Γράφει ο
Παναγιώτης Παπαδόπουλος Φιλόλογος
ΜΕΡΟΣ ΣΤ
H μετανάστευση πριν και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ένα σοβαρό πρόβλημα που τραυμάτισε τον Ελληνισμό της Μακεδονίας. Λόγοι οικονομικοί μετέβαλαν τις τελευταίες δεκαετίας του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα τις συνθήκες ζωής στη Μακεδονία. Η επέκταση του δικτύου της σιδηροδρομικής γραμμής από τη Θεσσαλονίκη στην ενδοχώρα, οι ευεργετικές μεταβολές του δάνειο-πιστωτικού συστήματος είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της εμπορικής κίνησης στις πόλεις της Μακεδονίας. Οι μεταβολές των κανόνων της αγοράς και των συγκοινωνιών των τραίνων είχαν ως αποτέλεσμα και τις πληθυσμιακές μεταβολές. Από διάφορες απογραφές που πραγματοποιήθηκαν από τις Οθωμανικές υπηρεσίες αυξήθηκε ο πληθυσμός των πόλεων στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Γρήγορα όμως στα χρόνια που ακολούθησαν η εικόνα του πληθυσμού της Μακεδονίας μεταβλήθηκε δραματικά σε βάρος του Ελληνισμού . Πολλά ήταν τα αίτια που προκάλεσαν πρώτα το κίνημα της εσωτερικής αστικής μετανάστευσης στις πόλεις. Η μεταβολή των κοινωνικών συνθηκών στην ύπαιθρο οδήγησε πολλούς κατοίκους από την ύπαιθρο να μεταβούν στις πόλεις στην αναζήτηση καλύτερης ζωής.
Εκτός, όμως, από το κύμα της αστυφιλίας που παρατηρήθηκε στο τέλος του 19-20 αιώνα σημειώθηκε μεγάλος όγκος μετανάστευσης Μακεδόνων στο εξωτερικό. Ο καταστροφικός σεισμός του 1902 και η έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα με αφορμή την Εξέγερση του 1903, οδήγησαν σε μαζική έξοδο του αντρικού αγροτικού πληθυσμού. Χώρες υποδοχής μεταναστών από τη Μακεδονία υπήρξαν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Νότια Αμερική. Ένας βασικός λόγος που θεωρείται και η αιτία της αποδημίας των Ελλήνων ήταν η άνιση κατανομή της καλλιεργήσιμης γης, Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της υπαίθρου που αποτελούσαν την κοινωνική τάξη των δουλοπάροικων (κολίγοι), και των αγροτικών εργατών. Πολλοί από αυτούς είχαν συσσωρευμένα χρέη. Αυτή τη δύσκολη θέση των χριστιανών Μακεδόνων επιδίωξε η προπαγάνδα της η ΕΜΕΟ να εκμεταλλευτεί και με υποσχέσεις να τους παρασύρει στην Εξαρχία και μέσω αυτής στον αφελληνισμό τους. Αυτός ήταν ένας σοβαρός κίνδυνος για τη Μακεδονία. Η δεινή οικονομική κατάσταση του αγροτικού πληθυσμού και τα βίαια μέτρα των Βουλγάρων κομιτατζήδων σε βάρος του οδήγησαν στη μείωση της αντίστασης. 1
Η Ελληνική κυβέρνηση βλέπουσα τον άμεσο κίνδυνο της Μακεδονίας εγκατέλειψε το σύνδρομο της ηττοπάθειας και αποφάσισε να δράσει. Παραδειγματίστηκε από την ενέργεια του Πατριαρχείου και προχώρησε και αυτή στην αντικατάσταση των Προξένων της Μακεδονίας με νέους, ικανούς διπλωμάτες, ως υπαλλήλους. Γρήγορα το Προξενείο της Θεσσαλονίκης, όπως και τα υπόλοιπα προξενεία της Μακεδονίας, εξελίχθηκαν σε κέντρα οργάνωσης των ανταρτικών ομάδων. Την ίδια εποχή τον Πρόξενο του Μοναστηρίου διαδέχτηκε ο Δημήτρης Καλλέργης με βοηθό του τον Ίωνα Δραγούμη. Στις Σέρρες Πρόξενος τοποθετήθηκε ο Σαχτούρης και στη Θεσσαλονίκη ο Λάμπρος Κορομηλάς. «Ήταν μια ισχυρή προσωπικότητα και επιβλητικό παρουσιαστικό. Διακρινόταν για το θάρρος του την προθυμία για ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών. Συνδύαζε την υψηλή μόρφωση και κρίση με μεγάλη ικανότητα πολιτική, διπλωματική και διοικητική.» Στην αρχή τοποθετήθηκε ως Πρόξενος στη Φιλιππούπολη και το Μάιο του 1904 μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αποτέλεσμα ήταν να του ανατεθεί η γενική διεύθυνση και ο συντονισμός της ένοπλης δράσης στο Βιλαέτι Θεσσαλονίκης. Με την άφιξή του εκεί το Γενικό Προξενείο μετατράπηκε σε κέντρο του Μακεδονικού αγώνα. Για να επιτύχει στη δύσκολη αποστολή του ζήτησε από την Ελληνική Κυβέρνηση ως βοηθούς του νέους αξιωματικούς τους ελληνικού στρατού. Πρώτοι επιλέγηκαν και έφτασαν στη Μακεδονία με ψευδώνυμα οι εξής:1. Αθανάσιος Εξαδάκτυλος ( ως Αθανάσιος Αντωνίου) από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα. 2.Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν ,ανθυπολοχαγός,( Ακρίτας)3. Σπυρομίλιος Σπυρίδων, Υπομοίραρχος ( Μπούας) και πολλοί άλλοι. Βασικός τους στόχος ήταν η αναζήτηση κατάλληλων πρακτόρων, την επιλογή αρχηγών για την οργάνωση του ένοπλου αγώνα και τον τρόπο ανεφοδιασμού όπλων και πυρομαχικών. Σύντομα και άλλοι αξιωματικοί θα πλαισιώσουν όλα τα Προξενεία της Μακεδονίας και θα τοποθετηθούν ως γραμματείς.2
Μεγάλη ήταν η συνδρομή των Κρητικών στο Μακεδονικό Αγώνα. Οι Κρητικοί σε όλο το διάστημα της Οθωμανικής σκλαβιάς δεν έπαψαν τις επαναστάσεις τους. Υπήρξαν οι κατ’ εξοχή ένοπλοι υπερασπιστές των αλύτρωτων Ελλήνων. Δημιούργησαν μια παράδοση που τους θέλει προστάτες της ελευθερίας του νησιού τους αλλά και του Ελληνικού έθνους συνολικά. Ο Μακεδονομάχος κ. Μαζαράκης-Αινιάν (μετέπειτα αντιστράτηγος) ανέφερε ότι η προσέλευση των Κρητικών στον Μακεδονικό Αγώνα συνιστούσε κατά κάποιον τρόπο νομοτέλεια αφού« αφού ήταν φυσικό οι οργανωτές του αγώνα αναζητούν εμπειροπόλεμους άνδρες και τοιούτοι ήσαν οι Κρητικοί. με τις συνεχείς επαναστάσεις τους για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.» Και ο στρατηγός συμπληρώνει: « Οι Κρήτες είχαν το μάχεσθαι ως κύριο έργον, με περιφρόνηση προς τον θάνατο και εν τη μάχη απαράμιλλοι.»3
Βιβλιογραφία
1. «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού».(1770-2000) τ.5ος σελ.278-9 εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
2. Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν « Ο Μακεδονικός Αγώνας»Εκδόσεις .Δωδώνη σελ.71
3.Σταύρος Καρκαλέτσης. «Μακεδονικός Αγώνας.» Παγκόσμια ιστορία τ.3 σελ.117 εκδ. ιστορικά θέματα
συνεχίζεται
