Της Χρύσας Μπέκα - Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
«Ο Πήτερ Παν
είναι ένα αγόρι που μπορεί να πετάξει, που μένει σε ένα απομονωμένο νησί που
ονομάζεται "Χώρα του Ποτέ" και που δε μεγαλώνει ποτέ. Στην Χώρα του
Ποτέ ζουν μαζί του τα χαμένα αγόρια, τα οποία τον έχουν ανακηρύξει και αρχηγό
τους. Στο μαγικό αυτό μέρος, θα συναντήσει κανείς και γοργόνες και νεράιδες. Μάχες,
μαγεία, όνειρα πλημμυρίζουν την ιστορία του παιδιού που δε μεγαλώνει ποτέ. Που
συνέχεια παίζει με πειρατές, Ινδιάνους, άγρια θηρία, και συνέχεια νικάει. Που
κολυμπάει ανάμεσα στ' άστρα και κάνει βουτιές από τη μια περιπέτεια στην
επόμενη χωρίς διάλειμμα.
Ο
Πίτερ Παν έχει σπάνια και υπερφυσικά χαρίσματα. Μόνο αυτός μπορεί να πετάει στη
Χώρα του Ποτέ χωρίς την επίδραση νεραϊδόσκονης, είναι καταπληκτικός ξιφομάχος,
άσος στη μιμική, έχει απύθμενα αποθέματα φαντασίας και υπερανεπτυγμένες όλες
τις αισθήσεις. Ο μεγαλύτερος αντίπαλός του είναι ο άγριος πειρατής Κάπτεν Χουκ,
του οποίου έκοψε το χέρι σε μια μονομαχία. Φίλοι του είναι η Γουέντι, που
αντίθετα από αυτόν μεγαλώνει κανονικά, και η απαστράπτουσα νεραϊδούλα Τίνκερ
Μπελ.
Ο Πήτερ είναι ένα άτακτο, απρόσεκτο
και εγωκεντρικό αγόρι, με μειωμένο το αίσθημα του κινδύνου. Όταν κινδυνεύει να
πεθάνει φοβάται, αλλά η στάση του απέναντι στον θάνατο είναι "Το να
πεθάνει κανείς θα είναι μία φοβερά μεγάλη περιπέτεια". Παρά την εγωπάθεια
και την ειρωνεία του χαρακτήρα του, πρέπει να του αναγνωρίσουμε το ισχυρό
αίσθημα δικαιοσύνης που τον διακατέχει, καθώς και την τόλμη του να
υπερασπίζεται αυτούς που τον έχουν ανάγκη.
Ο Πήτερ Παν είναι ένα αγόρι που
έφυγε από το σπίτι του όταν ήταν βρέφος. Διατηρεί την ψευδαίσθηση ότι πάντα το
παράθυρο της μητέρας του μένει ανοικτό για να μπορεί να επιστρέψει στην αγκαλιά
της. Ώσπου, το μητρικό παράθυρο κλείνει, στην αγκαλιά της μητέρας βρίσκεται ένα
άλλο αγοράκι, η κούνια του γεμίζει μ’ ένα νεόφερτο μωρό. Υποθέτει, λοιπόν, ότι τον ξέχασαν και με αυτή
τη σκέψη συνεχίζει τη ζωή του…»
James M. Barrie
Peter Pan
«Από τη στιγμή που μεγαλώνεις, δεν
υπάρχει επιστροφή…», είναι μια από τις βασικές πεποιθήσεις που εκπροσωπεί ο
Πήτερ Παν σε αυτό το διαχρονικό παραμύθι που είναι ένα ταξίδι ανάμεσα στην
πραγματικότητα και το όνειρο. Η μορφή του ήρωα πρόσφερε το πλαίσιο για την
αναφορά στο «Σύνδρομο του Πήτερ Παν», το οποίο ωστόσο, δεν αναγνωρίζεται επίσημα
ως ψυχοπαθολογική διαταραχή προσωπικότητας.
Το Σύνδρομο του Πήτερ Παν αναφέρεται σε ενήλικες,
συχνότερα άντρες, που εμφανίζουν μια εφηβική ελαφρότητα στη συμπεριφορά και στο
ψυχολογικό προφίλ τους, επειδή αρνούνται να έρθουν αντιμέτωποι με την
πραγματικότητα ότι μεγαλώνουν και, συνεπώς, οφείλουν να αναλάβουν τις
υποχρεώσεις που υπαγορεύει η ενήλικη ζωή. Στερούνται τις απαιτούμενες
δεξιότητες που συμβαδίζουν με τις απαιτήσεις της ενηλικίωσης και επιλέγουν να παλινδρομούν
στην προνομιακή συνθήκη της εφηβείας.
Οι σύγχρονοι «Πήτερ Παν», αδυνατούν
να αναλάβουν τις ευθύνες που τους αναλογούν, να δεσμευτούν ή να τηρήσουν τις
υποσχέσεις τους. Επιδιώκουν να είναι πάντα στο επίκεντρο της προσοχής και της
φροντίδας των άλλων, διατηρώντας τη μεγαλειώδη ψευδαίσθηση ότι οι ανάγκες τους
είναι πιο σημαντικές. Ζητούν, ενώ αδυνατούν να προσφέρουν, παραβιάζοντας τους
κανόνες της αμοιβαιότητας που στηρίζει την ενήλικη αλληλεπίδραση. Εκφράζουν τα
συναισθήματά τους έντονα και έχουν χαμηλή ανοχή σε οποιοδήποτε παρέμβαση
φαντάζει επικριτική. Φροντίζουν υπερβολικά την εξωτερική τους εμφάνιση,
δίνοντας την εικόνα ενός συγκροτημένου ενήλικα, αλλά στον πυρήνα τους κρύβουν
ένα ανασφαλές παιδί. Είναι ονειροπόλοι και συναρπαστικοί, γοητεύουν με την
παρουσία τους, αλλά σπάνια καταφέρνουν να πειθαρχήσουν τον εαυτό τους και να
υπερνικήσουν την τεμπελιά τους, ώστε να πραγματοποιήσουν όλα εκείνα που
περιγράφουν.
Ο ενήλικος Πήτερ Παν, στερήθηκε την
ασφαλή βάση της παιδικής ηλικία που θα του έδινε εμπιστοσύνη και δεξιότητες για
να ανταπεξέρθει επαρκώς στα επόμενα αναπτυξιακά στάδια, και να προχωρήσει ομαλά
στο χρόνο. Καθηλώθηκε σε ένα πρώιμο συναισθηματικό στάδιο επαναβιώνοντας το
χαμένο κομμάτι της παιδικής ηλικίας. Η μετάβαση στην εφηβεία που είναι η
περίοδος αυτοπροσδιορισμού και δημιουργίας της προσωπικής ταυτότητας δεν ήρθε
ποτέ, με αποτέλεσμα ο «Πήτερ Παν» να αποκτήσει τα φυσικά χαρακτηριστικά και τα
δικαιώματα του ενηλίκου, χωρίς να έχει εξασφαλίσει τα απαραίτητα ψυχικά
αποθέματα για να προσαρμοστεί στις τρέχουσες συνθήκες. Μοιραία ψυχικά παρέμεινε
ένα παιδί φυλακισμένο στο σώμα ενός ενήλικα.
Οι ευθύνες για συναισθηματική
στασιμότητα επιρρίπτονται στους γονείς που είτε υπερπροστάτεψαν το παιδί, υποτιμώντας
την ικανότητά του να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ζωής και να διδαχθεί από τα
λάθη του, είτε χάρισαν τα πάντα, εξαγοράζοντας τις ενοχές τους για την απουσία
τους, και ανέβαλλαν την ορθή διαπαιδαγώγηση που θα διευκόλυνε τη διαμόρφωση
ισχυρού χαρακτήρα. Ως αποτέλεσμα, δημιούργησαν ένα πλασματικό περιβάλλον μόνιμης
ευδαιμονία που δεν έχει ευθύνες, ούτε απαιτήσεις. Με άλλα λόγια, ταξίδεψαν το
παιδί στη «Χώρα του Ποτέ».
Το πιο σημαντικό δώρο που οφείλουμε να
προσφέρουμε στα παιδία μας είναι να τα προετοιμάσουμε για το επόμενο βήμα. Να
τους μάθουμε ότι η ζωή δεν έχει μόνο ευχάριστες στιγμές αλλά και δυσκολίες και
πως εμείς, οι γονείς, είμαστε άνθρωποι που βιώνουμε όλα τα θετικά και δυσάρεστα
συναισθήματα. Η θλίψη, ο θυμός και ο φόβος, υπάρχει στη ζωή μας. Δεν σώζουμε τα
παιδία μας από αυτά τα συναισθήματα. Τους προσφέρουμε τα εργαλεία να τα
αναγνωρίζουν και να τα διαχειρίζονται επαρκώς.
