Γράφει ο Παύλος
Πυρινός
Εισαγωγικά
Η Βέροια ανέκαθεν είχε πολλούς ευεργέτες. Υπάρχουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους της Βέροιας 4 τόμοι (στους οποίους συντάχθηκαν διαθήκες, αγορές, πωλήσεις κ.ά.) από την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας που ενισχύει την άποψη αυτή.
Αποδελτιώνοντας τους κώδικες της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας 22 και 20 (1), στις αντίστοιχες σελίδες 91-92 και 282, 290-291, 366 και 376-377 των κωδίκων γίνεται λόγος για τη διαθήκη του Εμμ. Μήττα, ενώ η συμβολαιογραφική σύνταξη της διαθήκης του είναι γραμμένη στον τέταρτο τόμο των συμβολαιογραφικών πράξεων της Ιεράς Μητροπόλεως που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Βέροιας (2).
Οι Βεροιώτες της χριστιανικής ορθόδοξης κοινότητας ήταν πνευματικά καλλιεργημένοι. Αυτό οφείλεται: α) στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, η οποία πρόσφερε στην εκπαίδευσή τους όχι μόνο την ηθική και πνευματική συμπαράστασή της αλλά κάτι περισσότερο: κοινωνική φροντίδα και β) στους Συλλόγους Βέροιας που με την οικονομική ενίσχυση των σχολείων και την ίδρυση βιβλιοθηκών συνετέλεσαν στην εκπαίδευση, την πολιτιστική ανάπτυξη και πνευματική καλλιέργεια των Βεροιωτών.
Ένας τέτοιος πνευματικός άνθρωπος ήταν και ο Εμμ. Μήττας, όπως φαίνεται από τη διαθήκη του.
Η Διαθήκη του Εμμανουήλ Δ. Μήττα
1. Συντάχθηκε στις 17-1-1913 από παπα-Χριστόδοουλο, γραμματέα της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας στο σπίτι του διαθέτη (συνοικία Αγίου Νικολάου τμήματος «Μητρόπολις»),
2. Μάρτυρες για τη διαθήκη ήταν: Αναστάσιος Σιορμανωλάκης, Εμμανουήλ Παπαδήμος, Θωμάς Μαλούτας, Ιωάννης Στ. Τούσας, Γεώργιος Δ. Βλαχογιάννης, Θρασύβουλος Α. Τζίκας και Δημοσθένης Κ. Δαβόρας,
3. Καθιστά γενικό κληρονόμο (κινητής και ακινήτου περιουσίας του) τη σύζυγό του Ευδοξία, το γένος Νικολάου Χατζή Κανέλα και μετά το θάνατό της η περιουσία του να χρησιμεύσει για ίδρυση και συντήρηση δημόσιας βιβλιοθήκης στη Βέροια,
4. Η περιουσία του ανήρχετο σε 380, περίπου, λίρες οθωμανικές από μετοχές που είχε στην «Αγγλοελληνική Εταιρία» Θεσ/νίκης, χρεωστικές ομολογίες διαφόρων χρεωφειλετών, σπίτι και κήπο (5) στρεμμάτων και έπιπλα,
5. Η διοίκηση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης ορίστηκε από τον διαθέτη. Τη διοίκηση θα αποτελούσε: α) Ο Εμμανουήλ Κάκος, β) ο εκάστοτε Δ/ντής των σχολείων Βέροιας, γ) Ο Κατά καιρούς Μητροπολίτης Βεροίας ως πρόεδρος,
6. Όριζε, μετά το θάνατο του διαθέτη, να δοθούν σε όλους τους συγγενείς του (αδέλφια και ανίψια) από 20 έως μία (1) λίρα οθωμανική. Ακόμη, στη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών Βεροίας 8 λίρες οθωμανικές, στα σχολεία της Βέροιας 5 λίρες οθωμανικές και στο κουτί των ελεημοσυνών της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου 2 λίρες οθωμανικές,
7. Εκτελεστές της διαθήκης του όρισε τους: α) Κωνσταντίνο Κύρου και β) Εμμανουήλ Κ. Κάκου και τέλος
8. Την διαθήκη υπογράφουν οι μάρτυρες, ο διαθέτης και ο συμβολαιογραφών γραμματέας της Μητροπόλεως παπα-Χριστόδουλος.
Πληροφορίες για τη Διαθήκη
του Εμμανουήλ Μήττα
Επειδή, τελικά, δεν ευοδώθηκε η διαθήκη του Εμμ. Μήττα, ερεύνησα όλους τους κώδικες, τους χρονολογούμενους μετά το 1913 και η έρευνα έφερε στο φως τις εξής πληροφορίες:
1. Στη συνεδρίαση του Μικτού Συμβουλίου της 1ης Φεβρουαρίου 1913 (3) αναγνώστηκε αίτησης της Ευδοξίας Εμμ. Μήττα που ζητούσε την ανάγνωση, έγκριση και δημοσίευση της διαθήκης του συζύγου της Εμμ Δ. Μήττα.
Αφού διαβάστηκε η διαθήκη στο ακροατήριο, το δικαστήριο την κήρυξε ως έγκυρη και εκτελεστή.
Στο τέλος αποφασίσθηκε να ειδοποιηθούν από τον μητροπολίτη οι εκτελεστές της διαθήκης για να επιληφθούν την άμεσο εκκαθάριση της περιουσίας του μακαρίτου και υποβάλουν την έκθεσή τους στην Ιερά Μητρόπολη για τα περαιτέρω.
Την απόφαση του Μικτού Συμβουλίου (συνεδρίαση 1-2-1913) υπογράφουν ο Βεροίας και Ναούσης Καλλίνικος, πρόεδρος, τα μέλη του Μικτού Συμβουλίου (Ν. Αντωνιάδης, Κωστάκης Καρατζόγλου, Εμμ. Καζαμπάκας και Στέργιος Κανάκης) και ο συμβολαιογραφών Γραμματέας παπα-Χριστόδουλος.
2. Στη συνεδρίαση (2-7-1917) (4) Δημογεροντίας και Διευθυνούσης Επιτροπής, ανακοινώθηκε από τον πρόεδρό της, μητροπολίτη Βεροίας Καλλίνικο, προκειμένου η Ευδοξία Εμμ. Μήττα να πάρει 25 οθωμανικές λίρες, η Εταιρία ζήτησε την υπογραφή του στη σχετική απόδειξη εξόφλησης.
Μπορώ, είπε, ο μητροπολίτης να υπογράψω με τον όρο να καταθέσει το ποσό αυτό στο ταμείο της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου που θα καταβάλλει σ’ αυτήν τους τόκους.
Συμφώνησαν ομόφωνα με την πρόταση αυτή του μητροπολίτου. Ανατέθηκε η είσπραξη του ποσού αυτού στο γιο του Εμμ. Καζαμπάκα, Αριστείδη Καζαμπάκα που ζούσε στη Θεσσαλονίκη.
3. Ο Αριστείδης Καζμαπάκας πήγε, με τα απαραίτητα δικαιολογητικά, στην Αγγλοελληνική Εταιρία, αλλά αυτή αρνήθηκε, με διάφορες υπεκφυγές, την πληρωμή των οθωμανικών λιρών.
Κατατέθηκε αγωγή στην Αγγλοελληνική Εταιρία από την διοικούσα επιτροπή του κληροδοτήματος (5).
4. Στη συνεδρίαση (8-8-1921) (6) της Δημογεροντίας και της Διευθυνούσης Επιτροπής διαβάστηκε επιστολή της 2 Ιουλίου 1921 της Αγγλοελληνικής Εταιρίας να δεχθούν οι αντιπρόσωποι της Κοινότητας Βέροιας τις χίλιες εξακόσιες πενήντα (1650) που προήρχοντο από (10) ομόλογα του μακαρίτη Εμμ Μήττα.
Η συνέλευση, ύστερα από ικανή συζήτηση, αποφάσισε ομόφωνα να συνεννοηθεί η Ιερά Μητρόπολη με τους εκτελεστές της Διαθήκης κ.κ. Εμμ. Κάκου και Κ. Κύρου.
Σε περίπτωση αδυναμίας εύρεσης λύσης του θέματος να ζητηθεί η γνωμοδότηση νομικού για τις περαιτέρω ενέργειες.
5. Στη συνεδρίαση της 14ης Νοεμβρίου 1921 (7) της Δημογεροντίας και της Διευθυνούσης Επιτροπής ανακοίνωσε ο Αιδεσιμότατος προεδρεύων ότι το υπ’ αριθμ. 29194/12 Ιουλίου 1918 του Υπουργείου της Παιδείας απεστάλη προς την Θεσσαλονίκην Αγγλοελληνικήν Εταιρίαν, σχετικό προς το ζήτημα της Διαθήκης του μακαρίτου Εμμ. Μήττα, καθώς και προς τους εκτελεστάς αυτής κ.κ. Εμμ. Κάκου και Κ. Κύρου.
Οι εκτελεστές της διαθήκης παρουσιάστηκαν στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας και υπέβαλλαν έγγραφο με το οποίον, σύμφωνα με τη διαθήκη, είναι εκτελεστές και όχι διαχειριστές της περιουσίας του μακαρίτου Εμμ. Μήττα, λέγοντας ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να αναμειγνύεται στη διαχείριση της περιουσίας του μακαρίτου, εκτός από τη χήρα του διαθέτη.
Πολύ περισσότερο δεν έχει το δικαίωμα αυτό η Κοινότητα Βέροιας. Για το λόγο αυτό γράφουν να διαταχθεί η «Αγγλοελληνική Εταιρία» να καταβάλει τις 1650 δρχ. στη δικαιούχο χήρα και σε ενδεχόμενη απώλεια του ποσού να μην υποστούν τις συνέπειες οι υπεύθυνοι.
Η συνέλευση, μετά από ανταλλαγή διαφόρων γνωμών, αποφάσισε να εκλέξει επιτροπή να συνεννοηθεί για το ζήτημα αυτό με τους εκτελεστές της διαθήκης.
Για το λόγο αυτό εκλέχτηκαν οι: Γ. Καραγεώργιος, Γ. Τζίκας και Γ. Βλαχογιάννης, οι οποίοι θα υποβάλλουν στη Συνέλευση το πόρισμα των συνεννοήσεων με τους εκτελεστές της διαθήκης.
Υπογράφει ο προεδρεύων παπα-Χριστόδουλος
Υπογράφουν τα 17 μέλη της Δημογεροντίας και της Διευθυνούσης Επιτροπής
Παρατηρήσεις – Συμπεράσματα
Η πρόθεση του μακαρίτου Εμμ. Μήττα για ίδρυση Δημόσιας Βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου στη Βέροια, ήταν αξιέπαινη
Έως το 1913 που συντάχθηκε η διαθήκη του, δεν υπήρχε στη Βέροια Δημόσια Βιβλιοθήκη. Βιβλιοθήκες υπήρχαν (8).
Το ποσό, σε οθωμανικές, που άφησε με διαθήκη ο Εμμ. Μήττας, ήταν περίπου 380 λίρες.
Το ότι, πέρα από την επιθυμία του να ιδρυθεί Δημόσια Βιβλιοθήκη, να ενισχυθούν οικονομική η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών Βεροίας με 8 λίρες οθωμανικές, τα Σχολεία της Βέροιας με 5 λίρες οθωμανικές και το «Κουτίον» των ελεημοσυνών της εκκλησίας Αγίου Αντωνίου με 2 λίρες οθωμανικές, φανερώνει άνθρωπο, έμπλεο χριστιανικών αρετών.
Φαίνεται ότι, το 1921, από οικονομική άποψη τα πράγματα άλλαξαν, εξαιτίας του Μικρασιατικού πολέμου.
Οι (10) δέκα μετοχές του Εμμ. Μήττα στην «Αγγλοελληνική Εταιρία» αξίας (110) εκατόν δέκα οθωμανικών λιρών, έχασαν την αξία τους και έφτασαν στο ποσό των 1650 δραχμών. Το ίδιο συνέβη και με τα χρεωστικά ομόλογα των διαφόρων οφειλετών, αξίας (220) διακοσίων είκοσι οθωμανικών λιρών.
Η κακή τοποθέτηση των μετοχών έγινε η αιτία της απώλειας της αξίας των, όπως έγινε και σε άλλες περιπτώσεις (9).
Το ερώτημα γιατί δεν ευοδώθηκε η διαθήκη του Εμμ. Μήττα περιμένει την απάντηση. Η έρευνα συνεχίζεται.
Ο συμβολαιογραφών
Γραμματεύς
Παπα-Χριστόδουλος
Ο Βεροίας και Ναούσης
Καλλίνικος επιβεβαιοί
Διαθήκη
Σήμερα τη 17 του μηνός Ιανουαρίου του χιλιοστού εννεακοστού δεκάτου τρίτου Σωτηρίου έτους ημέρα της εβδομάδος Πέμπτη περί ώραν 11ην π.μ. ευρωπαϊστί ο υποφαινόμενος Παπα-Χριστόδουλος Γραμματεύς της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας και Ναούσης εκπληρών συνάμα χρέη συμβολαιογράφου εν τη αυτή Ιερά Μητροπόλει κατά πρόσκλησιν του κ. Εμμανουήλ Δ. Μήττα, εισοδηματίου ζητούντος ίνα συντάξη την διαθήκην αυτού, γενομένου μοι δεκτού την εν τη συνοικία Αγίου Νικολάου του τμήματος «Μητρόπολις», της ενταύθα πόλεως κειμένην οικίαν αυτού ένθα εν τω προς Δυσμάς δευτέρω δεξιόθεν τω ανερχομένω την κλίμακα δωματίω του δευτέρου πατώματος εύρον τον διαληφθέντα Εμμανουήλ Δ. Μήττα, ορθόδοξον χριστιανόν, πολίτην Έλληνα, κάτοικον Βερροίας και γνωστόν μοι, καθήμενον επί κλίνης επί παρουσία και των επί τούτω προσκληθέντων υπ’ αυτού μαρτύρων επτά τον αριθμόν, ήτοι των κ.κ. Ιωάννου Σιορμανωλάκη, κτηματίου, Εμμανουήλ Κ. Παπαδήμου, εμπόρου, Θωμά Κ. Μαλούτα, εμπόρου, Ιωάννου Σταύρου Τούσα, κτηματίου και εμπόρου, Γεωργίου Αντ. Βλαχογιάννη, εμπόρου, Θρασυβούλου Αντ. Τζίκα, εμπόρου και Δημοσθένους Κ. Δαβόρα, ωρολογοποιού, απάντων χριστιανών ορθοδόξων, πολιτών Ελλήνων, κατοίκων Βερροίας, γνωστών προς εμέ και προς τον διαθέντων και προς αλλήλους, ασχέτων πάσης συγγενείας προς αυτόν, προς αλλήλους και προς εμέ και εις ουδεμίαν υπό του νόμου οριζομένων εξαίρεσιν υποκειμένων, ηρώτησα αυτόν εάν με εκάλεσε και δια ποίαν αιτίαν απήντησε δε ότι με εκάλεσε τω όντι ίνα συντάξω την διαθήκην αυτού. Κατιδών δε εκ διαφόρων συνομιλιών ότι έχει σώας τας φρένας και τον νουν υγιά και εξορκίσας προηγουμένως τους ως άνω εξονομασθέντας μάρτυρας, μείνας μόνος εν τω δωματίω μετά του διαθέτου και αυτών, ίνα εν βάρει της χριστιανικής αυτών συνειδήσεως τήρησιν απόρρητον παν ό,τι ακούσουσι παρά του διαθέτου μέχρι της τελευτής αυτού προσεκάλεσα αυτόν ίνα δηλώση ποία είναι η τελευταία αυτού θέλησις, με υπηγόρευσε δε τα εξής: «Μη γιγνώσκων την ημέραν του θανάτου μου και θέλων ίνα προλάβω πάσαν μετά θάνατόν μου φιλονικείαν μεταξύ των εμών κληρονόμων περί την διαμονήν της περιουσιας μου πρώτον συγχωρώ από καρδίας πάντας όσοι τυχόν με ελύπησαν λόγω ή έργω εξατούμενος καγώ συγνώμην παρά πάντων όσους εν γνώσει ή εν αγνοία ελύπησα, δεύτερον εγκαθιστώ τελείαν και γενικήν κληρονόμον μου εφ’ απάσης της τε κινητής και ακινήτου περιουσίας μου αποτελουμένης: α) εκ δέκα (10) μετοχών εν τη «Αγγλοελληνική Εταιρία» αξίας εκατόν δέκα (110) λιρών οθωμανικών, β) εκ χρεωστικών ομολογιών διαφόρων χρεωφειλετών μου αξίας διακοσιων είκοσι (220) λιρών οθωμανικών, γ) εξ ενός κήπου συγκειμένου εκ πέντε (5) στρεμμάτων περίπου κειμένου επί της δημοσίας οδού της αγούσης από της πόλεως εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν, συνορευομένον δε με τον δημόσιον δρόμον, με το χωράφιον του Χαρισίου Ζουμπονοπούλου, με κήπον τουη Κωνστ. Κύρου, με κήπον του Εμμ. Κ. Παπαδήμου και με άμπελον του Κωνστ. Καραγεωργίου, δ) εκ διαφόρων επίπλων ξενοδοχείου αξίας πεντήκοντα έως εξήκοντα (50-60) λιρών οθωμανικών, ε) εξ επίπλων οικιακών και σκευών τοιούτων και πάσης άλλης ευρεθησομένης τυχόν μετά θάνατόν μου την προσφιλή μου σύζυγον Ευδοξίαν το γένος Νικολάου Χατζή Κανέλα υπό το όρον ότι θέλει έχει αυτή την επικαρπία απάσης της ορισθείσης ταύτης περιουσίας μου μη δικαιουμένης να έλθη εις δεύτερον γάμον, μετά δε τον θάνατο αυτής η ρηθείσα μου περιουσία θέλει χρησιμεύση προς ίδρυσιν και συντήρηση εν Βερροία δημοσίας βιβλιοθήκης, την οποίαν θέλη διοικεί επιτροπή απαρτιζομένη εκ των κ.κ. Εμμανουήλ Κάκου μετά του εκάστοτε διευθυντού των σχολείων Βερροίας υπό την προεδρείας του κατά καιρούς Μητροπολίτου Βερροίας και Ναούσης.
Τα δε μέλη της επιτροπής ταύτης τα αποθνήσκοντα θέλουσιν αντικαθιστεί δι’ εκλογής τα επιζήσαντα μέλη. Εντέλλομαι δε αυτή ίνα αμέσως μετά θάνατόν μου δώση τα ακόλουθα κληροδοτήματα:
Εις την αδελφήν μου Αικατερίνην σύζυγον του Ακρίβου Κωνσταντίνου είκοσι (20) λίρας οθωμανικάς μετά μίας χρεωστικής ομολογίας του συζύγου της Ακρίβου προς εμέ εξ είκοσι δύο λιρών οθωμανικών (22). Εις τον αδελφόν μου Ιωάννην δύο (2) λίρας, εις τον αδελφόν μου Αθανάσιον δύο (2) λίρας, εις την αδελφήν μου Ευφροσύνη σύζυγον του Κώτα Κουκούλη δύο (2) λίρας, εις τα τέκνα της αποθανούσης αδελφής Ελένης συζύγου του Θωμά Σακελλαρίδου, ήτοι Στέφανον, Δημήτριον, Θεμιστοκλήν, Ιωάννην και Λουκάν από μίαν (1) λιραν, εις την Φιλόπτοχων Αδελφότητα των Κυριών Βεοίας οκτώ (8) λίρας, εις τα σχολεία Βερροίας πέντε (5) λίρας και εις το κυτίον των ελεημοσυνών εν τω ιερώ ναώ του ενταύθα Αγίου Αντωνίου δύο (2) λίρας.
Εκτελεστάς δε της παρούσης διαθήκης μου ορίζω τους κ.κ. Κωνστ. Κύρου και Εμμανουήλ Κ. Κάκου. Αύτη είναι η οριστική και τελευταία θέλησή μου. Ακολούθως υπομνήσκω αυτόν εάν θέλη ίνα αφήση και άλλα κληροδοτήματα, απάντησε δε αρνητικά. Διό προς βεβαίωσιν συνέταξα αυθωρή την παρούσαν διαθήκην άνευ διακοπής, ήν ανέγνων ευκρινώς και μεγαλοφώνως εις επήκον του τε διαθέτου και των μαρτύρων.
Αφού δε παρετήρησαν αυτήν ο τε διαθέτης και ιδία εις έκαστος εκ των ως άνω μνημονευομένων μαρτύρων και εύρον αυτήν καλώς έχουσαν υπέγραψαν οι τε μάρτυρες και ο διαθέτης μετ’ εμού του συμβολαιογραφούντος ιδιοχείρως.
Εν Βερροία τη 17η Ιανουαρίου 1913
Οι μάρτυρες Τ.Υ.: Αναστάσιος Σιορμανωλάκης, Ε.Κ. Παπαδήμος, Θωμάς Κ. Μαλούτας, Ιωάννης Τούσας, Γεώργ. Δ. Βλαχογιάννης, Θρασύβουλος Α. Τζίκας, Δημοσθένης Κ. Δαβόρας
Ο διαθέτης Τ.Υ.: Εμμ. Μήττας
Ο συμβολαιογραφών Γραμματεύς
Παπα-Χριστόδουλος
Πηγές – Βοηθήματα
1. α) Κώδικας 22: Πρακτικά Δημογεροντίας. Από 27-3-1911 έως 8-4-1036, σ.σ. 91-92, β) Κώδικας 20: α) Βιβλίο Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Βεροίας-Ναούσης Κωνσταντίνου από 1-5-1898 έως 9-7-1898
β) Πρακτικά της Αντιπροσωπείας, Δημογεροντίας και Διευθυνούσης επιτροπής από 12-8-1898 έως 14-9-1924, σ.σ. 282, 290-291, 366 και 376-377
2. Γενικά Αρχεία του Κράτους Βέροιας, τέταρτος τόμος, Συμβολαιογραφικών πράξεων, σ. 190-193.
3. Κώδικας 22, ό.π., σ. 90-91
4. Κώδικας 20, ό.π., 2. 282
5. Κώδικας 20, ό.π., σ. 290-291
6. Κώδικας 20, ό.π., σ. 366
7. Κώδικας 20, ό.π., σ. 376-377
8. Βλέπε: ΒΕΡΟΙΑ ΕΡΑΤΕΙΝΗ ΗΜΑΘΙΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, περιοδικό σύγγραμμα έρευνας και λόγου, έτος ίδρυσης 2016, τεύχος 2 (2018), σ.σ. 99-108.
Υπεύθυνος Έκδοσης και Σύνταξης: Δρ.-Δρ. Αντώνης Μιχ. Κολτσίδας.
9. Παύλου Πυρινού, Οι ευεργέτες της Βέροιας, Ανάτυπο από τον τόμο «Προσωπογραφικά και Ιστορικά» Πρακτικά Επιστημονικών Συνεδριών και Ημερίδων (της Ι.Μ. Βέροιας) Βέροια 2009 σ.σ. 17-26.
