ΜΕΡΟΣ ΚΕ’
Γράφει ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος Φιλόλογος
Η ελληνική γη είναι ένα απέραντο ιστορικό μνημείο με ευρήματα των περιόδων της αρχαιότητος, της βυζαντινής και της νεότερης ιστορίας. Όλα τα μέρη της Ελλάδος έχουν να παρουσιάσουν τοποθεσίες που είναι γνωστές για τις μάχες και τις θυσίες των υπερασπιστών προγόνων μας της πατρώας γης. Η Μακεδονία, τόπος ιερός βαμμένος με αίματα των τέκνων της, έχει τα δικά της μνημεία.
Από την αρχαιότητα είναι γνωστά στη διεθνή κοινότητα τα ευρήματα της Μακεδονικής δυναστείας του Φιλίππου Β’(Βεργίνα) και του Μ. Αλεξάνδρου. Έχει πολλές τοποθεσίες που έγιναν γνωστές από το Μακεδονικό Αγώνα. Μια από αυτές είναι και η λίμνη των Γιαννιτσών που συνδέθηκε με τον πολυετή Μακεδονικό Αγώνα. Εκεί Έλληνες αντάρτες με τη συμμετοχή των Ελλήνων αξιωματικών έδωσαν σκληρές μάχες εναντίον των Βουλγάρων κομιτατζήδων για να προστατεύσουν τον ορθόδοξο ελληνικό πληθυσμό. Σήμερα, βέβαια, μετά την αποξήρανση αποτελεί γεωργικό έδαφος. Η λίμνη σχηματιζόταν από τα νερά των ποταμών των γύρω βουνών.
Σχηματιζόταν από τις βροχές κατά τη διάρκεια του χειμώνα από τα νερά του ποταμού Λουδία της Νάουσας και των Βοδενών(Έδεσα) και περιοριζόταν σε μεγάλο μέρος το καλοκαίρι. Εκεί σχηματίζονταν μια βαλτώδη και νοσογόνα έκταση με τη λίμνη στο κέντρο της. Οι διαστάσεις ήταν ακαθόριστες. 1
Η λίμνη αυτή έμεινε γνωστή με την ονομασία «Βάλτος»Γύρω στη λίμνη ιδιαίτερα στη ΝΔ άκρη της ήταν αρκετά χωριά Εξαρχικά.( Βουλγαρική αίρεση). Πολλοί κάτοικοι ήταν ψαράδες και έμεναν σε καλύβες γύρω από τη λίμνη. Ο Βάλτος ήταν γεμάτος νησίδες και πυκνό ψηλό καλάμι.
Οι κομιτατζήδες είχαν βρει καταφύγιο εκεί και από αυτό το ασφαλές ορμητήριο δυνάστευαν τα γύρω χωριά και έλεγχαν τους δρόμους. Είχαν κάνει κατοχή σε μερικές καλύβες ψαράδων και αργότερα κατασκεύασαν και δικές τους.
Οι καλύβες ήταν κατασκευασμένες στα αβαθή νερά. Ένα πάτωμα από καλάμι και χώμα πάνω σε πασσάλους με μια καλαμένια σκεπή και ένα προστατευτικό περιτοίχισμα από λάσπη σχημάτιζαν το οχυρό. Συνήθως οι καλύβες δεν ήταν μόνες αλλά η μία προστάτευε την άλλη. Δεν ήταν δυνατό να πλησιάσει κανείς παρά από διαδρόμους υγρούς, κομμένους μέσα στα καλάμια. 2
«Οι κομιτατζήδες» γράφει ο Παγιαρές «πραγματικοί τύραννοι απαγόρευαν στους κατοίκους ακόμη και να μιλούν ή να γράφουν Ελληνικά. Υποχρέωναν τις γυναίκες να πετάνε από την ενδυμασία τους κάθε ελληνικό στοιχείο. Στην πεδιάδα των Γιαννιτσών-το λίκνο της μεγαλοσύνης του Αλέξανδρου-έπρεπε να εγκαταλείψουν το ωραίο κάλυμμα της κεφαλής τους, ένα σκούφο που μοιάζει με το μακεδονικό κράνος .» 3
Η συγκοινωνία ανάμεσά τους γινόταν με τις πλάβες, μακρόστενες βάρκες, ενώ από τις "σκάλες" επικοινωνούσαν με τα γύρω χωριά. Αυτές τις καλύβες και τα πατώματα κατέλαβαν οι Βούλγαροι αφού εκτόπισαν βίαια τους ψαράδες και τις μετέτρεψαν σε οχυρά και ορμητήρια. Η βία και ο τρόμος απλώθηκαν στα γύρω χωριά, ενώ έλεγχαν όλους τους δρόμους επικοινωνίας την Κεντρική Μακεδονία
Η στρατηγική σημασία της λίμνης εντοπίστηκε έγκαιρα και από τις
Ελληνικές δυνάμεις. Το Γενικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης ήταν το πραγματικό αρχηγείο του Μακεδονικού αγώνα και το κέντρο λήψης όλων των αποφάσεων. Επικεφαλής των υπηρεσιών του σ' όλη την διάρκεια του αγώνα ήταν, ο Λάμπρος Κορομηλάς, άνθρωπος προικισμένος με σημαντικές διοικητικές, πολιτικές και διπλωματικές ικανότητες. Πλαισιωμένος από ένα εκλεκτό επιτελείο συμβούλων (Εξαδάκτυλο-Υπολοχαγός, Μαζανάκη-Ανθυπολοχαγός, Ταβουλάρη-) κατέστρωνε σχέδια, έδινε εντολές σε οπλαρχηγούς, ανεφοδίαζε με οπλισμό τα ανταρτικά σώματα, έστελνε εκπαιδευτικούς στα Ελληνικά σχολεία και γενικά επόπτευε και συντόνιζε τα πάντα.
Το αρχηγείο του αγώνα, μετέφερε σταδιακά από το φθινόπωρο του 1904 τον αγώνα στην λίμνη, στέλνοντας κρυφά πολλούς νέους και ικανούς αξιωματικούς μεταμφιεσμένους σε χωρικούς, εμπόρους και κληρικούς, με σκοπό την οργάνωσή του, καθώς και την ισχυροποίηση των Ελληνικών θέσεων. Η ιδιαιτερότητα των συνθηκών του βάλτου και το βαρύ ανθυγιεινό κλίμα, υποχρέωναν το Προξενείο να αλλάζει πολύ συχνά τους καπεταναίους των σωμάτων. Κατά την διάρκεια των τεσσάρων χρόνων (έως το 1908) πέρασαν από την περιοχή οι αξιωματικοί : Κ. Μπουκουβάλας-Υπολοχαγός (Πετρίλος), Μιχ. Αναγνωστάκος, (Ματαπάς), Τέλλος Απαπηνός-Ανθυπολοχαγός (Τέλλος Αγρας), Γ.Δεμέστιχας (Νικηφόρος) και πολλοί άλλοι, που όλοι τους συνεργάστηκαν πολύ στενά με ντόπιους αρχηγούς, με πιο σημαντικό από αυτούς τον Γκόνο Γιώτα.4
Η λίμνη έγινε επίκεντρο των πολεμικών συγκρούσεων. Στη λίμνη συγκρούονταν Βούλγαροι και Έλληνες ενώ οι Τούρκοι ήταν παρατηρητές αυτής της κατάστασης. Όταν τα ελληνικά σώματα που ήσαν στη λίμνη δυνάμωσαν, ο αγώνας κορυφώθηκε. Η λίμνη των Γιαννιτσών υπήρξε σημαντική για τον αγώνα, γιατί οι δύσκολες συνθήκες ζωής σε αυτή αποτελούσαν ταυτόχρονα τέλειο κρησφύγετο για τους πολεμιστές. Κυρίως υπήρξε σημαντική, γιατί όποιος είχε τον έλεγχο της λίμνης έλεγχε ουσιαστικά τους δρόμους που οδηγούσαν στη Βέροια, στη Νάουσα και στα Βοδενά(Έδεσσα). Οι χωρικοί βοήθησαν αρκετά τους αξιωματικούς Η ελληνική παρουσία έγινε αισθητή όταν έφτασε οΙ.Δεμέστιχας(Νικηφόρος).Ο αγώνας όμως κορυφώθηκε με τον ερχομό του Τέλλου Άγρα. 5
Βιβλιογραφία1.Πάπυρος-Λαρούς- 2.Ι.Κ. Μαζαράκης. «ΟΜακεδονικός Αγώνας» σελ. 93 3. M.Paillares “Μακεδονική θύελλα» σελ.425 εκδ. Τροχαλία 4. «Ο Μακεδονικός Αγών και η λίμνη των Γιαννιτσών».Κοινωνική δικτύωση 5. Ιστορία των Ελλήνων.(Η λίμνη των Γιαννιτσών) σελ.259 εκδ. ΔΟΜΗ
