Γράφει ο Γιώργος Ντελιόπουλος
Σήμερα θα κάνω ένα
ταξίδι και θα γυρίσω 60 χρόνια πίσω, για να ζωντανέψω μερικές όμορφες παιδικές
μου στιγμές, που έχουν σχέση με μια συσκευή.
Η συσκευή αυτή δεν
είναι άλλη από το ραδιόφωνο, που μας διασκέδασε, μας πληροφόρησε, μας ταξίδεψε πολλές φορές νοερά σε τόπους μακρινούς.
Μεγάλωσε δυο γενιές ανθρώπων, κράτησε συντροφιά σε μοναχικούς ανθρώπους και
ανήμπορους. Το ραδιόφωνο που για δεκαετίες ήταν και είναι, ένα κομμάτι από τη
ζωή μας.
Βέβαια μέσα σ’ αυτά
τα 50 χρόνια υπήρξε και περίοδος που οι άνθρωποι το χρησιμοποιούσαν σαν
εργαλείο για κάποιους σκοπούς. Γι’ αυτή την περίοδο και για τα αρνητικά του,
εγώ δεν θα κάνω λόγο.
Ήταν Αύγουστος του
1949 και ο καπνός δεν είχε διαλυθεί ακόμα από την έκρηξη του Ελληνοαλβανικού
πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου, όταν ο βαθύπλουτος τότε Δημήτριος
Λόγγος, γιος της Ευδοξίας Μαλακούση και του Γρηγορίου Δ. Λόγγου, γνωστού ως
«Γαλάκη» έφερε στο κτήμα του, στο Κεφαλοχώρι, την πρώτη ραδιοφωνική συσκευή
μάρκας Telefunken. Για μας τα παιδιά αυτή η συσκευή ήταν γεγονός
μεγάλο, πιστεύω όμως και για τους μεγάλους το ίδιο.
Πρέπει να πω, πως
αυτή η φεγγαρόφωτη Αυγουστιάτικη βραδιά δεν λησμονιέται. Είχε συγκεντρωθεί
σχεδόν όλο το χωριό και αρκετοί από τα γειτονικά χωριά.
Άντρες, γυναίκες,
παιδιά, λες και ήταν ρουμλουκιώτικος γάμος, καθισμένοι σταυροπόδι, κάτω στα
χόρτα, καρτερούσαν με αγωνία να ακούσουν την φωνή του Έλληνα εκφωνητή ή ακόμα
και κάποιο τραγούδι από την μακρινή Αραπιά. Σ’ όλο αυτό το διάστημα πολλά
λέγονταν από ηλικιωμένους και πολλά ακούγονταν γι’ αυτό το περίεργο κουτί, που
θα έφερνε την ανθρώπινη ανάσα και φωνή, δίχως τηλεγραφικό σύρμα πάνω στο
κονάκι.
-Ε, Θε μ’, ήρθαν τα
λόια τ’ αη Κουσμά, δα μας χασ’ ι Θιος!
Η αγωνία όμως
μεγάλωνε όσο η ώρα περνούσε.
Μια κεραία από
χάλκινο γυμνό σύρμα σε σπιράλ, ήταν προσαρμοσμένη με κατεύθυνση Ανατολή – Δύση.
Η χαρά των μεγάλων ήταν ότι θα γνώριζαν και τον Δημήτριο Λόγγο. Ήταν πρόσωπο με
μεγάλη ακτινοβολία όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Δ. Ευρώπη. Κάποια στιγμή
η συσκευή ήρθε έξω. Την έβγαλε Ο Σίμος Καραγιώργης, μέγας και τρανός τότε κι
αυτός, αφού υπήρξε ιδιαίτερος γραμματέας του Πάγγαλου.
Καθώς γύριζε τον
δείκτη ακούστηκε η φωνή του Έλληνα εκφωνητή. Ένα α α α! ακούστηκε από μικρούς
και μεγάλους. Η χαρά ήταν απερίγραπτη. Αυτό συνεχίστηκε αρκετές βραδιές από
εμάς τα παιδιά. Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός και μια άλλη παρόμοια συσκευή ήρθε
στο χωριό μας από έναν Ηπειρώτη μπακάλη-καφετζή, το Νίκο Νούτσο.
Δεν θα περιγράψω το
τι γινόταν εκείνη την εποχή μ’ αυτές τις συσκευές. Δεν πέρασε όμως πολύς καιρός
και το ραδιόφωνο μπήκε για καλά στη ζωή μας, όπως αργότερα το μαγνητόφωνο, η
τηλεόραση, το βίντεο και σήμερα το κινητό τηλέφωνο.
Γίνεται σύντροφος
του ανθρώπου στην καθημερινή ζωή και καθώς ο καπνός από τους καταστροφικούς
πολέμους διαλύεται, ανοίγει μια άλλη πόρτα, η πόρτα της μετανάστευσης, της
ξενιτιάς, του ξεριζωμού. Το ραδιόφωνο σιγά-σιγά ανοίγει τα φτερά του και η φωνή
του Έλληνα εκφωνητή ακούγεται στην Ευρώπη, στα Βαλκάνια και πέρα στην Ανατολή.
Την εποχή αυτή η μάνα και η αγαπημένη του μετανάστη περιμένει ένα μήνυμα από
την ξενιτιά. Είναι η εποχή που η Ρουμλουκιώτισσα γραίνει, λαναρίζει, γνέθει και
υφαίνει στον αργαλειό. Οι νύχτες είναι ατέλειωτες και το ραδιόφωνο με όλα τα
καλά του κάνει το πρώτο κακό στην λαϊκή παράδοση.
Σταματάει πλέον η
κουβέντα, μεταξύ των γυναικών, δεν τραγουδούν στα νυχτέρια, δεν ακούγεται το
παραδοσιακό παραμύθι, για το Βασιλόπουλο, τους δράκους, τις Νεράιδες, τους
καλικάντζαρους. Όλοι είναι βουβοί, περιμένοντας να ακούσουν τραγούδια της
ξενιτιάς, την Μαριάννα Χατζοπούλου, τον Στέλιο Καζαντζίδη, που τραγουδάει για
όλους, για τη μάνα, τον πατέρα, την αγάπη.
Δάκρυα και
στεναγμοί, ακούγονται όταν έρχονται μηνύματα από το Βέλγιο, την Δ. Γερμανία,
τον Καναδά και τη μακρινή Αμερική και Αυστραλία. Η ξενιτιά τότε για την μάνα,
το παιδί, την αγαπημένη σήμαινε ζωντανός χωρισμός. Το τηλέφωνο δεν υπήρχε, παρά
μόνο στους κεντρικούς Σ. Σταθμούς των τρένων. Ο ταχυδρόμος στο χωριό ερχόταν
κάθε δεκαπέντε ημέρες και σε πολλά ορεινά χωριά μια φορά τον μήνα. Το ραδιόφωνο
είναι πλέον ένα μέσον διασκέδασης, πληροφόρησης και φυσικά σκοπός των ειδικών
να γίνει μέσον για τον πολιτισμό, αν και αυτό άργησε να γίνει. Μια νέα εκπομπή
μπαίνει στην πρωινή ζώνη με μυθιστορήματα, τα οποία χρηματοδοτούν τα πρώτα
απορρυπαντικά klin, omo, rolo, taid. Είναι ένας σταθμός του ελληνικού κρατικού
ραδιοφώνου. Η γυναίκα βομβαρδίζεται με πρωτάκουστα διαφημιστικά μηνύματα και
πολλές φορές έχουν καεί φαγητά, ρούχα από το σίδερο, παιδιά έμειναν νηστικά,
ταξίδια και επισκέψεις έχουν αναβληθεί.
Θα αναφέρω μερικά
από τα ημίωρα εκείνα θεατρικά έργα με φωνές αλησμόνητες, αλλά και το θέατρο της
Δευτέρας, της Τετάρτης, «Πικρή μικρή μου αγάπη» μυθιστόρημα, «Η οικογένεια
Παπαδοπούλου» και πολλά άλλα, που δεν μπορώ να θυμηθώ. Οι ηθοποιοί που
ερμήνευαν τους ρόλους ήταν όλοι τους αστέρια του θεάτρου και του σινεμά,
μερικούς από αυτούς τους θυμάμαι, γιατί μετά από κάθε θεατρική πράξη ακούγαμε
τα ονόματά τους: Βύρων Πάλης, Αφροδίτη
Γρηγοριάδου, Στέφανος Ληναίος, Έλλη Φωτίου, Παντελής Ζερβός, Γιάννης Βογιατζης.
Άλλες εκπομπές που κράτησαν ήταν του Γιώργου Οικονομίδη την Κυριακή στις 11 π.μ
με εκέινο το «φίλοι μου αγαπημένοι γεια σας και χαρά σας». Η θεία Λένα με την
Αντιγόνη Μεταξά 25 ολόκληρα χρόνια. Ονόματα που δεν λησμονούνται από εκείνη την
εποχή είναι: Ιάκωβος Καμπανέλης, Ιων. Νταϊφάς, Γιώργος Θεοδοσιάδης. Υπήρξαν
όμως και στιγμές που το ραδιόφωνο μας έφερε ξένες κουλτούρες, ήταν η εποχή με
τα ξένα λατινοαμερικάνικα τραγούδια. Όταν στη ζωή μας μπήκε ένα άλλο μέσον, να
μαγνητοφωνεί τη φωνή μας, το ραδιόφωνο χρησιμοποίησε την ευκαιρία. Προσλαμβάνει
τον λαογράφο-συλλέκτη Τάκη Σαμαρά και με την επιμέλεια του Παναγιώτη
Ταλαντόπουλου αποφασίζει να ηχογραφήσει τραγούδια της Μακεδονίας-Θράκης, του
Πόντου, της Μ. Ασίας με μουσικούς τον
Παπαγεωργίου στο κλαρίνο και τον Γιάννη Κακαλο στο λαούτο.
Την 1-8-1969
ηχογραφούν τραγούδια της περιοχής του Ρουμλουκιού στην Κορυφή Ημαθίας, στην
Αγκαθιά και στο Νησί, τραγούδια που ακούγονταν κάθε εβδομάδα από την ΕΙΡ, τις
απογευματινές ώρες. Τραγούδια που πρώτη φορά ακούστηκαν στο πανελλήνιο.
Αυτές οι μπομπίνες
πρέπει να είχαν μπει στο αρχείο και δεν γνωρίζω για ποιο λόγο δεν ακούγονται
εδώ και πολλά χρόνια. Στα χρόνια όμως αυτά που αναφέραμε ακολούθησε και ένας
νέος λαογράφος, δημοσιογράφος, συλλέκτης, συγγραφέας, ο δικός μας Γιώργος
Καραγκιοζόπουλος ή «Μελίκης». Ο Γιώργος Μελίκης τέκνο της περιοχής Ρουμλουκιού,
έρχεται σαν πρόδρομος και προβάλλει τον τόπο μας και τη ντοπιολαλιά. Κάνει
εκπομπές και ανοίγει τα φτερά του για μακρινά ταξίδια, όπου και έφτασε με πολλή
κούραση στο στόχο του. Αμέτρητα είναι τα ονόματα εκείνης της εποχής που
έρχονται στο μυαλό μου, μα δεν θα μπορέσω να τα αναφέρω, λόγω του περιορισμένου
χώρου. Έτσι περίπου θυμάμαι το ραδιόφωνο από τα 13 μου χρόνια. Μισός αιώνας
πέρασε από εκείνη την φεγγαρόφωτη αυγουστιάτικη βραδιά στο Κεφαλοχώρι Ημαθίας, μετά
τον πόλεμο και τον εμφύλιο. Μισός αιώνας πέρασε και οι μνήμες έμειναν ζωντανές.
