Του Δημήτρη Π. Τόλιου,
δικηγόρου, προσκόπου
Έθνους, τακτικού μέλους
της ΓΣ του Ιδρύματος ΣΕΠ
Όταν το 1918, άναψε πρώτη φορά η φλόγα της προσκοπικής δάδας στην Βέροια, από τον Βασίλειο Ζαρκάδα, με πρώτο Τοπικό Έφορο το 1920 τον Εμμ. Βελτσίδη και επανιδρυτή το 1930 τον Γεώργιο Γουδή, κανείς δεν φανταζόταν ότι θα φθάναμε αισίως το 2018, εμείς, οι επιγενόμενοι, να γιορτάζουμε τα 100 χρόνια του βεροιώτικου προσκοπισμού.
Από τον Οκτώβριο 1977 που για πρώτη φορά πέρασα την πόρτα της προσκοπικής εστίας, του θρυλικού 1ου Συστήματος στο μέγαρο Ζώκου, οι αρχηγοί μας, ο Σπ. Τελλίδης, ο Μέρκος Κούτρας, ο Βασίλης Φωκάς, ο Παύλος Πυρινός, ο Φάνης Σύρπης, ο Τάκης Βλαχόπουλος, ο Τάσος Φελλόπουλος, ο Γιώργος Ματαράγκας, ο Βαγγέλης Χαχάκης, ο Κώστας Τσικής, ο Θόδωρος Αλδάκος, ο Αχιλλέας Θεοφάνους μας πότισαν για τα καλά το μικρόβιο, την φλόγα του προσκοπισμού με πολύ απλό τρόπο.
Τραγουδούσαμε με ζήλο και δίχως ειρωνία κ ασέβεια, τον «Ύμνο των Προσκόπων της Βέροιας», όπως αυτός περιέχεται στο βιβλίο του αξέχαστου εραστή της πόλης, Εμμανουήλ Ζάχου, «Οι Αναμνήσεις Ενός Βεροιώτη», το τραγούδι που ξεκινά με την φράση « Είμαι της Βέροιας παιδί και από όλους ξεχωρίζω» . Νοερά, ταξίδευε ο νους και η φαντασία, στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια, που οι νεότεροι δεν τα ζήσαμε μεν, αλλά μέσα από τις διηγήσεις των αρχηγών και τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής που η κατασκήνωση ακόμη ήταν λίγο παραπάνω από εκεί που είναι σήμερα, γιγάντωναν μέσα μας.
Αισθάνομαι την ανάγκη να απλώσω αυθόρμητα σκόρπιες στην φιλόξενη εφημερίδα, μερικές ωραίες στιγμές που έζησα στον βεροιώτικο προσκοπισμό και με αφορμή αυτήν την ανάγκη, να καλέσω όλους τους αδελφούς προσκόπους της ηλικίας και της σειράς μου να ξαναβρεθούμε στα υψώματα της Καστανιάς το τριήμερο 24, 25 26 Αυγούστου 2018. Δεν πρέπει να υπάρξει αδελφός πρόσκοπος που δίχως σημαντικό λόγο απουσίας, θα προτιμήσει να περάσει τις μέρες εκείνες , δίχως να ανέβει στην κατασκήνωση, για να βάλει την υπογραφή του και να φορέσει την αναμνηστική μαντήλα. Γιατί «μια φορά πρόσκοπος, πάντα πρόσκοπος».
Το 1977 λοιπόν, αρχηγός μας στο 1ο Σύστημα ήταν ο Σπύρος Τελλίδης, ο φυσικός αρχηγός δεκάδων παιδιών της νεότερης γενιάς, υπάλληλος του ΟΤΕ. Αρχηγός της ομάδος ήταν ο Μανόλης Κούτρας, γιός του Μέρκου, του καλόκαρδου αλλά και με «βαρύ χέρι» δάσκαλου, προσκοπικού Γερόλυκου. Ακέλας, αρχηγός Λυκοπούλων ήταν ο Γιάννης Λαμπίδης, μηχανικός, με την πράη συμπεριφορά, σε αυτόν προτιμούσα να δίνω εξετάσεις για τις προσκοπικές γνώσεις μου, ενώ αρχηγός της κοινότητος ανιχνευτών ήταν ο Θανάσης Τζιατζιάρης, σκληροτράχηλος ανιχνευτής. Υπαρχηγός του 1ου ο σπουδαίος αεροπροσκοπος, δικηγόρος Τάσος Κανελλίδης.
Ο Σωτήρης Στασινόπουλος, ο Κώστας Κουροβασίλης, ο Πέτρος Αμοιρίδης, ο Αντώνης Λαχανόπουλος, ο Μιχάλης Αδαλόγλου, ο Θανάσης Τσολοζίδης, ο Κελεπούρης, ο πανύψηλος Γιάννης Αντωνιάδης με το διαρκές χαμόγελο που έμπαινε στο σύστημα σκυφτός, αφού η εστία μας ήταν ανώγειο με μικρό ύψος στην είσοδο. Υπαρχηγός στα λυκόπουλα η Έλσα Ρέππα αδελφή του Μανόλη. Και βέβαια ο Νάκης Μαρμαράς. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη εκδρομή στην Βάση Ναυτοπροσκόπων Θεσ/νίκης,. Μπήκαμε στις ναυτοπροσκοπικές βάρκες, αφού ο τότε Νομάρχης Ημαθίας Γιαννόπουλος, ως ναυτοπρόσκσοπος Λάρισας είχε ζητήσει να δημιουργηθεί ναυτοπροσκοπισμός με ορμητήριο τον Αλιάκμονα.
Την επόμενη χρονιά, χάρη στον Τάκη Βλαχόπουλο, ήδη βουλευτή, αποκτήσαμε για 10 τουλάχιστον χρόνια, το οίκημα στις εργατικές κατοικίες, και όλοι με ένα καρεκλάκι ανά χείρας, κάναμε την μετακόμιση από την πλατεία Ωρολογίου στα Εργατικά. Χάρη όμως στον αείμνηστο ευεργέτη του βεροιώτικου προσκοπισμού ιατρό Νίκο Παπαχαραλάμπους, επί 20 τουλάχιστον χρόνια το μέγαρο Ζώκου μας φιλοξενούσε στην μεγάλη αίθουσα και το πρατήριο χωρίς αντάλλαγμα. Η θρυλική Καστανιά έγινε το δεύτερο σπίτι μας.
Τον χειμώνα του 1977, με αρχηγό τον Μανώλη Κούτρα, σε χειμερινή διαβίωση στην Καστανιά, μεσονύκτια πορεία στο χιόνι για την Σουμελά, απόλυτη παγωνιά, ξυπνήσαμε τον Ανέστη τον νεωκόρο που κοιμόταν κάτω από την παλιά εκκλησία. Νερό δεν είχαν οι βρύσες πίναμε χιόνι και ότι έβγαινε από την υπερχείλιση του υδραγωγείου, όποιος γλιστρούσε στο χιόνι, ο αρχηγός φώναζε «τσορτσόπ» και εμείς προχωρούσαμε και λέγαμε τραγούδια και ανέκδοτα. Το μεσημέρι με την νόστιμη καμένη φασολάδα, ο Μέρκος Κούτρας έφερε καυτερές πιπεριές και το χιόνι έμοιαζε πλέον στα προσκοπάκια παγάκι του καφέ.
Οπότε βλέπω από τότε τον Παύλο Πυρινό, του θυμίζω πως με συμβούλευσε εκείνο το βράδυ επειδή κοιμόμουν στην άκρη στην πόρτα προς το δάσος, να βάλω μια κουβέρτα στην χαραμάδα να μην περνά το κρύο και τον παράκουσα. Τσακάλια ούρλιαζαν δίπλα μας αλλά εμείς γύρω από την ξυλόσομπα λέγαμε τραγούδια κ ανέκδοτα μέχρι το πρωί. Το καλοκαίρι πάλι, στην κατασκήνωση γνωρίσαμε τον μπάρμπα Σαράντη κ την κυρά Παρασκευή και κάθε χρόνο ήταν για εμάς τα παιδιά το χαρούμενο ραντεβού μας. Δυνατό σημείο ανάμνησης, είναι η βίαιη μέσα σε κλάματα αποχώρηση του Γιάννη Πειρουνάκη, το επόμενο κατασκηνωτικό καλοκαίρι, θυμάμαι το κίτρινο σακίδιο του στην πορεία για την αποχώρηση , όταν αφού έστησε ένα εντυπωσιακό παρατήριο, ήρθε στα χέρια με τον Τηλέμαχο Χατζάκη στο καφενείο της Καστανιάς, που πήγαμε όλοι ως έξοδο και ο αρχηγός Γερόλυκος τους τιμώρησε σκληρά. Τότε ήταν που ο Ρέππας (ο μόνος που είχε υπνόσακο), κοιμήθηκε με το ρεβανί Χοχλιούρου μέσα στον υπνόσακο που έβαλε ο Μπαμπαργύρης για να το κρύψει πιο νωρίς. Στην πορεία στο δάσος, τραγουδούσαμε με βήμα δυνατό, ωραία προσκοπικά τραγούδια και μπαίναμε στο χωριό (Καστανιά), τραγουδώντας σηκώνοντας σκόνη και ταράζοντας το χωριό.
Ο Γ. Μπεμπέτσος, ο Νίκος και ο Παναγιώτης Πρατσολάκηδες, ήταν στην παρέα μας. Ένα καλοκαίρι, θυμάμαι την προσκοπική παρέα, τον Μιχάλη Αδαλόγλου με τον οποίο στην συνέχεια είχα αδελφική φιλία, τον Χ. Παπαδόπουλο, τον Θ. Τσολοζίδη, τον Λ. Ουσουλτζόγλου, πως παίζαμε τα μεσημέρια, «αγωνία» στο ΓΡΑΓΡΟΥ, όταν πήραν φωτιά τα μνήματα στην Καστανιά και παρατήσαμε χαρτιά και πορτοκαλάδες και βρεθήκαμε να πατάμε στους τάφους για να σβήσουμε την φωτιά.
Ο αείμνηστος Γ. Μιχαλόπουλος και ο Σωκράτης Κιοσέογλου, εκτός από συμπρόσκοποι, ήταν η παρέα που μαζί στην Αίγινα το 1982, περάσαμε την δοκιμασία του Προσκόπου Έθνους και την επόμενη χρονιά, απένειμε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, την μαντήλα με τον μαίανδρο , την μαντήλα του Προσκόπου του Έθνους κλείνοντας τον λόγο του περί προσκόπων με την φράση «Αμ δε γε εσωμεθα πολλώ κάρρονες» . Όταν ο Καραμανλής πέρασε την μαντήλα στον Σωκράτη Κιοσέογλου, σηκώθηκαν οι συγγενείς του, που ζούσαν στην Αθήνα και ήρθαν να τον χειροκροτήσουν, οπότε ο Πρόεδρος Καραμανλής, αντιλήφθηκε το «επί πλέον» χειροκρότημα και του είπε «Βλέπω πως είσαι και αρκετά δημοφιλής». Περηφάνεια ο Σωκράτης .
Τον Σεπτέμβριο του 1980 ο αρχηγός μας Σπύρος Τελλίδης διοργάνωσε εκδρομή στην Κύπρο, όπου μας φιλοξένησε στο Προεδρικό η βεροιώτισσα σύζυγος του αείμνηστου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Μιμίκα (Ερασμία) Κυπριανού –Παπαθεοκλήτου. Στην ομάδα μας ήταν και ο πρόσκοπος του 1ου Κώστας Βοργιαζίδης, δήμαρχος σήμερα της Βέροιας . Ήταν και ο Νίκος Ιωσηφίδης , ο Κώστας Θεοδωρίδης, , ο Ρακιτζής, ο Γιαννάκης Αντωνιάδης του Ευθύμη, σημερινός μηχανικός του Δήμου Βέροιας, ς και ο Κώστας Τριγκώνης, ο Θανάσης Στάντζος, νιόπαντρος τότε με την Ελένη, ο Κάστορας, τότε αρχηγός του 3ου Δασοπροσκόπων και ο Δ. Χατζησαράντης.
Το 1980, με την αρχηγία ενός ιερού τέρατος του Προσκοπισμού της Θεσσαλονίκης του αείμνηστου Θ. Καμηλιέρη, ο Πρόεδρος της Ένωσης Παλαιών νευρολόγος Γιώργος Ματαράγκας, και ο πρωτοπόρος και καινοτόμος πάντοτε για την εποχή του Τάκης Βλαχόπουλος, βουλευτής της ΝΔ, διοργάνωσαν την πανελλήνια συνάντηση παλαιών προσκόπων στην Βέροια, με συμμετοχή όσων βουλευτών του ελληνικού Κοινοβουλίου υπήρξαν πρόσκοποι. Για τις στιγμές και την προσφορά του Τάκη Βλαχόπουλου ως προσκόπου έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά. Εγώ θα πω πως όλη η ζωή του Βλαχόπουλου υπήρξε προσκοπική χωρίς εισαγωγικά.
Η συνάντηση αυτή όμως με έπεισε, γιατί τότε ακόμη έψαχνα απαντήσεις σε ερωτήματα, ότι ο προσκοπισμός δεν είναι οργάνωση της δεξιάς όπως λέγαν πολλοί. Έλληνες βουλευτές από όλες τις παρατάξεις πήραν μέρος, θυμάμαι τον Κυκλαδίτη πρόσκοπο βουλευτή ΠΑΣΟΚ Αλαβάνο, την παρουσία του Λεωνίδα Κύρκου, προσκόπου της κατοχής, αλλά και το μήνυμα του Φλωράκη που δεν μπόρεσε να έρθει στην συνάντηση, η οποία τελείωσε με πανηγυρικό γεύμα στην Ελιά, σφράγισε την υπερκομματική και ανένταχτη προσκοπική παρουσία στην Βέροια. Ήταν το πνεύμα Βλαχόπουλου-Ματαράγκα-Σύρπη. Αυτό το πρωτοπόρο πνεύμα που έφερε το αεροπλάνο Χάρβαντ στο ξέφωτο της Καστανιάς για να κάνουν μάθημα οι αεροπρόσκοποι και έκανε τον Ανδρέα Παπανδρέου να αναρωτιέται από το ελικόπτερο πηγαίνοντας για Σουμελά, πιο ορεινό στρατιωτικό αεροδρόμιο βρίσκεται στο Βέρμιο. Η βεροιώτικη προσκοπική μουσική, ξαναδημιουργήθηκε το 1980, ο Ασημάκης Δημόπουλος, ο Χρήστος Κιτσώνας, ο Γιάννης Μπέτσας καθηγητής πανεπιστημίου σήμερα, η Αννη Χαρούση και εκατοντάδες άλλα παιδιά πέρασαν από τις τάξεις της. Την μπαγκέτα κρατούσε αρχικά ο αείμνηστος Γιώργος Τενεκετζίδης, γιός του Σταύρου, ενωμοτάρχης μου στην κατασκήνωση του 1978, (πρόσκοπος ήταν και ο αδελφός του Βασίλης στο 3ο). Ο καθηγητής Πανεπιστημίου φυσικός Ντίνος Μπαρμπαργύρης, ο διακεκριμένος γιατρός Θανάσης Γκαιτατζής, ο σπουδαίος χημικός Θόδωρος Αξούριστος, η αδελφή του Χαρούλα, ο Ευθύμης Γκαβανάς, ο Θεόφιλος και ο Γιάννης Απλακίδης, αλλά και ο Κώστας Γιοβανόπουλος που πρέπει να βρει το χαμένο λυκοπουλίστικο καπέλο και να ανέβει στην Κσστανιά, όλα τα αγόρια Ουσουλτζόγλου, ο Νίκος του Επιμελητηρίου, ο Νίκος ο καθηγητής, οι Πρόδρομοι και ο Λάκης ομόρφυναν στο διάβα των χρόνων την βεροιώτικη προσκοπική παρέα.
Ο Μάνος Λάμπρογλου, ο Ταύρος, ήταν μια ομάδα μόνος του.Χρειάσθηκε να γίνει Υπουργός Παιδείας ο παλιός πρόσκοπος Αντώνης Τρίτσης, το 1984, ο οποίος είπε ότι «έχω υποχρέωση να μεταβώ εγώ στην έδρα των Προσκόπων και όχι να έρθουν οι πρόσκοποι στο Υπουργείο», όπου έκανε δημόσια αναφορά στην προσφορά του ελληνικού προσκοπισμού στην Ελληνική Δημοκρατία και νεολαία, διαχωρίζοντας την προσκοπική κίνηση από τις προσπάθειες των πραξικοπημάτων της κατοχικής ΕΟΝ και των αλκίμων του 1967 .
Θυμάμαι τον Γιώργο Χιονίδη να φορά την προσκοπική μαντήλα και να περπατά στην Καστανιά ,τον ανεπανάληπτο και συγκλονιστικό πατέρα της χιονοδρομίας-ορειβασίας Τηλέμαχο Κανελλίδη, παλιό πρόσκοπο μεταπολεμικά, να κλαίει συγκινημένος όταν μετά την εκδήλωση της ασθένειας του, τιμήθηκε από τους προσκόπους σε ειδική εκδήλωση στην Καστανιά. Τους παλιούς αρχηγούς Κουικόγλου και Θανάση Δημάδη, να φορούν την ιστορική προσκοπική στολή και να προσέρχονται στην Κατασκήνωση σε συναντήσεις παλαιών . Τον Γιώργο Λαζαρίδη θείο του νυν δημάρχου, μεταπολεμικό πρόσκοπο, που βοήθησε τον σύγχρονο προσκοπισμό αφειδώς. Τον γυμναστή Γιώργο Κόγκα, αρχηγό μας στην κατασκήνωση του 1979, με το mini couper.
Στη συνάντηση μας αυτή η μνήμη θα τρέξει σε πρόσωπα που ζήσαμε μαζί τα νεότερα χρόνια , όμως δεν είναι κοντά μας αφού φύγαν πρόωρα. Το λυκόπουλο με τις κόκκινες μπούκλες την Ελενίτσα, τον Μιχαλόπουλο, τον Μιχάλη Αδαλόγλου, την Ολυμπία Τσιγκά, τον οδοντίατρο Γιώργο Τενεκετζίδη. Θα θυμηθούμε τους θρυλικούς της μεταπολεμικής γενιάς, τον πρωτοπόρο Μιχάλη Μαρμαρά πρόσκοπο του 1947, τον Ντουφόπουλο,τον Νούλα,τον Σαλονικίδη, τον Ριμπά, τον Χατζημάμογλου, τον Αντώνη Αλεβιζάκο, τον Τσίτρο, τον Τσιτινίδη, τον Ταιγανίδη, τον Νικολαίδη, τον Ουλκέρογλου, τον Νίκο Τζίμα, τον φιλόλογο Ηρακλή Γεωργιάδη, τον Πορφύρη, τον Ξενοφώντα Δεληφώτη που μαζί με τον Βλαχόπουλο, κτίσαν δίπλα στην κατασκήνωση σπιτικά και ονειρεύτηκαν προσκοπικό οικοδομικό οικισμό.
Την αξέχαστη και αλησμόνητη ενωμοτία Πελαργών της βεροιώτικης παροικίας της Θεσσαλονίκης (Χαχάκης, Θεοφάνους, Τσιτιρίδης, Χουβαρδάς, Φελλόπουλος, κα) που κάθε χρόνο αναβίωναν την προσκοπική τους υπόσχεση. Θυμάμαι, ότι πριν ανοίξει το Ερατεινό ο αγαπημένος όλων Νίκος Καλαιτζής, με την αβραμιαία στήριξη στον βεροιώτικο προσκοπισμό, αποτέλεσε το στρατηγείο συναντήσεων της Ενωσης . Οι πρόσκοποι μπήκαν πρώτοι στην φλεγόμενη Νάουσα το 1949 για να σώσουν τα γυναικόπαιδα και τιμήθηκαν από την πατρίδα με μετάλλιο ανδρείας. Αλλά και ο Μιχάλης Σούμπουρος, ο μοναδικός Έλληνας φονευθείς στρατιωτικός της δύναμης του ΟΗΕ στην Σομαλία ήταν παιδί του 1ου Προσκόπων. Ο γιός της πόντιας Τζούλιας Καμενίδου και του Τάκη Σούμπουρου από το Σέλι, αδάμαστος περπατούσε το Βέρμιο σε μερικές ώρες , κορφή-κορφή από την Καστανιά στο Ξηρολίβαδο και το Σέλι και από εκεί στην Υπαπαντή και το Άγιο Πνεύμα
. Έτσι πήρε το Χρυσό Βέλος τον Ιούλιο του 1987. Οι βεροιώτες πρόσκοποι πήραν μέρος σε εθνικά και παγκόσμια τζάμπορη και τις διεθνείς αποστολές, σε Μαραθώνα, Παρνασσό, Ιταλία, Αυστρία, Βέλγιο, Νορβηγία. Μέχρι την Κορέα έφθασαν πρόσκοποι της Βέροιας και ανέδειξαν τον θυρεό μας τον Καρατάσο. Η βεροιωτικη προσκοπική φλόγα άναψε, στην Πίνδο, στα Άγραφα, στο Παρθένο Δάσος, στα Πιέρια, στον Όλυμπο. Πολλές φορές κατηγόρησαν τον ελληνικό προσκοπισμό ως προθάλαμο μασονικής οργάνωσης . Θα θυμηθώ τον αείμνηστο περιφερειακό μας Φάνη Σύρπη, ο οποίος έλεγε πως ο φλογερός ιεράρχης Νικαίας Γεώργιος, βεροιώτης πρόσκοπος, λειτουργούσε όποτε έβρισκε ευκαιρία στο εκκλησάκι στο δάσος, ενώ ο κυρός δεσπότης Ιωαννίνων Θεόκλητο Σετάκη ο οποίος υπήρξε πρόσκοπος της Βέροιας, υπό τις εντολές του Τοπικού Εφόρου Φελλόπουλου, τον θυμούνται οι παλαιότεροι να καπνίζει αρειμάνια στην Μεθώνη. Αλλά και ο νυν Βελγίου, Αθηναγόρας, υπήρξε βαθμοφόρος προσκόπων Βελγίου, ο Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου, Ευγένιος και ο Εσθονίας Στέφανος, ιεράρχες του Οικουμενικού Θρόνου, είναι βαθμοφόροι του ελληνικού προσκοπισμού.
Δεν είχα την τύχη να γνωρίσω τον θρυλικό Πατούνα, τον Δημήτριο Παπαδόπουλο, Τοπικό Έφορο και Γυμνασιάρχη της Βέροιας, ο οποίος έφυγε από την ζωή τον Ιούλιο του 1976, επιστρέφοντας ξημερώματα από την κατασκήνωση Μεθώνης. Βουβάθηκε κείνο το πρωινό η Βέροια, μεγάλο το πλήγμα Τα θυμάμαι ζώντας στο σπίτι του μικρασιάτη προσκόπου Θέμη Ιατρόπουλου. Τόσο για αυτόν, όσο και για τους πολλούς και αμέτρητους αδελφούς που δεν ζουν πιά δίπλα μας και επέστρεψαν στον Δημιουργό, θα ανάψουμε ένα κεράκι και θα ακουσθεί το όνομα τους, σε ένα προσκλητήριο ψυχών το πρωινό της Κυριακής 26 Αυγούστου 2018 και ώρα 10.30 στην Κατασκήνωση της Καστανιάς.
Προηγουμένως, το βράδυ του Σαββάτου, νέοι και παλιοί, θα τραγουδήσουμε γύρω από την πυρά, «Φίλος μου είναι ο Ελληνικός Προσκοπισμός, με ευγνωμοσύνη θυμάμαι όλα εκείνα τα παλιά και την τυχαία γνωριμιά». Σίγουρα στην αναφορά μου δεν αναφέρω πολλούς και αμέτρητους αδελφούς, γιατί αυτό είναι αδύνατον να συμβεί, αλλά να η ευκαιρία όσων ζουν και εργάζονται στην Βέροια: Δεν πρέπει να υπάρξει αδελφός πρόσκοπος που δίχως σημαντικό λόγο απουσίας, θα προτιμήσει να περάσει τις μέρες εκείνες, δίχως να ανέβει στην κατασκήνωση, για να βάλει την υπογραφή του και να φορέσει την αναμνηστική μαντήλα.
Γιατί «μια φορά πρόσκοπος, πάντα πρόσκοπος».
