Μετά το πρώτο μέρος των εκδηλώσεων για τις «Ημέρες Μουσείων», αφιερωμένο στους πρόσφυγες, Σύριους και Ιρακινούς, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας στο πλαίσιο του προγράμματος δράσης «Συνυπάρξεις», διοργανώνει την «Δύσκολη Μνήμη», ένα τριήμερο εκδηλώσεων αφιερωμένο στους Εβραίους της Βέροιας, στον εκτοπισμό και την εξόντωσή τους.

Οι εκδηλώσεις θα γίνουν σήμερα Παρασκευή, και αύριο Σάββατο 1 Ιουνίου στο Μουσείο των Αιγών (Βεργίνα) και τη Δευτέρα 3 Ιουνίου στο Δημαρχείο Βέροιας και στην οδό 10ης Μεραρχίας, με τις λίθους της μνήμης

.Οι λίθοι μνήμης, αποτελούν ένα έργο τέχνης, μια περφόρμανς του Γερμανού καλλιτέχνη Gunter Demniing, που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 25 ευρωπαϊκές πόλεις, ενώ στην Ελλάδα συμμετέχει μόνο η Βέροια και η Θεσσαλονίκη και μνημονεύει παιδιά θύματα της θηριωδίας των Ναζί.

Για το τριήμερο των «Συνυπάρξεων» έδωσαν χθες το μεσημέρι συνέντευξη Τύπου στο υπόγειο μνήμης του Βυζαντινού Μουσείου Βέροιας, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη, ο δικηγόρος-συγγραφέας Γιώργος Λιόλιος και η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου, παρουσία του διευθυντή του 1ου ΓΕΛ Βέροιας Χρήστου Σκούπρα και της Φώτως Παπαργυρούδη, για τη συμμετοχή μαθητών στην δράση της Δευτέρας 3 Ιουνίου, στις 10.00 π.μ., με τις λίθους της μνήμης. Τις δράσεις υποστηρίζουν: Η Ομάδα Πολιτών Βέροιας, ο Σύλλογος Φϊλων του Μουσείου των Αιγών και το Παράρτημα Θεσ/νίκης του Ιδρύματος Henrich Boll.

Αναφορά στην παρουσία των Εβραίων στη Βέροια μέχρι τον 15ο αιώνα και την επιστροφή τους, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, έκανε η κα Κοτταρίδη επισημαίνοντας ότι η ενασχόληση της Εφορείας Αρχαιοτήτων με τους Εβραίους είναι πλέον πιο τεκμηριωμένη και όχι περιστασιακή.

Κορυφαία εκδήλωση των Συνυπάρξεων θα είναι μια έκθεση με επιτύμβιες στήλες με χριστιανούς, μουσουλμάνους και εβραίους της παραπάνω περιόδου (150 αι. – αρχές 20ου) στο πλαίσιο της πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας, που θα λειτουργήσει στην αυλή του Βυζαντινού Μουσείου Βέροιας προς το τέλος της χρονιάς.

«Είναι τρομακτικό να ξεκληρίζονται παιδιά, διότι έτυχε να γεννηθούν σε μια θρησκευτική ετερότητα» τόνισε η κα Κοτταρίδη, υπογραμμίζοντας ότι τα νέα παιδιά θα πρέπει να γνωρίσουν, να ενημερωθούν «για το ύψιστο αίσχος  και κακό στο οποίο μπορεί να οδηγήσει η μισαλλοδοξία».

«Είμαστε μια αλυσίδα ανθρώπων και πρέπει να καταλάβουμε, ότι πρέπει να συνυπάρξουμε οικουμενικά», πρόσθεσε.

«Νόμιζα ότι μετά από 20 χρόνια έρευνας και τεκμηρίωσης θα είχα πάθει ανοσία, όμως διαπιστώνω ότι είμαι πιο φορτισμένος από κάθε άλλη φορά, διότι αυτή η φρίκη δεν χωνεύεται» είπε ο Γιώργος Λιόλιος, συγγραφέας του βιβλίου «Σκιές της πόλης», που κυκλοφόρησε το 2008, ανασύροντας μνήμες, μέσα από μια επίπονη και δύσκολη έρευνα, ανάμεσα σε σκιές, αλλά και «ανωνυμίες»…

«Σήμερα σ’ αυτή την ανωνυμία, θα δώσουμε έναν τάφο, σ’ αυτούς που δεν έτυχαν τάφο, σ’ αυτούς που δεν έτυχαν ποτέ, μιας κηδείας. Έχουμε την ικανοποίηση, αυτόν τον τάφο να τον δώσουμε εμείς» τόνισε ευχαριστώντας, συνεργάτες και όσους συνέβαλαν στο αποτέλεσμα, αποδεχόμενοι κατ’ αρχάς την πρόσκληση.

Ο Γιώργος Λιόλιος θα μιλήσει στη σημερινή εκδήλωση στο Νέο Μουσείο Αιγών, στις 8.30 μ.μ., για την αναπαράσταση της διαδρομής των Εβραίων, από τη Βέροια στο Άουσβιτς και την τελική εξόντωσή τους. Μετά την ομιλία, η σοπράνο Δέσποινα Παρίση και ο Γιάννης Γεωργουδάκης στην κιθάρα, μέλη της χορωδίας ‘’ΗΧΩ ΒΕΡΟΗΣ’’, θα ερμηνεύσουν σεφαραδίτικα τραγούδια, με την  καλλιτεχνική επιμέλεια της  Νατέλα Ιτσουαΐντσε.

Για τη συμμετοχή του 1ου ΓΕΛ στη δράση των λίθων της μνήμης, αναφέρθηκε ο δ/ντής του σχολείου Χρήστος Σκούπρας.

Οι λίθοι μνήμης θα γράφουν τα ονόματα έξι εβραιόπουλων, 5 αγόρια μαθητές γυμνασίου και 1 κορίτσι 10 ετών, που εκτελέστηκαν από τους ναζί.

Οι μαθητές με τη στήριξη της καθηγήτριάς τους Ελένης Μόσχου, ανταποκρίθηκαν στο πρότζεκτ και μάλιστα υιοθέτησαν τις λίθους, ώστε να μη χαθεί η μνήμη και να κληροδοτηθεί και στους επόμενους μαθητές του Λυκείου, όπως είπε ο κ. Σκούπρας, ενώ η εκπαιδευτικός Φώτω Παπαργυρούδη, εξήγησε πως δούλεψε με τους μαθητές σε δύο εργαστήρια, το ένα με κείμενά τους και το άλλο με εικαστική προσέγγιση της ιστορίας των Εβραίων της Βέροιας, φτιάχνοντας τα δικά τους «αστέρια» μακριά από μισαλλοδοξία. Τα έργα των παιδιών καθώς και ένα σχετικό βίντεο θα παρουσιαστούν σε έκθεση, στη μνήμη των έξι εβραίων μαθητών, συνομηλίκων τους.

Για το καλλιτεχνικό βήμα που της έδωσε στην Βέροια, τη γενέτειρα πόλη της, ευχαρίστησε την Αγγελική Κοτταρίδη, η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου, που όπως είπε βρίσκεται με μια συναυλία στη Βέροια, μετά από 20 περίπου χρόνια «ανυπαρξίας» στην πόλη της, για λόγους πέραν της δικής της θέλησης. Η αυριανή συναυλία στο Μουσείο των Αιγών, στις 8.30 μ.μ., με τίτλο «Δάκρυα του χθες

Μνήμες του σήμερα», αποτελεί τον προσωπικό της τρόπο, να «μιλήσει» για την εξόντωση των εβραίων, μέσα από το έργο του Μπρεχτ, του Άισλερ και του Βάιλ.

«Χτίσαμε μια παράσταση που έχει ως θέμα από τη μία τον φασισμό και από την άλλη την αγωνία δύο συνθετών και του Μπρεχτ, γι’ αυτό» είπε η κα Θεοδωρίδου.

Το σκηνικό της παράστασης έχει απλά 460 άσπρες πέτρες που πάνω τους είναι γραμμένα όλα τα ονόματα των Εβραίων της Βέροιας.

Η Σόνια Θεοδωρίδου ενθυμούμενη τα πρώτα χρόνια που έφυγε στο εξωτερικό, τότε «που δεν την ήξερε κανείς και δεν είχε να φάει και να σπουδάσει» όπως είπε, έμενε στο σπίτι μιας εβραίας δασκάλας πιάνου, η οποία, τόσο η ίδια όσο και οικογένειά της, την στήριξαν και την έκαναν αυτό που είναι σήμερα».

Η αυριανή παράσταση είναι ένας τρόπος να τους ευχαριστήσει για την βοήθειά τους.

Η Προϊσταμένη της ΕΦΑ, ρωτήθηκε εάν υπάρχει κάποιος σχεδιασμός μιας ενιαίας συνολικά ανάδειξης όλων των σημείων της Βέροιας που αφορούν τους Εβραίους, με δεδομένο ότι στην πόλη υπάρχει ήδη συναγωγή και νεκροταφεία.

«Η Εβραϊκή συναγωγή, όπως όλα τα θρησκευτικά κτίρια πριν από το 1919, υπάγονται στις δικαιοδοσίες της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Κανονικά η συναγωγή πρέπει να είναι ένα μνημείο ανοιχτό και επισκέψιμο, όπως είναι η παλαιά Μητρόπολη, αφού πρώτα ελεγχθούν οι δυνατότητές του (στατικά), διότι είναι ένα ξύλινο κτίριο στο χείλος ενός γκρεμού και χρειάζονται κάποια βασικά στοιχεία και κάποιες άλλες παρεμβάσεις. Μία παρέμβαση έγινε στη 10ετία του ’90, αλλά δυστυχώς υπολείπεται η συνεργασία με τον άλλο φορέα, την Εκκλησία ή την Εβραϊκή Κοινότητα. Θα δούμε με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει αυτό… Κάποια πρώτα βήματα εμείς τα φροντίσαμε, αλλά το έτερο μέλος, το Ισραηλινό Συμβούλιο, έως τώρα δεν έχει ανταποκριθεί. Στην αρχή έδειξαν μία θετική στάση αλλά εδώ και τρία χρόνια δεν έχει απαντήσει, σε αλλεπάλληλες κρούσεις μας» απάντησε η κα Κοτταρίδη, επαναλαμβάνοντας ότι η Συναγωγή της Βέροιας, πρέπει να είναι ανοιχτή κανονικά για όλους, διότι εάν δεν υπάρχει κανονικότητα δεν μπορεί να σχεδιάσει κανείς τον χρόνο διαμονής και ξενάγησης των επισκεπτών στην πόλη, ώστε να οργανωθούν σωστά τα τουριστικά προγράμματα που περιλαμβάνουν τα μνημεία μιας περιοχής.

Για μια «σύγχρονη ντροπή» που κουβαλάει η Βέροια, έκανε λόγο, στη συνέχεια, ο Γ. Λιόλιος, αναφερόμενος στα εβραϊκά νεκροταφεία (Προμηθέας).

«Μετά τον πόλεμο, το πρώτο εβραϊκό νεκροταφείο στην Ελλάδα που καταστράφηκε ολοσχερώς ήταν της Βέροιας. Με την διαφορά ότι αυτό δεν έγινε από τους Ναζί αλλά από εμάς» είπε, επιρρίπτοντας ευθύνες, καταρχάς στο Ισραηλινό Συμβούλιο που παραχώρησε τον χώρο στο Δήμο και ακολούθως στον Δήμο.

«Ο Δήμος τότε συμπεριφέρθηκε με τον χειρότερο τρόπο, κατασπαράζοντας τους τάφους και συντρίβοντας τα κόκκαλα των ανθρώπων, χωρίς σεβασμό στην ιερότητα της μνήμης και του θανάτου» τόνισε, καλώντας τη δημοτική αρχή να αναλάβει πρωτοβουλία παρεμβάσεων. Ενημέρωσε επίσης ότι η Ομάδα Πολιτών θα προτείνει να έρθει το θέμα αυτό σε δημόσια συζήτηση ώστε τα εβραϊκά μνήματα να μετατραπούν σε έναν χώρο «διαφορετικής μνήμης».

Τέλος, η κα Κοτταρίδη, διευκρίνισε ότι πριν από το 2002, οι Εφορείες Αρχαιοτήτων δεν είχαν αρμοδιότητα για τη Συναγωγή, η οποία ανήκε στην Εφορεία Νεότερων Μνημείων και δεν μπορούσαν να παρέμβουν ως προς την αναστήλωση, με ή χωρίς μελέτη.

Όσο για το εβραϊκό νεκροταφείο, η ΕΦΑ  βρέθηκε προ τετελεσμένων και έχει αντικείμενο εκεί, μόνο επειδή στον χώρο υπάρχουν οι πλάκες, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι μάρμαρα με κάποιες παραστάσεις και αρχαίες επιγραφές, τις οποίες η Υπηρεσία θα φροντίσει να συντηρήσει και να διατηρήσει.