της Χρύσας Μπέκα, Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
«Σε ένα εστιατόριο,
μια κατσαρίδα ξαφνικά πέταξε από κάπου και κάθισε πάνω σε μια κυρία. Η γυναίκα
άρχισε να ουρλιάζει από το φόβο της.
Με ένα πρόσωπο πανικόβλητο και μια
τρεμάμενη, άρχισε να χοροπηδάει, προσπαθώντας απελπισμένα και με τα δύο χέρια
της να ξεφορτωθεί την κατσαρίδα.
Η αντίδρασή της ήταν τόσο
μεταδοτική, που όλοι στην παρέα της πανικοβλήθηκαν το ίδιο.
Η κυρία τελικά κατάφερε να διώξει
την κατσαρίδα μακριά, αλλά αυτή... προσγειώθηκε σε μια άλλη κυρία στην παρέα
της. Τώρα, ήταν η σειρά της άλλης κυρίας να συνεχίσει το δράμα.
Ο σερβιτόρος έσπευσε προς διάσωση. Στη
συνέχεια η κατσαρίδα έπεσε πάνω στον σερβιτόρο.
Ο
σερβιτόρος στάθηκε σταθερός, διατήρησε την ψυχραιμία του και παρατήρησε τη
συμπεριφορά της κατσαρίδας που βρισκόταν πάνω στο πουκάμισό του.
Όταν
ήταν αρκετά βέβαιος, την άρπαξε με τα δάχτυλά του και την πέταξε έξω από το εστιατόριο.»
Απόσπασμα
ομιλίας του Sundar Pichai
Διευθύνων Σύμβουλος της Google Chrome
Η
ιστορία προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να κατανοήσει κανείς καλυτέρα τον
τρόπο με τον οποίο οι σκέψεις μας και η ερμηνεία που δίνουμε σε μια κατάσταση
προκαλεί τις αντιδράσεις μας σε αυτή. Είναι η ύπαρξη της κατσαρίδας το ερέθισμα
που προκάλεσε τον πανικό ή περισσότερο η σκέψη της κυρίας ότι η κατσαρίδα είναι
επικίνδυνη; Αν η κατσαρίδα ήταν αντικειμενικά ένα απειλητικό ερέθισμα, τότε
πιθανότητα όλοι θα αντιδρούσαν με τον ίδιο τρόπο, αν βρίσκονταν στη θέση της.
Ωστόσο, ο σερβιτόρος αντέδρασε διαφορετικά. Επομένως, δεν ήταν το γεγονός που
προκάλεσε τη συμπεριφορά της, αλλά ο τρόπος που το ερμήνευσε.
Δεν
είναι η εμπειρία επώδυνη, αλλά ο τρόπος που αποκρινόμαστε σε αυτή. Αν
γενικεύσουμε την παραπάνω ιστορία σε διαφορετικά πλαίσια, θα παρατηρήσουμε ότι
δεν είναι το διαγώνισμα απειλητικό, αλλά η αδυναμία μας να διαχειριστούμε την
πιθανή αποτυχία σε αυτό. Δεν είναι η κριτική του άλλου που μας ενοχλεί, αλλά η
δυσκολία να αντέξουμε την απόρριψη. Δεν είναι ο θυμός κάποιου απειλητικός, αλλά
η ανικανότητα να διαπραγματευτούμε την εσωτερική ένταση που προκαλείται από τις
φωνές του. Περισσότερο από τη συνθήκη που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, η
αντίδρασή μας στη συνθήκη δημιουργεί χάος στη ζωή μας.
Αυτή
η συνειδητοποίηση μας φέρνει αντιμέτωπους με την ευθύνη που έχουμε να
ενδυναμώσουμε τον εαυτό μας, ώστε να αισθανόμαστε ικανοί να διαχειριζόμαστε τις
κρίσεις της ζωής μας. Πάντοτε θα συμβαίνουν γεγονότα που δεν μπορούμε να
αποφύγουμε. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση στους δρόμους, μια συνάντηση που
ακυρώθηκε, μια ξαφνική αδιαθεσία, η απροσεξία κάποιου που θα μας λερώσει, το
τηλέφωνο που δε λειτουργεί, είναι καταστάσεις που εκτείνονται πέρα από τον
έλεγχό μας. Το μόνο που μπορούμε να ελέγξουμε είναι η δική μας αντίδραση σε
αυτά τις εμπειρίες. Στη ζωή έχουμε πρόσβαση έλεγχου μόνο στο 10% των γεγονότων
που συμβαίνουν. Το υπόλοιπο 90% του ελέγχου είναι ο τρόπος που αντιδράμε σε
αυτά.
Υπάρχει
μια ειδοποιός διαφορά του «αντι-δρώ» από το «αποκρίνομαι» στην εμπειρία. «Αντιδρώ»
σημαίνει απαντώ ενστικτωδώς, δηλ. παρασύρομαι από τη συναισθηματική φόρτιση της
στιγμής. «Αποκρίνομαι» σημαίνει καταφέρνω να επιβληθώ στη συναισθηματική
παρόρμηση και να αξιολογήσω λογικά, δηλ. θέτοντας σε εφαρμογή τα γνωστικά
εργαλεία της σκέψης και της κρίσης, τη συνθήκη που καλούμε να αντιμετωπίσω, πριν
εκδηλώσω την τελική συμπεριφορική αντίδραση.
Δεν υπάρχει αντικειμενική
πραγματικότητα. Μόνο υποκειμενική αντίληψη της τρέχουσας συνθήκης που βιώνεις.
Αν πιστεύεις ότι κάτι είναι αλήθεια, τότε όλη συμπεριφορά και όλες οι επιλογές
που κάνεις εκπορεύονται από αυτή την αντίληψη. Η κατσαρίδα ερμηνεύτηκε ως κάτι
απειλητικό και προκάλεσε την πανικόβλητη αντίδραση της κυρίας. Αντέδρασε
συναισθηματικά δημιουργώντας τρομακτικά σενάρια που ενέτειναν στην υπερβολική
συμπεριφορά της. Ο σερβιτόρος επίλεξε να αποκριθεί, αντί να αντιδράσει και
κατάφερε να αντιμετωπίσει εκείνο που για τους άλλους ήταν αγχογόνο.
Καθημερινά
ερχόμαστε αντιμέτωποι με προβλήματα που ζητούν επίλυση. Ο πιο λειτουργικός
τρόπος για να τα χειριστούμε είναι να δώσουμε χώρο στην συνειδητή απόκριση σε
αυτά, που είναι αποτέλεσμα της ώριμης σκέψης. Η πρόσβαση στις γνωστικές
διαδικασίες της σκέψης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, αν καταφέρουμε να
υποτάξουμε την ένταση του συναισθήματος, και αφιερώσουμε χρόνο στο ξεδίπλωμα
των σκέψεων γύρω από το πρόβλημα, θα διαπιστώσουμε ότι
κάθε πρόβλημα εμπεριέχει όλα όσα χρειαζόμαστε για να το επιλύσουμε, αρκεί να
εστιάσουμε στα εσωτερικά του στοιχεία, τι το προκάλεσε, πως εξελίχθηκε, ποιες
είναι οι διαθέσιμες εναλλακτικές επιλογές χειρισμού του. Η ανίχνευση και ο
συνδυασμός των στοιχείων του προβλήματος, θα μας οδηγήσουμε στη σωστή λύση.
