Γράφει ο Παύλος Πυρινός
Εισαγωγή
Σύλλογοι, με διάφορες ονομασίες, εμφανίζονται σχεδόν ταυτόχρονα σε όλο τον υπόδουλο, καθώς και στον ελεύθερο Ελληνισμό που με την οικονομική ενίσχυση των σχολείων συνετέλεσαν πολύ στη διάδοση της παιδείας, στην πολιτιστική ανάπτυξη, στην καλλιέργεια της μουσικής, στη διατήρηση της Ορθοδοξίας και στην ενίσχυση του εθνικού φρονήματος των κατοίκων των πόλεων και κωμοπόλεων της Μακεδονίας.
Ο πρώτος Σύλλογος που ιδρύθηκε στη Βέροια ήταν ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βεροίας» που ιδρύθηκε το Μάρτιο του 1874.
Το 1880, στη θέση του ιδρύθηκε η Αδελφότητα «Αθηνά», με διπλό σκοπό, εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό.
Η Αδελφότητα «Αθηνά» ύστερα από 18 χρόνια, το 1898, διαλύθηκε και στη θέση της ιδρύθηκε η Αδελφότητα «Μέλισσα» που ήταν συνέχεια του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Βεροίας».
Για τις Αδελφότητες αυτές έγραψαν διάφοροι συγγραφείς (1).
Ο Φιλολογικός και Φιλαρμονικός Σύλλογος «Ελικών»
Μετά την απελευθέρωση της Βέροιας, το 1916, με ενέργειες και πρώτο πρόεδρο τον Γεώργιο Τσίτρο (2) ιδρύθηκε ο Φιλολογικός και Φιλαρμονικός Σύλλογος «Ελικών» (3).
Ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου
Δημάδης Ιωάννης, Δημητριάδης Αργύριος, Ζάχος Στέφανος, Κύρος Κύρου, Μπουζιώτας Κων/νος, Παπαδήμος Κων/νος, Πολυζωΐδης Δημήτριος, Σαρρηκωστής Αντώνιος, Σμυρλής Θρασύβουλος, Τσίτρος Γεώργιος.
Αυτά προέκυψαν από τη μελέτη των εργασιών όσων έγραψαν για το Σύλλογο «Ελικών» και ως μέλη οι:
Αλεξιάδης Στέργιος, Δεσποτόπουλος Ιωάννης, Κεμιντζές Αντώνιος, Κύρος Μανώλης, Παπαδημητρίου Σταύρος, Παπαντωνίου Ιωάννης, Σακελλαρίδης Θωμάς, Τσιτσεκλής Βασίλειος.
Οπωσδήποτε ήταν και άλλοι στα ιδρυτικά και μέλη του Συλλόγου «Ελικών» αλλά δεν διασώθηκαν τα ονόματά τους. Σίγουρα ορισμένα ονόματα ιδρυτικών μελών θα υπάρχουν στις φωτογραφίες του Συλλόγου «Μέγας Αλέξανδρος» και «Μικτή Μανδολινάτα του Γυμνασίου Βέροιας» που δημοσιεύονται σήμερα.
Σκοπός του Συλλόγου «Ελικών» (4)
1. Η εγκυκλοπαιδική μόρφωση και πνευματική ανάπτυξη της νεολαίας.
2. Η ίδρυση Βιβλιοθήκης και εντευκτηρίου.
3. Η πραγματοποίηση συναυλιών και διαλέξεων.
4. Η ανάπτυξη και διάδοση της μουσικής.
Ο Σύλλογος «Ελικών» δημιούργησε αξιόλογη βιβλιοθήκη, με σπάνια βιβλία και πολύ χρήσιμα για την σπουδάζουσα νεολαία που έφτασαν τους 500 τόμους.
Καθήκοντα ταξινόμου και βιβλιοθηκοφύλακα ανατέθηκαν από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου στο γιο του αείμνηστου εθνοδιδάσκαλου Εμμανουή Ζάχο, Στέφανο Ζάχο, ο οποίος με επιτυχία κρατούσε το λογαριασμό των δανειζομένων βιβλίων από τους ενδιαφερόμενους για μελέτη στο σπίτι.
Ορισμένα βιβλία από τη βιβλιοθήκη του «Ελικώνος», με τη σφραγίδα του Συλλόγου σώζονται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη και στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Βέροιας.
Ακόμα, ο Σύλλογος «Ελικών» ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ποίηση και τη μουσική, γι’ αυτό είχε ως έμβλημα την ονομασία «Ελικών» (έμβλημα ποιητικής και μουσικής έμπνευσης).
Ένας από τους σκοπούς τους Συλλόγου «Ελικών» ήταν και η δημιουργία Μουσικής Μπάντας.
Το πιθανότερο είναι ο «Ελικών», το 1918, να συγκρότησε την αξιόλογη Μικτή Μανδολινάτα (Μανδολίνα, κιθάρες, Μαντόλες) με πρώτο το διευθυντή τον Λάζαρο Λαζάρου (5), γυμνασιάρχη Γυμνασίου Βέροιας.
Η Μικτή Μανδολινάτα με δάσκαλο τον Γυμνασιάρχη Αναστάσιο Λαζάρου άφησε εποχή στα μουσικά δρώμενα της πόλης μας.
Πέρα από το ότι ψυχαγωγούσε τους Βεροιώτες, με τακτικές συναυλίες, με έργα κλασσικά, ελληνικές σερενάτες και με θεατρικές παραστάσεις (στις οποίες έπαιρναν μέρος και κορίτσια που εθεωρείτο άξιο απορίας και μεγάλο γεγονός), ενίσχυσε και πλούτησε το Γυμνάσιο με τα απαραίτητα για την εκπαίδευση όργανα φυσικής, χημείας, γυμναστικής και με συγγράμματα και βιβλία για τη βιβλιοθήκη του Γυμνασίου.
Ο Σύλλογος «Ελικών» και η Μικτή Μανδολινάτα, δημιούργησαν μια ονειροπόλο και ρομαντική εποχή (1916-1924) με τα νυκτερινά κατανυκτικά τραγούδια στο δρόμο, κάτω από τα παράθυρα, με τη λεγόμενη καντάδα, με κιθάρα και μαντολίνο.
Μόνα με μια γλυκιά μελωδία της νύχτας ικανοποιούντο τα ιδανικά του νέου…
Δεν υπήρχε σπίτι που να μην είχε ένα όργανο, μαντολίνο, κιθάρα ή βιολί. Η Βέροια, με την ίδρυση του Συλλόγου «Ελικών» και της Μικτής «Μαντολινάτας» ήταν μια διαρκής εύηχη πόλη.
Ο Μικρασιατικός πόλεμος και η επιστράτευση στελεχών του Συλλόγου «Ελικών» συνετέλεσαν στη στασιμότητα της δράσης του έως το 1924, οπότε, κατόπιν απόφασης του Συλλόγου έγινε συγχώνευση με το Φιλοπροοδευτικό Σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος».
σπάνια και αδημοσίευτη του 1918 ή 1919
Η Μικτή Μανδολινάτα της Βέροιας
Καθήμενοι
Από αριστερά προς τα δεξιά:
Θεμιστοκλής Πολυζωΐδης – Ιωάννης Οικονόμου
1η σειρά στα καθίσματα
Άγνωστη, Άγνωστη, η Τρίτη Κεμιτζέ, η τέταρτη ίσως η Κατίνα Ράπτου, ο πέμπτος Σιδέρης, ο έκτος Καπρίνης Αδάμος
2η σειρά καθισμάτων
Αντωνιάδου, Χατζηνικολάκη του Στεφάνου, τρίτη και πέμπτη άγνωστες, Λάζαρος Λαζάρου Γυμνασιάρχης, Σίσας Αστέριος, άγνωστος, Τσίτσης Κων/νος
3η σειρά καθισμάτων
Βλαχογιάννη Κατίνα, άγνωστη, άγνωστη, αδελφάς Κόττου, Δέδε, Χατζηνικολάλκη Ελένη του Θωμά
Τελευταία σειρά – Όρθιοι
Καρατζόγλου Γαλάκης, Ψωμάς, Δημάδης, Αναστ. Καρατζόγλου, Σαρρηκωστής Αντώνιος, άγνωστος, Κύρου Εμμανουήλ, Σμυρλής Τάκης
Ο Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος «Μέγας Αλέξανδρος»
με τον οποίο συγχωνεύθηκε ο Σύλλογος «Ελικών»
Δημοσιεύθηκε χωρίς ονόματα
ΕΠΩΝΥΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
1. Στο δάπεδο, εξ αριστερών Κωνστ. Παπαδήμος, Ντίνας και Αντ. Βλαχογιάννης.
2. Στα καθίσματα, εξ αριστερών Δημ. Πολυζωΐδης, Φεβρ. Κατινά, άγνωστη, Αναστ. Καρατζόγλου, πρόεδρος, Γυμνασιάρχης, Αντωνιάδου Ευριδ., άγνωστη, Ευδοξία Αντωνιάδου, Εφοριακός και Μερκ. Καμπίτογλου.
3. Όρθιοι εξ αριστερών Εμμ. Νέστρωας, Αθαν. Τζιαμπούρας, Κωνστ. Αλεξιάδης, Αντ. Κεμιντζές, άγνωτος, Κύρου Κύρος, Θεμ. Χατζηνικολάκης, Αργύρ. Δημητρακάκης, Τζιώτζιος Χατζηνικολάου, άγνωστος, Αλ. Τσιτσικλής, δύο άγνωστοι, Αντ. Κατινάς, άγνωστος, Κωνστ. Κόντας και Αντ. Καραγαβριηλίδης.
4. Στη σκάλα, εξ αριστερών Αντ. Αντωνιάδης, Ρεπανάς, Στεφ. Ζάχος, Ιωάννης Τσανάκας, Σωτήριος Καζαμπάκας, Κωνστ. Καρατζίγολου, Ζαρούκας και Δημ. Οικονόμου.
Σημ.: Η φωτογραφία στη σκάλα όπισθεν του Γυμνασίου.
Πηγές – Βοηθήματα
1. -Α. Δημητρακάκης, Ιστορία των εν Βεροία Σωματειων, Εφημ. Βέροιας «Φρουρός Ημαθίας», φυλ. 177 / 10-8-1959
-Αναστάσιος Εμ. Χριστοδούλου, Ιστορία της Βεροίας, Μάρτιος 1960, σελ. 88, 94-94
-Στεφ. Ι. Παπαδόπουλος, Εκπαιδευτική και Κοινωνική Δραστηριότητα του Ελληνισμού της Μακεδονίας κατά τον τελευταίο αιώνα της Τουρκοκρατίας, Θεσ/νίκη 1970, σ. 87
-Στεφ. Ε. Ζάχος, Αναμνήσεις ενός Βεροιώτη, Βέροια 1979, σελ. 84-84 και 95-96.
-Αντώνιος Μ. Κολτσίδας, Ιστορία της Βέροιας, Α΄ τόμος σελ. 624-628 και 709-714 με πολλές λεπτομέρειες και σχόλια.
-Παύλος Δ. Πυρινός, Η Φιλανθρωπική και Προοδευτική Αδελφότητα «Μέλισσα» Βεροίας (1898-1921), εφημ. «ΛΑΟΣ» του Σαββατοκύριακου 3-4/2/2018, αρ. φυλ. 1187 και 10-11/2/2018 σ. 8.
2. Ο Γεώργιος Τσίτρος ήταν ένας προοδευτικός και χαρισματικός μαθητής της 6ης τάξεως του Γυμνασίου Βέροιας. Με την έμπνευσή του ιδρύθηκε ο Σύλλογος «Ελικών». Αργότερα, δικηγόρευσε στη Θεσ/νίκη. Στα χρόνια της κατοχής συνελήφθηκε από τους Γερμανούς και εξαφανίστηκαν τα ίχνη του.
3. Έμβλημα ποιητικής και μουσικής έμπνευσης. Ονομασία παρμένη από την αρχαία Ελληνική Μυθολογία.
4. Αναστάσιος Καρατζόγλου, πρώην Δήμαρχος Βέροιας. Αδημοσίευτα Απομνημονεύματά του, φάκελος 4 και 5 (αντίγραφο των φακέλων αυτών έχω στο αρχείο μου μαζί με δύο σπάνιες φωτογραφίες που δημοσιεύονται σήμερα και αφορούν την Μικτή Μαντολινάτα Βέροιας και το Σύλλογο «Μέγας Αλέξανδρος).
5. Αναστάσιος Λαζάρου, Γυμνασιάρχης, Φιλόλογος, ιστορικός και μουσικοδιδάσκαλος. Πρόσφερε πάρα πολλά στη Βέροια, ιδιαίτερα στη «Φιλόπτωχο Αδελφότητα Κυριών Βεροίας, στον Προσκοπισμό, στην καλή εκπαίδευση των μαθητών του Γυμνασίου και στην μουσική καλλιέργεια των Βεροιωτών.
Οι πρόσκοποι Βέροιας σ’ αυτόν οφείλουν τον πρώτο ύμνο που μελοποιήθηκε από τον Εμμανουήλ Ζάχο, «Είμαι της Βέροιας παιδί και από όλους ξεχωρίζω…» (Στεφ. Ζάχος, Αναμνήσεις ενός Βεροιώτου, Βέροια 1979, σ.σ. 31-32).
Η Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών Βεροίας για να δείξει την ευγνωμοσύνη της στον Αναστάσιο Λαζάρου «δια τας πολλαπλάς υπηρεσίας ας προσέφερεν προς όφελος του Σωματείου της Αδελφότητας, τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος (Παύλου Δ. Πυρινού, Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών Βεροίας, Εκατό χρόνια προσφοράς (1905-2005), σ. 37).
