Κύριε Διευθυντά,
Με αφορμή πρόσφατα άρθρα στην εφημερίδα σας, αναφορικά με την ακραία υποβάθμιση της λειτουργίας και της εικόνας του Ιστορικού Κέντρου της Βέροιας, όπου μέσα από τα κείμενα και τις εικόνες ‘ακούγονται’ κραυγές αγωνίας για το παρόν και το μέλλον του, ως αρχιτέκτων – πολεοδόμος, που ασχολήθηκα επανειλημμένα με το θέμα, διατυπώνοντας κατά καιρούς προτάσεις, αλλά και ως αυτόπτης μάρτυρας στις συχνές περιπλανήσεις μου στις παλιές γειτονιές και με βαθύ προβληματισμό για το μέλλον της παρακαταθήκης του κτισμένου πολιτισμού της πόλης μας,
Επιτρέψτε μου να καταθέσω κάποιες σκέψεις και μια πρόταση, που πιστεύω πως μπορούν να συμβάλουν στην αντιστροφή της καταστροφικής πορείας αυτής της περιοχής.
Οι εμπλεκόμενοι στην περιοχή είναι αρκετοί: Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ), Δήμος, ιδιοκτήτες ακινήτων, εργαζόμενοι, χρήστες και επισκέπτες και βέβαια οι κατά καιρούς μελετητές. Στην Ημερίδα, που διοργανώσαμε ως Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ημαθίας (ΣΑΝΗ) το 2001, διατύπωσα μια σειρά από πρωτοβουλίες, που θα έπρεπε να αναλάβει ο Δήμος της πόλης, ώστε να τροχιοδρομηθεί η αντιμετώπιση του προβλήματος και να αρχίσει η ανάκαμψη της περιοχής. Δεν είδαμε τίποτε σχετικό. Η θέση του Δ. Βέροιας, εάν δεχθούμε ότι αυτός έχει τον πρώτο λόγο σ’ αυτό το θέμα, δεν πρέπει να εξαντλείται σε μέτρα διοικητικά και ‘πυροσβεστικά’, δηλαδή στη διαχείριση της κατεδάφισης ενός ετοιμόρροπου ή / και επικίνδυνου κτίσματος, διατηρητέου ή μη. Από μόνος του όμως, με την οικονομική και στελεχιακή κατάσταση, στην οποία βρίσκεται, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το ζήτημα.
Από την άλλη πλευρά, το ΥΠΠΟ απλά κηρύσσει κτήρια ως διατηρητέα και δεν ενδιαφέρεται για την υλοποίηση των αποφάσεών του, με την έννοια ότι δεν στηρίζει οικονομικά τους ιδιοκτήτες, άρα δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για τις επιπτώσεις των πράξεών του. Το ίδιο και το Υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης, το οποίο έχει κηρύξει και αυτό κτίσματα ως διατηρητέα στην περιοχή.
Ακόμη δυσκολότερη είναι η συνεργασία μεταξύ των άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων, ώστε να φέρουν ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, καθώς λείπουν οι πρωτοβουλίες, οι συνέργειες, η ομόνοια μεταξύ τους για το κοινό καλό του τόπου. Δυστυχώς, μόλις προκύπτει θέμα συνεννόησης για να λυθεί ένα πρόβλημα, πριν από τη λύση του εμφανίζονται οι – δήθεν- ‘αγεφύρωτες’ πολιτικές διαφορές μεταξύ τους και τα πάντα καταρρέουν πριν καν αρχίσουν. Ως φαίνεται, η διοίκηση αποφεύγει τα σταυρόλεξα ‘για δυνατούς λύτες’.
Με την πολλαπλά εκφρασμένη αδιαφορία ή αδυναμία των ΟΤΑ και της κεντρικής εξουσίας, οι ιδιοκτήτες, οι εργαζόμενοι και οι επισκέπτες της περιοχής - στους τελευταίους συμπεριλαμβάνονται και οι τουρίστες – καλούνται μόνοι τους να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση πολύπλοκη, που τους υπερβαίνει και να συμβιώσουν με τα σκουπίδια, τα ερπετά, τον κίνδυνο ατυχήματος από πτώση υλικών, την έλλειψη ασφάλειας τις νυχτερινές ώρες και πλήθος προβλημάτων, που καθιστούν την περιοχή μια ‘nogoarea’, μια απαγορευμένη περιοχή για κατοίκους και επισκέπτες.
Ποια θα ήταν, λοιπόν, μια αποτελεσματική πρωτοβουλία, ώστε να αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση; Πώς το αίμα θα ξανατρέξει στα πνευμόνια της πόλης και θα σώσει την καρδιά της; Εδώ μπορεί να συμβάλει μια πρωτοβουλία πολιτών, η οποία αρχικά μπορεί να έχει μια χαλαρή νομική υπόσταση, αλλά πολύ ‘σφικτό’ στόχο, τη διάσωση του Ιστορικού Κέντρου της πόλης. Όλοι οι επιστήμονες της πόλης είναι χρήσιμοι. Ο δι-επιστημονικός αυτός φορέας θα αρχίσει από τη διερεύνηση όλων των παραμέτρων, που συνιστούν την υπάρχουσα κατάσταση (ιστορία, λειτουργία, πληθυσμιακή σύνθεση, οικονομία, ιδιοκτησιακό καθεστώς των κτισμάτων, τη μορφή και κατάσταση, ταυτότητα της περιοχής). Ταυτόχρονα, θα πρέπει να εκπονηθεί ένα σχέδιο αντιμετώπισης των επειγόντων θεμάτων, προς άμεση εφαρμογή από τους καθ’ ύλην αρμόδιους φορείς, ώστε όσο θα διαρκούν η έρευνα και η μελέτη, που θα ακολουθήσει, η κατάσταση να αρχίσει να βελτιώνεται στοιχειωδώς.
Επιστήμονες, που μπορούν να συμβάλουν, εκτός από τους πολεοδόμους, τους αρχιτέκτονες, τους πολιτικούς μηχανικούς κλπ., μπορούν επίσης να είναι οι κοινωνιολόγοι, οι οικονομολόγοι, οι περιβαλλοντολόγοι κ. ά. Από τους φορείς, εκτός από τον Δήμο και το ΥΠΠΟ, μπορούν – και πρέπει – να συμμετάσχουν η Αντιπεριφέρεια, η Εκκλησία, τα Επιμελητήρια (Εμποροβιομηχανικό, Οικονομικό, Τεχνικό), ο Εμπορικός σύλλογος. Η δημιουργία μιας αρχικά ‘κρίσιμης μάζας’ φορέων και πολιτών, που θα στηρίξουν το εγχείρημα, θα είναι καθοριστική για την έκβαση του εγχειρήματος.
Πρέπει οι φορείς να ομονοήσουν έστω σε ένα θέμα: Να στηρίξουν ουσιαστικά την προσπάθεια, η οποία κατά βάση θα είναι εθελοντική. Στην πορεία, αυτή μπορεί να ενταχθεί σε εθνικά ή / και ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης, αλλά τα πρώτα βήματα πρέπει να προκύψουν από εθελοντική πρωτοβουλία και προσφορά. Ας μην μας επηρεάζουν τα προγράμματα της Περιφέρειας ΚΜ ή άλλα, στα οποία εντάσσεται ο Δήμος. Αυτά συνήθως προϋποθέτουν μια πολύ καλή βάση επικαιροποιημένων πολεοδομικών μελετών και μελετών αστικού σχεδιασμού, που λείπουν από την πόλη. Συνήθως, δεν αντιμετωπίζουν το ζήτημα της υποβάθμισης μιας περιοχής στο σύνολό της και με ριζικό τρόπο, κάτι που μόνο οι άμεσα ενδιαφερόμενοι μπορούν να διαμορφώσουν, αλλά περιορίζονται, π.χ., στην αντικατάσταση του οδοστρώματος, στη σήμανση, ή στην καλλίτερη περίπτωση στην αναστήλωση / αποκατάσταση ενός εμβληματικού κτηρίου. Επομένως, καλά τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά προγράμματα και οι συνακόλουθες χρηματοδοτήσεις, αλλά η επίλυση των προβλημάτων απαιτεί πιο βαθύ έργο από τα επιφαινόμενα, απαιτεί το βαθύ ‘σκάψιμο’ στα προβλήματα, αλλά και στα οράματα για το μέλλον του Ι.Κ. και της πόλης μας.
Για άλλη μια φορά, η συμβολή του τοπικού τύπου μπορεί να αποδειχθεί καταλυτική.
Όσοι από τους φορείς και τους πολίτες ενδιαφέρονται, μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου στα τηλέφωνα: Τηλ. / Fax: +30 23310 67846, Κιν.: +30 6979484159 Ε-mail: anastpapa@teemail.gr
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Αναστασία Μ. Πάπαρη
Δρ Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος
