* Γράφει ο Κώστας Μίζας, Επιμελητής ανηλίκων
Το παρόν κείμενο θα περιοριστεί σε κάποιες σκόρπιες και φοβάμαι ασύνδετες νύξεις,και δεν προτίθεται να διεκδικήσει δάφνες δοκιμίου,καθώς κάτι τέτοιο θα απαιτούσε άλλου είδους τεκμηρίωση,από κάποιον πιο ειδικό, και απεριόριστο χώρο στην εφημερίδα.Θα επιχειρήσω να διερευνήσω τις αλλαγές που συνέβησαν στο σχολικό(γυμνασιακό) περιβάλλον,συγκρίνοντας το σημερινό σχολείο με το αντίστοιχο της δεκαετίας του 70. Θα προσπαθήσω-όσο μπορώ- να αποφύγω την επίδραση του “φίλτρου της νοσταλγίας” που θα καθιστούσε το εγχείρημα υπονομευμένο και μεροληπτικό,αποφεύγοντας να “βουτήξω” στο συναίσθημα του “τότε”,αλλά εμπιστευόμενος περισσότερο τη “ματιά” του σήμερα.
Θα δοκιμάσω να προσδιορίσω το πώς οι αλλαγές στο ευρύτερο περιβάλλον,επηρέασαν αντιλήψεις,νοοτροπίες,ρόλους,διαμόρφωσαν μία άλλη “ιδεολογία” και “κουλτούρα”,και επέφεραν αλλαγές στη δομή και συνοχή της οικογένειας,και στο σύστημα κατανομής ισχύος μέσα στο σχολικό περιβάλλον,ανατρέποντας ισορροπίες και ιεραρχίες.
Η λέξη που χαρακτήριζε το “παληό” σχολείο ήταν η “πειθαρχία”,με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μία τάξη πραγμάτων που ήταν δύσκολο να διασαλευθεί,καθώς η σταθερότητα της ιεραρχικής δομής του συμβάδιζε με την ανυπαρξία “πνεύματος διεκδίκησης” του μαθητικού παράγοντα,που είχε παθητικό ρόλο ως συλλογικότητα,τουλάχιστον στα Γυμνάσια της επαρχίας.
Σίγουρα δεν ωφελεί να αναπολείς το παρελθόν(για λάθος λόγους). Αλλά προφανώς δεν είναι “φετίχ” η “πρόοδος” που είναι συνυφασμένη με το σήμερα,σε σημείο που να αποκλείει τον αναστοχασμό για τις επιτεύξεις του. Είναι ευνόητο ότι μεταφέρει ένα αρνητικό φορτίο η λέξη “πειθαρχία”,αλλά πόσο ώριμοι είμαστε να τοποθετήσουμε στη θέση της μία αυτοπειθαρχία χωρίς την “συνδρομή” της επιβολής?
Η διάψευση ελπίδων και βεβαιοτήτων που ήταν συνδεδεμένα με συλλογικά σχέδια στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο,οδήγησε στην αποκαθήλωση κάθε μορφής αυθεντίας(και γονεικής),δεν άφησε ανέπαφο ούτε το ρόλο του δασκάλου,που σε συνδυασμό με την αποσυσχέτιση του σχολείου από την σίγουρη επαγγελματική προοπτική που κάποτε εξασφάλιζε,συμπαρέσυρε στην πτώση και την μόρφωση σαν αξία καθαυτή. Η “νέα εποχή” έχει εθίσει τους πάντες σε “άμεσα” οφέλη,και η μόρφωση είναι μία αργή διαδικασία για να είναι ελκυστική στους νέους που βιάζονται από τη φύση τους.
Ας επιμείνουμε λίγο στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα,καθώς διαπερνά και το σχολικό περιβάλλον,και πιθανόν να παρέχει το κλειδί για την εξήγηση κάποιων φαινομενικά ασύνδετων καταστάσεων. Ο κόσμος της “τεχνικής”,χωρίς κάποιο ουμανιστικό όραμα,είναι προσανατολισμένος στην “παραγωγικότητα” ως αυτοσκοπό. Η θέληση για δύναμη, όντας η υποδομή του κόσμου της τεχνολογίας,η λογική της οποίας επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής,ωθεί τους ανθρώπους στη λογική της “προσαρμογής”,με τη μορφή του υποχρεωτικού καταναγκασμού. Πρόκειται για ένα περιοριστικό πλαίσιο,από το οποίο κανείς πια δεν μπορεί να ξεφύγει,αλλιώς καραδοκεί το περιθώριο. Ετσι η σταδιακή απώλεια του νοήματος που έχει αντικατασταθεί από έναν γενικευμένο ανταγωνισμό,προσανατολίζει αντιλήψεις,στάσεις των συμμετεχόντων στο σχολικό περιβάλλον(επαγγελματική στρατηγική,ατομικισμός,υποβάθμιση αρχαίων και ανθρωπιστικών σπουδών προς όφελος των πιο “χρήσιμων”τεχνικών ειδικοτήτων).
Ταυτόχρονα σχεδόν με το “νέο σχολείο” έχουμε εισέλθει στην “ κοινωνία του ρίσκου”,όντας αδύναμοι,ανασφαλείς,χωρίς κάτι που θα νοηματοδοτούσε τη ζωή, και το άτομο (και ειδικά ο αδιαμόρφωτος ακόμη μαθητής),είναι εύκολο να υποκύψει στη σαγήνη της ρήσης του Νίτσε “Το να στηλιτεύεις τους άλλους προσφέρει μία ελαφρά μέθη δύναμης”,θρυμματίζοντας την “κουλτούρα κοινότητας” στο σχολείο, ωθώντας ενίοτε σε περιστατικά “αναίτιας” βίας μέσα σε αυτό. Αυτό έχει σαν προέκταση την “έκλειψη σεβασμού” προς τους καθηγητές,φαινόμενο που τροφοδοτείται και από την διπλή “ακύρωσή” τους , από αρκετά ΜΜΕ,και από μία μερίδα γονέων ( έκφραση διαφωνίας και μη αποδοχή βαθμολόγησης ή/και επιβολής ποινής σε μαθητή).
Επειδή όμως το θέμα μόλις τώρα “άνοιξε”,και είναι τεράστιο,όχι όμως και η χωρητικότητα της εφημερίδας,θα συνεχίσουμε σε επόμενο άρθρο. Κλείνοντας,ως είθισται,θα προτείνουμε κάποια βιβλία.
ΝΤΟΝ ΝΤΕΛΙΛΛΟ - “Λευκός θόρυβος”
E.L DOCTOROW - “Το βιβλίο του Ντάνιελ”
ΙΤΑΛΟ ΣΒΕΒΟ - “ Η συνείδηση του Ζήνωνα”
ΡΟΥΜΠΕΝ ΠΑΛΜΑ - “Το ίχνος που αφήνουμε”
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΤΣΑ -“Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές”
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ-Ζωή σαν τιμολόγιο”
ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΤΟΝ - “Περί του κοινωνικού στάτους”
ΚΕΝΖΑΜΠΟΥΡΟ ΟΕ - “Μία προσωπική υπόθεση”
ΦΙΛΙΠ ΡΟΘ - “Το ανθρώπινο στίγμα”
ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ-Βιοτεχνία υαλικών”
