Γράφει η Ευδοξία Δαβόρα
μουσικοπαιδαγωγός- μουσικοθεραπεύτρια
Η ιστορία είναι γεμάτη από τη χρήση της μουσικής ως μέσο
δημιουργίας περιβάλλοντος του νου και της ψυχής. Όχι πάντα όμως για καλούς
σκοπούς, αλλά και για τον έλεγχο και τον χειρισμό της ψυχής του λαού. Από την
αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού, η μουσική έχει χρησιμοποιηθεί ως συσκευή για
τον έλεγχο της κοινωνικής συμπεριφοράς, όπου έχει λειτουργήσει όσο το δυνατόν
περισσότερο ώστε να προωθήσει την αλληλεγγύη μέσα στις ομάδες, τόσο και την ένταση μεταξύ ανταγωνιστικών
ομάδων. Η μουσική είναι ένας συναισθηματικός χειριστής που επηρεάζει τη στάση,
τα κίνητρα και τη συμπεριφορά σε πολλά επίπεδα και σε πολλά πλαίσια.
Σε μια εκτεταμένη ψυχολογική έρευνα για τον αποτελεσματικό έλεγχο της συμπεριφοράς των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον, στόχευσαν στο πως μπορούν να δημιουργήσουν μια μουσική για να επιφέρουν συγκεκριμένα αποτελέσματα, χωρίς κανείς να γνωρίζει ότι χειραγωγείται. Σε διαφορετικούς χώρους εργασίας, χρησιμοποιήθηκε μια τεχνική που ονομάζεται «πρόοδος διέγερσης», με τη μουσική να αυξάνει σταδιακά την ταχύτητα και το ρυθμό της, μαζί με την ένταση και την ενορχήστρωση να γίνονται όλο και πιο έντονα, κυρίως για να επιταχύνουν το ρυθμό και την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Η αρχική απάντηση σε αυτό, μπορεί να είναι πως πρόκειται για μυθοπλασία. Δεν μπορείτε να ελέγξετε τους ανθρώπους με τη μουσική με αυτόν τον τρόπο. Μια τέτοια ακριβώς απάντηση όμως, επιβεβαιώνει και το πόσο αποτελεσματική είναι μια τέτοια μέθοδος! Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα για το πώς χρησιμοποιείται η δυναμική της μουσικής για τον έλεγχο των ενεργειών μας.
Σε μια εποχή που η μουσική χρησιμοποιείται για να ενθαρρύνει
τους ανθρώπους να αγοράζουν αυτοκίνητα, αρώματα ή αναψυκτικά, θα ήθελα να
προβληματιστούμε και για το πως η μουσική μπορεί να επηρεάσει την ψήφο μας στις
πολιτικές εκλογές μέσω συναισθηματικής χειραγώγησης, με μελέτες και από τις δύο
πλευρές του Ατλαντικού. Αφήνω σκόπιμα στη άκρη τα δεδομένα που έχουμε από το
Ελληνικό παρασκήνιο αν κι θα μπορούσα να παραθέσω πολλά μουσικά κομμάτια που
έχουν γίνει σήμα κατατεθέν μεγάλων παρατάξεων της χώρας και θα αναφερθώ στις
προεκλογικές εξτρατείες των Τόνι Μπλερ, Ντέιβιντ Κάμερον, της Χίλαρι Κλίντον, Μπαράκ
Ομπάμα και Ντόναλτ Τραμπ και της χρήσης και επιλογής μουσικής μέσω λιστών
Spotify, προκειμένου να οικοδομήσουν μια ταυτότητα για πολιτικό κέρδος στις
αντίστοιχες προεκλογικές καμπάνιες. Η μουσική είναι ένας ολοένα και συχνότερος
και σημαντικός παράγοντας στις πολιτικές εκστρατείες στις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής και στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς η «ύπουλη» ένταξή της στις
εκστρατείες, μας χτυπάει στο υποσυνείδητο. Ο Σοστακόβιτς χρησιμοποίησε
συμφωνίες για να δείξει τη δυσαρέσκειά του στη Σοβιετική Ένωση και τις
πολιτικές διαδικασίες στη χώρα του. Το Τρίτο Ράιχ είχε «εγκεκριμένη μουσική»
(και πιο σημαντικό, όταν έκρινε πως κάποιο συγκεκριμένο κομμάτι ήταν επιβλαβής,
απαγορευόταν). Ομοίως, ακόμα και νωρίτερα στον εικοστό αιώνα και πριν, το
κίνημα των Μαύρων Δικαιωμάτων, ιδιαίτερα στην Αμερική, χρησιμοποίησε μουσική
από την περίοδο της δουλείας, όπως ο ύμνος «We Shall Overcome».
Οι πολιτικοί είναι πάντα πρόθυμοι να βελτιώσουν την
αξιοπιστία τους και το ανθρώπινο προφίλ τους. Ιδιαίτερα όταν ο λαός υποφέρει
από προβλήματα ταυτότητας λόγω της απάθειας τόσων ετών, ακόμη και της απόλυτης
εχθρότητας, απέναντί τους. Ίσως λοιπόν θα ήταν καλό να προβληματιστούμε την
επόμενη φορά που θα βρεθούμε στο επόμενο δίλημμα για τη λήψη σημαντικών
αποφάσεων και το πόσο μας επηρεάζουν οι παράπλευροι παράγοντες όπως η εικόνα,
τα πλούσια λόγια και η επιβλητική μουσική. Και ίσως στο μέλλον υπάρξουν και
ακόμη περισσότερες έρευνες που θα καθορίσουν εάν η μουσική βοηθά ή παρεμποδίζει
τους πολιτικούς να χειραγωγήσουν τον λαό.
