Του ιερέως
Παναγιώτου Σ. Χαλκιά
Συχνά και από χρόνια, φίλοι αναγνώστες, ακούγονται και γράφονται οι φράσεις: «…Προοδευτικές δυνάμεις… Προοδευτικά κόμματα… Προοδευτικοί Δήμαρχοι…» κ.λπ.
Δοθείσης, λοιπόν, ευκαιρίας, ας γράψουμε σήμερα μερικές σκέψεις γενικά περί προόδου.
Στην εποχή μας, είναι μεγάλο και, θα έλεγα, τεράστιο το κίνημα της αλλαγής και της προόδου σε όλο τον κόσμο. Στις παλαιότερες εποχές, η πρόοδος ήταν προνόμιο και γνώρισμα μιας τάξης ανθρώπων, η οποία, με την παιδεία και τον πλούτο της, κρατούσε τα μέσα και τα σκήπτρα του πολιτισμού.
Οι άλλοι, που ήταν οι περισσότεροι, έμεναν έξω από τα μεγάλα κινήματα της προόδου κι ακολουθούσαν με έναν πολύ αργό ρυθμό την πορεία της. Σήμερα, όμως, που και τα μέσα της μόρφωσης είναι περισσότερα και οι λαοί όλοι, με δημοκρατικότερους θεσμούς, μπορούν να συμμετέχουν καθολικότερα στα αγαθά της παιδείας και του πολιτισμού, η «πρόοδος» γίνεται καθολική και όλοι ξεσηκώνονται στο όνομά της. Και μπορούμε να χαρούμε και να πανηγυρίσουμε το φαινόμενο αυτό, που όλοι οι άνθρωποι έχουν σήμερα: Τη δυνατότητα να «προοδεύουν». Πρέπει, όμως, να τονίσουμε εδώ ότι στο κίνημα αυτό υπάρχουν πολλά προβλήματα και μεγάλοι κίνδυνοι.
Πολλοί νομίζουμε ότι: «Πρόοδο» σημαίνει να αποκοπεί κανείς τελείως από το παρελθόν και να στραφεί προς το παρόν και το μέλλον. Βέβαια, η πρόοδος απαιτεί πάντοτε, πορεία προς τα «εμπρός». Το εμπρός, όμως, αυτό και το μέλλον, δεν μπορούν να είναι χωρισμένα από το παρελθόν. Γιατί, όπως η ατομική ζωή των ανθρώπων είναι καμωμένη από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, το ίδιο και η ζωή των λαών και των κοινωνιών δεν μπορεί να αρνηθεί το παρελθόν της, μέσα στο οποίον υπάρχουν οι ρίζες και όλες οι αληθινές δυνάμεις, που δίνουν ώθηση προς τα εμπρός.
Έτσι και σήμερα, δεν μπορούμε να αρνηθούμε, εν ονόματι τάχα της προόδου, την κληρονομιά των ηθικών και πνευματικών παραδόσεων της ανθρωπότητας (πίστη στο Θεό, ειδικοί κανόνες της ζωής κ.λπ.), γιατί αυτό θα σήμαινε κατάπτωση και στείρωση των μεγάλων και αιώνιων πηγών της προόδου και του πολιτισμού.
Πολλοί άνθρωποι μετατοπίζουν το βάρος και το κέντρο της προόδου από την ψυχή του ανθρώπου, στα μέσα της ζωής και των εκδηλώσεών της. Έτσι, κατάντησε να σημαίνει πολιτισμός και πρόοδος στην εποχή μας το καλό σπίτι, το μοντέρνο φόρεμα, η προσποίηση και ο κοινωνικός φαρισαϊσμός, οι ανέσεις, τα ταξίδια, τα θεάματα (τρομάρα μας) και τόσα άλλα επιφανειακά πράγματα, που δημιουργούν ένα γυαλιστερό επίχρισμα πάνω από τη ζωή των ατόμων και των λαών, στο βάθος, όμως μένουμε βάρβαροι και απολίτιστοι, γιατί η ψυχή μας δεν επηρεάζεται και δεν αλλάζει από την επιφανειακή αυτή πρόοδο.
Ποτέ η ανθρωπότητα δεν φάνηκε τόσο πολιτισμένη σε μέσα τεχνικού πολιτισμού, όσο στην εποχή μας. Αλλά και ποτέ δεν παρουσίασε τόσα εγκλήματα και τόση βαρβαρότητα, τόση διαστροφή των ηθικών νόμων της ζωής και τόση περιφρόνηση του αληθινού ανθρωπισμού, όσα στα εκατό τελευταία χρόνια. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και άλλοι μικρότεροι τοπικοί και μεμονωμένοι, επαναστάσεις, οικονομική δουλεία, πείνα, εκπατρισμοί και ανήκουστα σκάνδαλα και εγκλήματα, κοσμούν αυτή τη χρυσή εποχή της τεχνικής προόδου. Καλόν είναι, λοιπόν, να μην αυταπατώμεθα. Αληθινή πρόοδος και πολιτισμός είναι μόνο εκεί που η ψυχή έχει απαλλαγεί από τα πάθη και την κτηνωδία.
Αληθινή πρόοδος είναι μόνον εκεί που πέρασε η χάρη του Θεού κι έκανε την αναγέννηση και ανακαίνισή της σε άτομα, σε λαούς και σε ήθη και θεσμούς, κοινωνικούς και πολιτειακούς.
Τα σημερινά μέσα της επικοινωνίας (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τύπος, μέσα συγκοινωνίας), δίνουν πραγματικά μεγάλες ευκαιρίες και ευκολίες στη συνάντηση και γνωριμία των λαών και των ανθρώπων. Και αυτό είναι ωφέλιμο, γιατί μπορεί να δει κανείς και να σπουδάσει το καλό που έχουν οι άλλοι, να το μιμηθεί και να το πράξει. Το ίδιο, όμως, μπορεί να δει και το κακό που έχουν οι άλλοι και να το μιμηθεί πάλι. Και εδώ, ακριβώς, βρίσκεται η ιστορική ευθύνη και αποστολή των πνευματικών ηγετών (περί αυτών σύντομα) του λαού μας σήμερα. Να σταθούν κοντά του και να τον βοηθήσουν να δει πού πρέπει να προχωρήσει για να φτάσει στους άλλους και πού πρέπει να μείνει στη θέση του, για να μην εξευτελίζεται και γελοιοποιείται.
Άλλωστε η εποχή μας είναι η εποχή του οικουμενισμού και της ενωμένης (;) ανθρωπότητας. Σωστά, όμως, είναι να προφυλάξουμε το λαό μας από τον πιθηκισμό και τις ξεθωριασμένες απομιμήσεις. Σωστό είναι να πούμε στο λαό μας πόσο πρέπει να προχωρήσει για να φτάσει στους άλλους, που θεωρούνται «πολιτισμένοι και προοδευμένοι» και πόσο πρέπει να μείνει αυτός που ήταν και αυτός που είναι, για να κρατεί τη σφραγίδα του και να μένει πάντα στα πλαίσια του αιώνιου ανθρώπου.
