Γράφει ο Μάκης
Δημητράκης
Για την προέλευση του ονόματος, «Βέροια» ως γνωστό υπάρχουν πολλές εκδοχές και ανάμεσά τους η ετυμολογική.
Ο ιστορικός της πόλης μας Γιώργος Χιονίδης, αλλά και άλλοι γλωσσολόγοι συνδέουν την ονομασία της πόλης με ένα φυσικό γεγονός της περιοχής, τα άφθονα νερά. Η λέξη θεωρήθηκε σύνθετη από το «Βε» και το παράγωγο του ρήματος ρέω (ρους-ροή-ροιά).
Βρύση Κωσταλάρ
Το «Βε» είναι ιλλυρικό ή φρυγικό και δινόταν σε ελληνικές και άλλες ευρωπαϊκές τοποθεσίες πλούσιες σε τρεχούμενα (ρέοντα) νερά ή που διέθεταν «δικό τους» ποτάμι όπως Βέροια, Βέρμιο, Βέρνο, Βεγορίτιδα, Βερτίσκος, Βέρνικο (χωριό της Ευρυτανίας) αλλά και Βερολίνο, Βέρνη, Βελιγράδι, Βερτέν (Γαλλία) κ.ά.
3ο Δημ. Σχολείο - Μύλος καταρράκτης επί της Μαυρομιχάλη
Ο αείμνηστος φιλόλογος-ερευνητής Γιάννης Μώραλης υποστήριξε πως το πολεονύμιο «Βέροια» είναι γνήσιο ελληνικό όνομα, σύνθετο από την προσωπική αντωνυμία γ΄ προσώπου σfεε και το ρήμα ρέω που σημαίνει η πόλη που έχει δικό της ποτάμι.
βρύση αριστερά και κάτω από την γέφυρα πουοδηγεί στο κέντρο Μπαρμπουτα. Αρχείο Μιχάλη Ασικίδη
Όπως και να έχει το ζήτημα της ονομασίας ένα είναι υπερβέβαιο, ότι η Βέροια είχε και έχει άφθονα τρεχούμενα νερά αλλά έχει και δικό της ποτάμι, τον Τριπόταμο από τον οποίο «ξεκινούσαν» αλλά και «ξεκινούν» τα νερά.
Όταν τα Παπάκια είχαν πάπιες
Πολλοί από τους μεγαλύτερους σε ηλικία Βεροιωτάδες θα θυμούνται – σίγουρα με νοσταλγία – τα μικρά και μεγάλα επιφανειακά ρυάκια – ποταμάκια που κάλυπταν μεγάλο μέρος του λεγόμενου αστικού ιστού ενώ σε πολλά σημεία έθεταν σε λειτουργία αλευρόμυλους, σουσαμόμυλους και νεροτριβές μέσα στην πόλη.
Ο Ανδρέας Βλαζάκης και η αδελφή του στις Σαραντόβρυσες
Ένα μεγάλο μέρος αυτών των νερών που διέρρεαν τη Βέροια είχε σαν «αφετηρία» την περιοχή «Παπάκια». Αφού έθεταν σε κίνηση τους αλευρόμυλους των αδερφών Κοϊκόγλου, Σαρόγλου, το λαδόμυλο του Κόντζαλη καθώς και το νεροτριβείο των Τσιγκογιάννη-Κότσυφα «κατηφόριζαν» και διέρρεαν την αυλή των 3ου-4ου Δημοτικών Σχολείων (Βήμα Απ. Παύλου) και αφού έθεταν σε κίνηση τους αλευρόμυλους των Ζάφογλου-Μπαλόγλου (Οικονομίδη) και του Αποστολίδη «κατευθύνονταν» προς τη σημερινή οδό Καραϊσκάκη και Θωμαΐδη.
Παπάκια
Ένα άλλο ρέμα που ξεκινούσε επίσης από τα «Παπάκια» κατευθύνονταν -από τα χρόνια της τουρκοκρατίας ακόμη- προς την πλατεία Τσερμένι(οι) όπου υπήρχαν μεγάλα αιωνόβια πλατάνια. Την ίδια περίοδο στη σκιά αυτών των δέντρων αλλά και τη δροσιά των νερών κάθονταν σε ψάθες οι Τούρκοι και απολάμβαναν τον καφέ τους και τον αργιλέ τους. Από την πλατεία Τσερμέν(οι) τα νερά κατέληγαν κι αυτά στην οδό Καραϊσκάκη-Θωμαΐδη.
Το νερό από μύλο Μάρκου προς Λαδόμυλους οδός Θωμαϊδου
Στη θέση αυτή τα νερά ήταν πολλά και καθώς κατέβαιναν προς τον κάμπο. Έθεταν σε κίνηση τον μεγαλύτερο μύλο της πόλης, του «Μάρκου» (σημερινό Βυζαντινό Μουσείο), τον μύλο του Ιορδάνη Κοϊκόγλου (απέναντι από το εστιατόριο «Βεργιώτικο» - το «κουφάρι» του υπάρχει και στις μέρες μας), τους μύλους των Χαλατζούκα, αδερφών Οικονομίδη και το διπλό μύλο του Σαράφογλου (αλευρόμυλος και σουσαμόμυλος).
ΓΕΙΤΟΝΙΑ
Μια μεγάλη ποσότητα νερού στην ίδια περιοχή πριν φτάσει στο υδροτριβείο των Φάκα-Γκουγκουλιάνα-Μέτσκα σχημάτιζε πραγματικό «ποτάμι» φαρδύ 3-4 μέτρα. Ήταν η «παιδική χαρά» της εποχής. Η κοντοπαντελονοφορούσα πιτσικαρία έπαιζε με τα νερά και έπιανε καραβίδες.
Οδός Μαυρομιχάλη από τα παπάκια προς 3ο Δημοτικό
Όλα αυτά τα νερά κατέληγαν ανεξέλεγκτα στη συνοικία της Κυψέλης και από εκεί στους μπαξέδες και τα χωράφια.
Ένα άλλο μεγάλο ρέμα αφού έθετε σε κίνηση τον μεγάλο μύλο των αδερφών Ντάλη (περιοχή ΣΚΡΕΤ) «κατηφόριζε» παράλληλα με την οδό 16ης Οκτωβρίου. Εκεί που σήμερα είναι το «Φιλίππειο» γυμναστήριο και το σχολικό συγκρότημα τα νερά διακλαδίζονταν σε πολλά μικρά ρυάκια στα οποία οι βλάχες-υφάντρες μπατάνιζαν τις βελέντζες να γίνουν φλοκάτες καθώς και τα χοντρά μάλλινα υφάσματα με τα οποία έραβαν τα σαάκια (φορεσιές). Τα νερά αυτά, «υπογείως» από πολύ παλιά, περνούσαν και περνούν δίπλα από τον ιστορικό πλάτανο της πλατείας Ωρολογίου σχημάτιζαν και σχηματίζουν και σήμερα μικρό καταρράκτη (δίπλα από το Σπίτι-Μουσείο των Βλάχων) και αφού έθεταν σε κίνηση μικρό αλευρόμυλο έπεφταν στην κοίτη του Τριπόταμου κοντά στη γέφυρα της Βεργίνας. Ένα άλλο μεγάλο ρέμα «ξεκινούσε» από την περιοχή «Βίλα Βικέλα». Διέρρεε τις γειτονιές Πασά-Κιόσκι και Καλλιθέα (οδός Ιουστινιανού σήμερα) και κατέληγε όπως και τα άλλα νερά στους μπαξέδες κάτω από την οδό Πιερίων.
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Σχετικά με την αφθονία των νερών της πόλης είναι και οι παρακάτω αναφορές:
Η μία είναι από ημερολόγιο στρατιώτη που «μπήκε» ελευθερωτής στη Βέροια στις 16 Οκτωβρίου 1912. «Η ημέρα (Τρίτη 16/10) ήταν ηλιόλουστη και οι φαντάροι μας εκμεταλλευόμενοι τα καθαρά νερά που διέρρεαν την πόλη, βρήκαν την ευκαιρία να κάνουν μπουγάδα». Το άλλο σημείωμα είναι το Στέφανου Ζάχου που έγραψε πως στην περιοχή του σημερινού πάρκου της Εληάς κατέληγαν πολλά επιφανειακά νερά κάνοντας δυσκολοδιάβατη την τοποθεσία.
ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Από τα πεντακάθαρα νερά του Τριποτάμου διαχρονικά είχαν δημιουργηθεί στην πόλη πολλές βρύσες από τις οποίες υδρευόταν ο πληθυσμός. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε της Μπαρμπούτας, Καραχμέτ, Βεργίνας (εκκλησία Παναγίας Δεξιάς), Κυριώτισσας, Γοργής, Χάβρας, Αγ. Παρασκευής, η Παρδαλή βρύση, η βρύση στον ιστορικό πλάτανο στην οδό Κεντρικής κ.ά.
Καταρράκτης στο μπατάνι του Τοτού Παπάκια
Δυστυχώς με τη διάνοιξη αρκετών δρόμων καθώς και τη «τσιμεντοποίηση» της πόλης πολλές παραδοσιακές βρύσες «χάθηκαν» και έτσι παρέμειναν πολύ λίγες, όπως η βρύση της πλατείας Πλατάνων, στην οδό Φιλίππου και μερικές ακόμη. Στην αγορά, στον πεζόδρομο σχεδόν «απουσιάζουν» τη στιγμή μάλιστα που πολλά καταστήματα δε διαθέτουν νερό.
Ρέππα - Κιόσκι Μπαρμπούτα 2-8-1941
Θα κλείσω την αναφορά μου στη Βέροια… Νερό… βρύσες με μία πρόταση προς το Δήμο και τη ΔΕΥΑΒ. Νερό στην πλατεία Ωρολογίου. Είναι ένα από τα σημεία αναφοράς της πόλης. Διέρχονται καθημερινά ντόπιοι και ξένοι επισκέπτες από Βήμα Απ. Παύλου προς την Εβραϊκή συνοικία και αντίθετα.
Πλατεία Ωρολογίου
Ας ξεχάσουμε την αποτυχημένη αναμόρφωση της πλατείας με τις βρύσες και το μη «πόσιμο νερό». Εδώ και τώρα κάτι πρέπει να γίνει με οποιοδήποτε κόστος. Χωρίς «να σπάσουν αβγά ομελέτα δε γίνεται».
Τις βρύσες και το νερό απαιτούν και το παρελθόν και η ετυμολογία της Βέροιας.
