Του Πάρη Παπακανάκη
Συνοπτικά αναφέρουμε (κυρίως για τους νέους σε ηλικία αναγνώστες) ότι η πλατεία Ρακτιβάν, η γνωστή ως πλατεία Ωρολογίου ή απλά Ρολόι, οφείλει την προσωνυμία της αυτή στην ύπαρξη και λειτουργία επί πολλά χρόνια ενός μεγάλου μηχανικού ρολογιού το οποίο ήταν εντοιχισμένο σε έναν πύργο του βορειοδυτικού τείχους της πόλης μας. Η κατασκευή του πύργου αποδίδεται στον κράλη της Σερβίας Στέφανο Δουσάν μεταξύ 1345-1350, ο οποίος μετά την κατάκτηση της Βέροιας αναστήλωσε μεγάλο μέρος των τειχών της (για περισσότερη πληροφόρηση βλ. Χιονίδης Γεώργιος, 1970, Ιστορία της Βέροιας, β΄ τόμος σελ 147).
Το ρολόι αυτό ήταν ορατό από
όλη σχεδόν την πόλη, αλλά και στα σημεία που δεν το έβλεπαν, το άκουγαν. Ήταν αναπόσπαστο
μέρος της καθημερινότητας των κατοίκων της…
Η πρώτη τοπική εφημερίδα μάλιστα, ο «Αστέρας Βέροιας», η
οποία έκανε έναρξη έκδοσης το 1924, ενέταξε την εικόνα του πύργου του ρολογιού
στον λογότυπό της!
Με το που έγινε γνωστή η πρόθεση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου της Βέροιας (επί δημαρχίας Ιωάννου Μάρκου) για την κατεδάφιση του εμβληματικού πύργου του ρολογιού, ο Ιωάννης Γούναρης, εκδότης και αρχισυντάκτης της εν λόγω εφημερίδας, έγραψε στη στήλη πινακίδες την Κυριακή 2 Αυγούστου 1925:
«Δεν θα είμεθα
ημείς εκείνοι που θα συστήσωμεν την παραμονήν του Ωρολογίου εν τη ομονύμω
πλατεία αλλά οι δημοτικοί μας άρχοντες αποφασίσαντες την κατάρριψιν τούτου ώφοιλον
πρότερον εξευρίσκοντες τους σχετικούς πόρους να ανεγείρωσιν νέον σύμφωνον
πάντοτε με τας καλλισθητικάς απόψεις των κ.κ. Δ. Συμβούλων, διότι φοβούμεθα ότι
η πόλις μας θα μείνη και άνευ ωρολογίου, εν ω άλλαι πόλεις και γείτονες ακόμη
μεθ’ υπερηφανείας επιδεικνύωσι τοιαύτα.»
Κατά καιρούς πολλοί τοπικοί συγγραφείς συντήρησαν την φωνή
του Ιωάννη Γούναρη και εξέφρασαν το μαζικό λαϊκό αίσθημα για την ενέργεια της
κατεδάφισης. Θυμίζουμε ενδεικτικά:
Αναστάσιος Εμμ. Χριστοδούλου, 1960, Ιστορία της Βέροιας: «Η Ώρα, έτσι λέγαμεν ημείς οι παλαιοί
Βεργιώτες το ωρολόγιον που άλλοτε υψούτο
εις την ομώνυμον πλατείαν παρά το δικαστήριον. (…) Τι έφταιγε το κακόμοιρον και
το εκρήμνισαν; Τι έφταιγε και τόσον ασπλάχνως και ασυλλόγιστα το εξηφάνισαν; Ήτο μία συντροφιά μας, που όλοι οι παλαιοί
την νοσταλγούμεν. (…) Για τους εργαζομένους εις τα χωράφια και τους μπαχτσέδες
ήτο οδηγός απαραίτητος. Για τις ατέλειωτες δε νύχτες του χειμώνος παρηγοριά
περιζήτητος. Ταγκ!...Ταγκ!... και
εξυπνούσαμε ενωρίς να μελετήσωμε τα μαθήματά μας και να τρέξωμεν όλοι στο
σχολείο την ωρισμένην ώραν. (...) Και
όμως η τόσον χρήσιμος αυτή «ώρα» διά μιας ελαφράς και απερισκέπτου αποφάσεως
των αναρμοδίων-αρμοδίων, κατεδαφίσθη χωρίς μέχρι σήμερον να
αντικατασταθή…».
Στέφανος Εμμ. Ζάχος, 1979, Αναμνήσεις ενός Βεροιώτη: «Πλατεία ωρολογιού λέμε και έτσι θα μείνει, παρά την ονομασία της προς τιμήν του συμπολίτη μας Κ. Ρακτιβάν, νομικού, πολιτικού… κι ωρολόγι δεν βλέπουμε. (…)Το μεγαλόπρεπο αυτό κτίσμα, βεβιασμένη και αψυχολόγητος ενέργεια δημοτικών εκπροσώπων, κατά το έτος 1928, το κατεδάφισε. Επί τρεις μήνες οι εργάτες ξήλωναν τα σκαλοπάτια με τις μεγάλες σε μήκος και πλάτος μονοκόμματες πέτρες που αποτελούσαν τη βάση του όλου κτίσματος, λες κι αυτό διαμαρτύρονταν για την απερίσκεπτη ενέργεια των ανθρώπων, που επί τόσα χρόνια τους εξυπηρετούσε…».
Κλέων Παπανίδης, 1987, Βέροια γη Ημαθίας: « (…) Ήταν δίπλα στον πλάτανο και συναγωνιζόταν στο ύψος. Χτυπούσε τις ώρες με καμπάνα και πληροφορούσε τους κατοίκους όχι μόνο της Βέροιας αλλά και των γύρω χωριών. Ήταν ένα στολίδι της Βέροιας που δυστυχώς κατεδαφίστηκε κατά το 1928. Κάποτε όμως πρέπει να αναστηλωθεί κι αυτό. (…)Παρακαλώ να γίνει σφιγμομέτρηση. Είμαι 76 χρονών. Ο παππούς μου, που γεννήθηκε το 1840, όταν ήμουν πολύ μικρός μ’ έπαιρνε από το χέρι και μού ‘λεγε: Άντε Κλέων-χωρίς να κλαις όμως- πάμε να γκιζιρίσουμε τα σοκκάκια και να κάτσουμε λίγο στο Ρολόϊ. ΡΟΛΟΓΙ, ρίζα χρονολογίας 1345 Βεροιώτικη Δημοτική γη - από την οποία δεν δύναται να ξερριζωθεί ό,τι και από οποιονδήποτε εάν επ’ αυτής εκτίσθη…».
Εύλογα απορεί κανείς: «γιατί επί όλα αυτά τα χρόνια, μετά
από διαδοχή τόσων Δημοτικών Αρχών και Δημοτικών Συμβουλίων με σύνθεση προσώπων
όλου του εύρους των πολιτικών αποχρώσεων, δεν βρέθηκε τρόπος ανέγερσης ενός
πύργου ωρολογίου προς ενθύμηση του συμβολικού χαρακτήρα ιστορικού μνημείου της
Βέροιας !!!».
Ελπίζουμε ότι η νυν Δημοτική Αρχή και το νεοεκλεγμένο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης μας θα δείξουν το απαιτούμενο ενδιαφέρον και θα προβούν στις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να υπερκερασθούν οι όποιες τεχνικές ή νομικές δυσκολίες του εγχειρήματος.
Ένα δίκαιο αίτημα 95 σχεδόν χρόνων, στο
οποίο μάλιστα είναι σύμφωνη η συντριπτική πλειοψηφία των δημοτών της Βέροιας,
περιμένει απόκριση…
