείς σε κατανυχτική ατμοσφαιρα5.
Πολλά ήταν τα άτομα που μυήθηκαν με άκρα μυστικότητα και καταγράφτηκαν σε διάφορες πόλεις και χωριά, ως μέλη. Να τονιστεί το γεγονός ότι μεταξύ των μελών υπήρχαν αρχιερείς, έμποροι, λογοτέχνες, οπλαρχηγοί και πολλοί άλλοι κάθε κοινωνικής τάξης. Ο μύθος αυτός περί Αόρατης Αρχής διατηρήθηκε μέχρι το 1818.γράφει ο Ξάνθος, Τότε ανατέθηκε στον Εμμανουήλ Ξάνθο η αναζήτηση μιας προσωπικότητας αξίας να αναλάβει την αρχηγία. Για το σκοπό αυτό αφού εφοδιάστηκε συστατικές επιστολές για διάφορα πρόσωπα επισκέφτηκε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και είχε πολλές συναντήσεις. Τον Ιανουάριο του 1820 έφτασε στην Πρωτεύουσα της Ρωσίας, την Πετρούπολη. Εκεί συνάντησε τον Ιωάννη Καποδίστρια, Υπουργό των Εξωτερικών της Ρωσίας και του πρότεινε να αναλάβει αρχηγός της Φ.Ε. Η απογοήτευση ήταν μεγάλη όταν εκείνος αρνήθηκε 6. Δεν απογοητεύτηκα παρά στράφηκε στον Α. Υψηλάντη. Ήταν στρατηγός του Ρωσικού στρατού και με την πολεμική εμπειρία η οποία διακρίνονταν από την απώλεια το δεξιού χεριού του στους Ναπολεόντειους πολέμους.(Δρέζης-1813) Η συνάντηση έγινε στην Πετρούπολη και έκανε δεκτή την πρόταση της αρχηγίας της Φ.Ε.. Ήταν ιδιαίτερα συγκινητικές οι στιγμές όταν εκείνος δέχτηκε με ενθουσιασμό για την πατρίδα . Σηκώθηκε από τη θέση του ο Ξάνθος και του είπε « Δος μοι, πρίγκιψς, την χείρα σας εις βεβαίωσιν των όσων εκφράσθητε». Από εκείνη τη στιγμή οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Ο Υψηλάντης ξέρει τι τον περιμένει. Επείγεται να οργανώνει το επιχειρησιακό του σχέδιο και τη συγκρότηση του στρατού7 Βιάζεται γιατί ο βωμός του θυσιαστηρίου τον περιμένει. Βιβλιογραφία 1.Νικηφόρος Μοσχόπουλος. «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως κατά τους Τούρκους ιστοριογράφους…» Εκδόσεις Λεοντιάδης ,1960 σελ. 107.2. Σαράντος Καργάκος « Η Ελληνική Επανάσταση του 1821. τ.Α’ σελ.89-90 Εκδόσεις Realnews 3–«Ιστορία του Ν. Ελληνισμού». Τ. 3ος Εκδόσεις. Ελληνικά γράμματα.. 4.Απόστολος Βακαλόπουλος Νέα Ελληνική Ιστορία (1204-1985) ιγ’ έκδοση Βάνιας σελ. 157. 5. Γεώργιος Σούρλας. «Στα βήματα του ιερού λόχου »εκδ.
