Γράφει ο Παναγιώτης ΠαπαδόπουλοςΦιλόλογος
ΜΕΡΟΣ ΙΒ
Μεγάλη και ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμμετοχή της Βέροιας στον Μακεδονικό Αγώνα.
Πολλά και μεγάλα ήταν τα προβλήματα τα οποία αντιμετώπισε ο Ελληνισμός στη Μακεδονία. Ήταν ένας αγώνας υπαρξιακός για τους έλληνες Μακεδόνες σε εποχή η Ελληνική κυβέρνηση δυσκολευόταν να βοηθήσει. Αυτό το έκανε ανεπίσημα επειδή πιέστηκε από την κατακραυγή της κοινής γνώμης στην Ελλάδα. Για αυτά ο συμπολίτης μας διαπρεπής ιστορικός κ. Αντώνης Κολτσίδας γράφει:« Η Βουλγαρία ορεγόταν θαλάσσια ελληνικά τμήματα και ονειρευόταν την κυριαρχία της Εξαρχίας, η Αυστρία προγραμμάτιζε ανάμειξη στα νότια Βαλκάνια, η ουνιτική πλευρά επιθυμούσε διείσδυση στα χριστιανικά μακεδονικά εδάφη, ως και η Ρουμανία ανακάλυψε «όμαιμους αδελφούς»στο βορειοελλαδικό χώρο. Όλα εκείνα τα προβλήματα έβρισκαν εφαρμογή και στη Βέροια, αφού ως στρατηγικό και πολιτισμικό κέντρο της Κεντρικής Μακεδονίας-το μεγαλύτερο μετά τη Θεσσαλονίκη-αντιμετώπιζε όλους τους προπαγανδισμούς μηχανισμού που προαναφέρθηκαν». 1
Στην Αθήνα με πρωτοβουλία του Στέφανου Δραγούμη και του Δημήτρη Καλαποθάκη από τις πρώτες μέρες της έναρξης του Μακεδονικού Αγώνα δημιουργήθηκε το «Ελληνικό Κομιτάτο της Αθήνας». Σκοπός της ιδρύσεώς του ήταν η συγκρότηση ένοπλων ανταρτικών ομάδων και την αποστολή τους για την ενίσχυση του αγώνα του ντόπιου αντάρτικου. Μόλις εγκαταστάθηκε στη Βέροια οργάνωσε τους κατοίκους των πόλεων και των χωριών και επέβαλε αυστηρούς κανόνες συνεργασίας με τους πολίτες.
«Ειδικά για τη Βέροια το Ελληνικό Κομιτάτο διεμήνυσε στους κατοίκους της να ανοίγουν τις κοινές πόρτες στα οικοδομικά τους τετράγωνα για να φυγαδεύονται οι αγωνιστές στις περιπτώσεις που καταδίδονταν από του Ρουμανιστές, τους Βουλγάρους Κομιτατζήδες και τους ένοπλους Αλβανούς καβάσιδες στις τουρκικές αρχές.» 2
Πολλοί ήταν αυτοί στη Βέροια που συνεργάστηκαν με την «Εθνική Άμυνα» και τα ονόματά πολλών που φονεύτηκαν, λόγω της μυστικότητας της οργάνωσης, έμειναν άγνωστα, Ο ενθουσιασμός και η φλόγα για την ελευθερία της πατρίδας των νέων ήταν μεγάλη από τα γύρω χωριά . Πολλοί από αυτούς έσπευσαν να φορέσουν τη στολή του αντάρτη και να συναντηθούν με τους άλλους αγωνιστές. Ανάμεσά τους 13 Νέοι από τη Βέροια, που δυστυχώς πριν φτάσουν στον προορισμό τους έπεσαν σε τουρκική ενέδρα και σκοτώθηκαν εκτός από ένα, τον Μιχάλη Σόφια, που επέστρεψε στην πόλη για να αναγγείλει τη θλιβερή είδηση. Τα ονόματά τους έμειναν άγνωστα παραμένουν όμως στην εθνική συνείδηση των Ελλήνων. Το κενό που άφησαν συμπληρώθηκε από νέους της περιοχής της Βέροιας.
Πολλών αγωνιστών τα ονόματα της Βέροιας έγιναν γνωστά για τη δράση και την αυτοθυσία τους. Με κίνδυνο της ζωής τους «ανέλαβαν και διεκπεραίωσαν δύσκολες αποστολές χωρίς κανείς να ξέρει ότι ανήκαν στην Επιτροπή αγώνα, ότι συνεργάζονταν με την Εθνική Άμυνα». 3
Η μέριμνα των μελών της « Εθνικής Άμυνας»δεν περιορίστηκε στην αναζήτηση και συγκέντρωση μαχητών που θα έπαιρναν τα όπλα και να βγούνε στα βουνά αλλά έπρεπε να οργανώσουν τα μετόπισθεν. Κάποιοι θα φρόντιζαν τους αντάρτες να βρουν τους δρόμους από τους οποίους θα έρχονταν τα ένοπλα τάγματα από την Ελλάδα για να φτάσουν στον προορισμό τους και να ενισχύσουν τους του ντόπιους αντάρτες. Να εξασφαλίσουν του ανθρώπους που θα περιέθαλπαν τους τραυματίες, ενώ κάποιοι άλλοι ήταν αυτοί που θα φρόντιζαν τους ταλαιπωρημένους από ταξίδι τους από την Ελλάδα, Έπρεπε κάποιοι να φρντίζουν για την προώθηση των όπλων και των πολεμικών εφοδίων, να μεταφέρουν τα μηνύματα των ανταρτών στο συντονιστικό όργανο και το αντίθετο. Γι αυτό από την πρώτη συνεδρίαση της «Εθνικής Άμυνας» είχαν οριστεί οι αρμοδιότητες στον καθένα. Μεταξύ αυτών οι γιατροί της Βέροιας προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στους ασθενείς και τους τραυματίες όπως και οι ξενοδόχοι, Να σημειωθεί ότι πολλές φορές και οι Τούρκοι στάθηκαν στο πλευρό των Ελλήνων γιατί έβλεπαν τη συμπεριφορά των κομιτατζήδων σε βάρος των Ελλήνων.4
Και είναι γεγονός ότι «ο Μακεδονικός αγώνας είχε καθαρά αμυντικό χαρακτήρα. Απέβλεπε στην προστασία και στην απελευθέρωση του εξασθενισμένου και αποδυναμωμένου ελληνικού στοιχείου του Μακεδονικού χώρου που είχε υποστεί για ολόκληρες δεκαετίες τα σκληρά τουρκικά και βουλγαρικά πλήγματα. Ήταν αγώνας ενός τμήματος του υπόδουλου Ελληνισμού που στρεφόταν σε δυο ξένους δυνάστες. Χωρίς την ηθική και υλική υποστήριξη των ελληνο-μακεδονικών πληθυσμών θα ήταν ανέφικτη η αντιμετώπιση πολλαπλών αντιπάλων. Και αυτό συμπεραίνεται από τις αντιπροσωπείες των Άγγλων και των Αυστριακών».
«Οι ξενόφωνοι ελληνικοί πληθυσμοί της Μέσης Μακεδονίας ήταν εκείνοι που σήκωσαν το βάρος της μακεδονικής αντίστασης από το 1830-1912» Είναι η μαρτυρία του Κωνσταντίνου Πηχεών στα προλεγόμενα των απομνημονευμάτων του πατέρα του. 5
1. 2.Αντώνης Κολτσίδας. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ» τόμος Α’σελ.423- 425. Εκδόσεις των Αδελφών Κυριακίδη.
3. 4.«ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ» στη Βέροια της Ι. Μητρόπολης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας. Σελ.8, .9
5. «Το Μακεδονικό ζήτημα» (1856-1913) του Κ. Βακαλόπουλου Εκδόσεις. ΤΟ ΒΗΜΑ-Βιβλιοθήκη σελ.187,192