Του Γιάννη Καμπούρη
Και πάλι ο λόγος για την πλατεία Ωρολογίου που κινδυνεύει να γίνει κάτι σαν την πλατεία Ομονοίας … είναι βλέπετε οι ιδέες επί ιδεών για έργα επί έργων, για ανακατασκευές επί ανακατασκευών, για ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων και η ιστορία δεν έχει τέλος. Και μεταξύ μας δεν θα έχει τέλος και για έναν ακόμα λόγο: δεν έχουμε συμφωνήσει ακόμα στο χαρακτήρα της, δεν έχουμε κατανοήσει επαρκώς το ρόλο της. Και πως να συμβεί αυτό όταν δεν αποφασίσαμε ακόμα αν είναι ή δεν είναι πλατεία, από τη στιγμή που ορισμένοι εξακολουθούν να την αντιμετωπίζουν ως ένα εν δυνάμει πάρκο.
Κάθε πόλη πρέπει να έχει τουλάχιστον μια πλατεία, ένα χώρο ικανό να φιλοξενήσει γεγονότα κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά κλπ, που απαιτούν ένα σημαντικό ελεύθερο χώρο και η πλατεία Ωρολογίου είναι ο μοναδικός χώρος που μας απέμεινε και έχει αυτή τη δυνατότητα πάρκα η πόλη μας έχει, έστω και κατ’ όνομα. Πλατείες όμως καμιά, εκτός από τη συγκεκριμένη.
Και βέβαια δε μπορεί μια πλατεία να καταγραφεί στη συνείδηση της πόλης ως πλατεία, αν δεν έχει διαχρονικά ένα κεντρικό ρόλο στη ζωή της πόλης. Δε μπορεί δηλαδή να φτιάξουμε από το μηδέν μια πλατεία και να περιμένουμε να ενσωματωθεί στη ζωή της πόλης.
Έτσι η πλατεία Ωρολογίου είναι καταγεγραμμένη στη συνείδηση μας πλατεία, όχι γιατί είναι δημιούργημα κάποιου αστικού σχεδιασμού όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, αλλά αποτέλεσμα της ιστορικής εξέλιξης της πόλης. Είναι το σημείο όπου συγκλίνει η πόλη, Μητροπόλεως και Κεντρικής αλλά και οι ιστορικές συνοικίες του Προμηθέα και της Καλλιθέας.
Το γεγονός μάλιστα ότι στον ευρύτερο χώρο της πλατείας συναντώνται και οι τρεις θρησκείες που γνώρισε η πόλη στην μετά την ρωμαιοκρατία περίοδό της, είναι απόρροια της θέσης της πλατείας στη ζωή και τη συνείδηση της πόλης. Το βήμα του Απ. Παύλου, η συναγωγή και το Μεντρεσέ Τζαμί που δεν είναι ένα τυπικό τζαμί, αλλά ιεροδιδασκαλείο.
Η πλατεία είναι ένα «σημείο» με ιδιαίτερο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Στην πορεία του χρόνου μπορεί να έχασε κάτι από την αίγλη της, μπορεί το κέντρο της πόλης να μετατοπίστηκε, αλλά αυτή διατηρεί τη μοναδικότητά της.
Έτσι απορώ με όσους θέλουν να την ακρωτηριάσουν για χάρη των αυτοκινήτων και της κυκλοφορίας. Όσο χώρο και ευκολίες να δώσεις στα αυτοκίνητα και στην κυκλοφορία, αυτά ποτέ δεν θα είναι επαρκή. Η ευκολία στην κίνηση προσελκύει τα αυτοκίνητα και έτσι ξανά θα προκύψει η ανάγκη για περισσότερες ευκολίες και πάει λέγοντας. Αυτό το μάθημα το πήραν στην Αμερική τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν είχαν επιδοθεί με τις ευλογίες των αυτοκινητοβιομηχανιών σε μια προσπάθεια εξυπηρέτησης των αυτοκινήτων στις πόλεις και οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο.
Η πλατεία πρέπει να μείνει ακέραια. Και στο κάτω κάτω δεν είναι δείγμα κυκλοφοριακής συμφόρησης μια καθυστέρηση ελάχιστων λεπτών, καθυστέρηση που εν πολλοίς δημιουργείται και επιτείνεται από την άναρχη στάση και στάθμευση αυτοκινήτων στην περιοχή.
Την πλατεία Ωρολογίου πρέπει να την ονειρευτούμε ως μια μοναδική ευκαιρία για την αναβάθμιση όλης της πόλης.
Να τη φανταστούμε ενοποιημένη με τα μνημεία της περιοχής, βήμα Απ.Παύλου, Συναγωγή, Μεντρεσέ τζαμί, με την κυκλοφορία των πεζών ανεμπόδιστη μέσω υπέργειων ή υπόγειων οδεύσεων, που δε θα διακόπτονται από δρόμους. Ένας χώρος ενιαίος, που ο καθένας θα μπορεί να περιδιαβεί με άνεση και ασφάλεια. Παράλληλα η όλη διαμόρφωση πρέπει να πλαισιώνεται από μια νέα κυκλοφοριακή μελέτη, που θα έχει ως βασικό ζητούμενο την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και των τουριστικών λεωφορείων.
Συμπληρωματικά μια αναδιάταξη της χρήσης των δημοσίων κτιρίων που βρίσκονται στην περιοχή μπορεί ακόμα να δώσει και νέα σημεία ενδιαφέροντος. Το κτίριο του δημοτικού σχολείου ως μουσείο εκπαίδευσης, το κτίριο των παλαιών δικαστηρίων ως μουσείο ιστορίας της πόλης μαζί με ένα κέντρο πληροφόρησης, το Μεντρεσέ τζαμί ως μουσείο ισλαμικής τέχνης.
Ταυτόχρονα η πλατεία μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για τη γνωριμία με την πόλη. Με αυτή ως σημείο εκκίνησης και με προσχεδιασμένες ή και ειδικά διαμορφωμένες στο έδαφος οδεύσεις, ο επισκέπτης να ευκολυνθεί να γνωρίσει και άλλα σημεία της, την παλαιά Μητρόπολη, το Βυζαντινό και αρχαιολογικό μουσείο, τις βυζαντινές εκκλησίες, τις παραδοσιακές συνοικίες και ότι άλλο, να περιδιαβεί ολόκληρη την πόλη.
Η πλατεία μπορεί να αποδειχθεί σε ένα καταλύτη για την τουριστική ανάπτυξη της πόλης, ένας δυναμικός πόλος έλξης επισκεπτών και από τη στιγμή που προσβλέπουμε στην ανάπτυξη του τουρισμού, δε μπορεί παρά να τη δούμε με αυτή την προοπτική, να επενδύσουμε σε ένα τέτοιο σχέδιο.
Δίκαια θα αναρωτηθεί κάποιος και πως μπορεί να δρομολογηθεί ένα τέτοιο ομολογούμενα φιλόδοξο σχέδιο. Αρχικά ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών μπορεί να αποφέρει μια καλή ιδέα βάση για την αντίστοιχη μελέτη. Και ένας διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών είναι μια ενέργεια στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του δήμου, η υπογραφή μάλιστα ενός πρωτοκόλλου συνεργασίας με κάποιον αρμόδιο φορέα - ΤΕΕ, αρχιτεκτονική σχολή κλπ – μπορεί να του προσδώσει μια άλλη δυναμική.
Η χρηματοδότηση μπορεί να προκύψει είτε από εθνικούς ή κοινοτικούς πόρους, ενώ θα πρέπει να εξεταστεί και η περίπτωση το όλο έργο να αντιμετωπιστεί ως αναπτυξιακό, διεκδικώντας χρηματοδότηση από αναπτυξιακές τράπεζες.
Αν θέλουμε να ξελασπώσουμε, να ξεφύγουμε από τη στασιμότητα, πρέπει να αναλάβουμε τολμηρές πρωτοβουλίες.
Κάποια στιγμή πρέπει να συγκρουστούμε με όσους και με ότι επιμένει να μας κρατά στάσιμους … χωρίς όραμα, πρωτοβουλίες και δράση δε μπορεί να προχωρήσει τίποτα. Το νοικοκύρεμα έχει όρια που τα πιάσαμε εδώ και καιρό.
Και δε μπορώ, δε θέλω να ξεχάσω αυτούς που κατέστρεψαν ότι πιο όμορφο είχε να δείξει η πόλη με την ανάδειξη του αρχαίου δρόμου που διέτρεχε την οδό Μητροπόλεως, μια παρέμβαση όπου θα κούμπωνε πολύ αρμονικά με την προοπτική της πλατείας. Και γιατί, για να πουλάνε κάποιοι τα σουβλάκια τους σε εποχούμενους. Θλίψη και οργή που ακόμα δε μπορώ να αποβάλλω από μέσα μου.
Κατανοώ ότι η πρόταση αυτή δε θα βρει εύκολα συμμάχους ... Κάποιοι έχουν άλλα «ιδιοτελή και συντεχνιακά οράματα» που δε συνάδουν με τέτοια συλλογική προοπτική.
Τα «όνειρα» θα γίνουν πραγματικότητα αν πιστέψουμε σε αυτά, αν παλέψουμε γι’ αυτά. Να τολμήσουμε ώστε να «λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση» !
(Και κάτι τελευταίο αν και φαινομενικά άσχετο με το ζήτημα της πλατείας, που δεν είναι ... Τι ξαναζεσταμένη ιστορία είναι αυτή πάλι με τον τέταρτο δήμο στην Ημαθία, που έχει να κάνει με τη μεταφορά της Βεργίνας σε ένα νέο ανεξάρτητο δήμο, παρέα με τη Μελίκη βεβαίως βεβαίως... Τυχαίο; δε νομίζω ! )
