Γράφει
ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος
Φιλόλογος
Όταν αργότερα (5 Απριλίου 1916) διαρκούντος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ρωσικός στρατός κατέλαβε την Τραπεζούντα « αποτέλεσε το Εθνικό Κέντρο του απελευθερωθέντος τμήματος του Πόντου.» Τότε ο Γερμανός Καραβαγγέλης συνάντησε τον αρχιστράτηγο του ρωσικού στρατού και τον παρακάλεσε να συνεχίσει τις επιχειρήσεις του στον Πόντο και την προέλασή του για την κατάληψη της Αμισού και των άλλων πόλεων για να σωθεί ο υπόλοιπος δυτικός ποντιακός πληθυσμός.1
Η επικράτηση της ρωσικής επανάστασης που ξέσπασε λίγο αργότερα, το1917,επρόκειτο να μεταβάλει δραματικά υπέρ των Τούρκων την πολεμική εικόνα και την ιστορία του Πόντου. Οι Ρώσοι, βέβαια, δεν είχαν καμία διάθεση να πολεμήσουν τον ήδη διαλυμένο τουρκικό στρατό Ο στρατός τους διαλύθηκε και εγκατέλειψε όλον τον οπλισμό και τον ανεφοδιασμό του στους Τούρκους και επέστρεψε στην πατρίδα του. Μετά την αποχώρηση του ρωσικού στρατού από τον Πόντο οι ενέργειες του Καραβαγγέλη έγιναν γνωστές στις τουρκικές αρχές. Αμέσως ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταλαάτ πασάς έδωσε διαταγή να συλλάβουν τον Γερμανό και να τον απελάσουν από την Τουρκία. Οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και κλείστηκε στις φυλακές της πολης. Ευτυχώς έγκαιρα ειδοποιήθηκε το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως το οποίο, με διάφορες ενέργειες, πέτυχε την αποφυλάκισή του. Έτσι ο Καραβαγγέλης απομακρύνθηκε βίαια από τη Μητρόπολή του.2
Όταν τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Τουρκία υπέγραψε με τους Άγγλους στις 30 Οκτωβρίου 1918 την ταπεινωτική και άνευ όρων Συνθήκη του Μούδρου της Λήμνου, η κατάσταση στην Τουρκία άλλαξε. Ο Γερμανός επέστρεψε στη Μητρόπολή του, την Αμάσεια, όπου οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν πάλι με ενθουσιασμό, Οι Τούρκοι τώρα φοβούμενοι αντίποινα από τους Αρμενίους και από τους Έλληνες για τα εγκλήματα που διέπραξαν κρύφθηκαν στα σπίτια τους. Τα ανταρτικά σώματα άρχισαν δειλά -δειλά να κατεβαίνουν με τον οπλισμό τους στα χωριά και τις πόλεις ελεύθερα, και να πηγαίνουν στη Μητρόπολη. Οι εκτοπισμένοι, όσοι, βέβαια, σώθηκαν, γύρισαν στα σπίτια τους με την ελπίδα ότι τα βάσανα και οι ταλαιπωρίες τους έλαβαν τέλος. Άρχισαν τη ζωή τους μέσα στα ερείπια. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί αυτό που θα ακολουθούσε ύστερα από κάποιους μήνες στη Μ. και τον Πόντο. Και μία ευχάριστη έκπληξη. Το διάστημα εκείνο έφτασε με ελληνικό πολεμικό πλοίο ένας αρχίατρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και μοίρασε φάρμακα, χρήματα και ρουχισμό στους εξαθλιωμένους πρόσφυγες. 3
Τότε θεώρησε κατάλληλη την ευκαιρία ο Γερμανός να ζητήσει, με υπόμνημα που έστειλε προς τους συμμάχους, την ανεξαρτησία τους και τη δημιουργία της Δημοκρατίας του Πόντου. Πίστευε ότι ύστερα από τόσα εγκλήματα που έγιναν μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων ήταν δύσκολη στο μέλλον η συμβίωση των δύο λαών. Και ενώ γίνονται προσπάθειες για ανεξαρτησία του Πόντου, εκείνο που εξόργιζε την τουρκική ηγεσία, ήταν η απόβαση του ελληνικού στρατού στις 15/ Μαΐου 1919 στη Σμύρνη. Η απάντηση στις ελληνικές προκλήσεις ήρθε από τον επιθεωρητή του Τουρκικού στρατού. Στις 19 Μαΐου 1919 λίγες μέρες αργότερα αποβιβάζεται στην Αμισό (Σαμψούντα) ο Μουσταφά Κεμάλ με επίσημη πληρεξουσιότητα ως απεσταλμένος αξιωματικός του Σουλτάνου και τη συγκατάθεση των συμμάχων. Σκοπός του ήταν να επιβάλει την τάξη στον Πόντο από τις εκδικητικές διαθέσεις των Ελλήνων και των Αρμενίων σε βάρος των Μουσουλμάνων για τα εγκλήματά τους. Αυτός, βέβαια, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Με την ενέργειά του αυτή εγκαινίαζε έτσι την Τρίτη και τελευταία φάση της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού.4
Στην πρόσκληση του Κεμάλ να συναντηθεί με τον Γερμανό Καραβαγγέλη εκείνος δεν ανταποκρίθηκε. Θεώρησε περιττή τη συνάντηση, αφού όλα έδειχναν ότι ο διαμελισμός της Τουρκίας από τις κατοχικές δυνάμεις ήταν ορατός. Πόσο λάθος ήταν ο υπολογισμός αυτός τα γεγονότα το απέδειξαν! Αφού έμεινε ο Κεμάλ 20 μέρες στην Αμισό(Σμψούντα), έφυγε για το εσωτερικό της χώρας και πήγε στην Αμάσεια. Από εκεί καλούσε τους Τούρκους σε μυστικές συνεδριάσεις και εθνοσυνελεύσεις να φροντίσουν με κάθε τρόπο να οπλιστούν, για να διώξουν τον εχθρό από την πατρίδα τους. Η παρουσία του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη θεωρήθηκε πολύ εχθρική πράξη των Ελλήνων και αποτέλεσε τη θρυαλλίδα της φωτιάς που άναψε .
Στη συνέχεια ο Κεμάλ πήγε στη Σεβάστεια και έκανε εκεί το ίδιο, Έστησε τα δικαστήρια της Ανεξαρτησίας και οδηγούσε στην αγχόνη όλη την πνευματική και οικονομική ηγεσία των Ελλήνων της πόλης. Σε λίγες μέρες θα αρχίσουν, να εμφανίζονται οι πρώτες οργανωμένες τουρκικές συμμορίες που λήστευαν και εξόντωναν τον ελληνικό πληθυσμό. Η Καταστροφή του πόντου έφτασε στο αποκορύφωμά της.
Τις πρώτες μέρες, όπως εξήγησε αργότερα, ο Καραβαγγέλης θα μπορούσαν οι Έλληνες να φράξουν τον δρόμο του Κεμάλ προς την Αμισό και να τον συλλάβουν με τη συνοδεία του. Δυστυχώς, υποτίμησαν τις κινήσεις που έκανε τις πρώτες μέρες και οι οποίες έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην τύχη του Ελληνισμού. Πρόλαβε γρήγορα ο Κεμάλ να ανάψει με τον δαυλό του τον πατριωτισμό του λαού ώστε η φλόγα δεν άργησε να ξαπλωθεί σε όλο τη Μ. Α. Με το ίδιο σύνθημα της εξόντωσης των Αρμενίων, η «Η Τουρκία στους Τούρκους», ο τουρκικός λαός ουσιαστικά τότε είχε αφυπνιστεί και επαναστατήσει. Ο πλούτος του Πόντου βρισκόταν τις τελευταίες δεκαετίες, στα χέρια των Ελλήνων. Αυτό αποτελούσε για τους ρακένδυτους Τούρκους πρόσθετη ελκυστική αιτία για την εξόντωσή τους. Καμία, πλέον, δύναμη δεν μπορούσε να σταματήσει το φανατισμένο εκείνο πλήθος από την καταστροφική του μανία.
Βιβλιογραφία.
1. Πανάρετος Τοπαλίδης.»Ο Πόντος ανά τους αιώνες»Δράμα 1927
2 Αντιγόνη Μπέλλου-Θρεμψιάδου.μορφές «Μακεδονομάχων και τα Ποντιακά.» σελ.110-111 Εκδόσεις Τροχαλία
3.Σ.Ιωακειμίδης «Συμβολή εις την Γενική Ιστορία του Πόντου. σελ.75,77
4. Χάρης Τσιρκινίδης «Επί τέλους τους ξεριζώσαμε» σελ.147 Εκδόσεις Π.ΣΟΥΜΕΛΑ
Βέροια 23 Μαρτίου 2019
συνεχίζεται
