Το άγχος είναι ένα έντονο και ασαφές συναίσθημα που προκαλείται από την υποκειμενική αντίληψη μιας αόριστης απειλής και εκδηλώνεται με ανησυχία και νευρικότητα, προκαλώντας ποικίλες σωματικές αντιδράσεις. Ετυμολογικά παράγεται από το ρήμα «ἄγχω» που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Αυτή η διάχυτη αίσθηση εγκλωβισμού περιγράφει με ακρίβεια την κατάσταση ενός ατόμου, όταν βιώνει μια αγχώδη συνθήκη. Το άτομο αισθάνεται ότι κινδυνεύει και καλείται να αντιμετωπίσει μια κατάστασή που με κανένα τρόπο δεν μπορεί να ελέγξει, χωρίς όμως να μπορεί πάντα να προσδιορίσει την αιτία της απειλής. Αυτή η συνθήκη της μόνιμης αβεβαιότητας προκαλεί συναισθηματικό χάος και ενεργοποιεί, αλυσιδωτά, άλλες συναισθηματικές εκφράσεις, όπως φόβο, θυμό, αγωνία, ευερεθιστότητα οι οποίες με τη σειρά τους τροφοδοτούν την αίσθηση της εσωτερικής αναστάτωσης με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος μόνιμης έντασης.
Το άγχος είναι ενστικτώδης αντίδραση και όχι επιλογή. Είναι φυσιολογικό και υγιές οι απαιτήσεις και τα προβλήματα της καθημερινότητας να προκαλούν ανησυχία και άγχος το οποίο, σε κάποιο βαθμό, είναι εποικοδομητικό, καθώς μας προετοιμάζει να διαχειριστούμε επαρκώς τις καταστάσεις, πχ. άγχος σε παραμονή εξετάσεων, σε μια αλλαγή ή απώλεια. Το άγχος σε αυτή την περίπτωση παράγεται από έναν υγιή νου που παίρνει το ρόλο του προστάτη ο οποίος είναι σε επαγρύπνηση για την ανίχνευση ερεθισμάτων που προειδοποιούν για μια ενδεχόμενη απειλητική κατάσταση. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις τα επίπεδα του άγχους υπερβαίνουν το φυσιολογικό όριο και το άτομο αποκτά υπερευαισθησία στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τα ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να αντιδρά σαν να βρίσκεται υπό καθεστώς απειλής, ακόμη και οι συνθήκες δεν στοιχειοθετούν, ούτε δικαιολογούν μια τέτοιου είδους απόκριση. Τότε το άγχος χάνει τον εποικοδομητικό και προστατευτικό του ρόλο και καθίσταται παθολογικό δημιουργώντας μια αφόρητα εξαντλητική καθημερινότητα. Όταν το άγχος είναι μόνιμο και παραλύει το άτομο, καθώς το απογυμνώνει από τη δημιουργική του ενέργεια, τότε έχουμε κάποια Αγχώδη Διαταραχή. Τα είδη της οργανωμένης διαταραχής είναι τα εξής:
-Γενικευμένο άγχος: Είναι το υπερβολικό άγχος που οφείλεται σε μια πληθώρα πολύπλοκων αιτιών τις οποίες το άτομο δεν μπορεί να προσδιορίσει με σαφήνεια. Βιώνει μόνιμη ψυχική ένταση και ανησυχία για γεγονότα που, αντικειμενικά, δεν έχουν τόση μεγάλη σημασία και κυριεύεται από ανεξέλεγκτες σκέψεις ότι κάτι κακό θα συμβεί που με κανένα τρόπο δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει.
-Άγχος πανικού: Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν το άτομο κατακλύζεται από ακατανίκητα και ανεξέλεγκτα συναισθήματα άγχους που εμφανίζονται αιφνίδια και συνοδεύονται από έντονες σωματικές αντιδράσεις. Πχ το άτομο, κατά τη διάρκεια μιας κρίσεις πανικού, νιώθει ότι θα πάθει έμφραγμα ή θα πεθαίνει.
-Φοβικό άγχος: Το άγχος είναι περιστασιακό και εμφανίζεται μόνο όταν υπάρχει συγκεκριμένο εκλυτικό ερέθισμα που προκαλεί φόβο. Παύει να υφίσταται αγχώδης αντίδραση αμέσως μόλις, το ερέθισμα που προκαλούσε το φόβο, εξαφανιστεί. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν: η αγοραφοβία, δηλ ο φόβος του να βρίσκεται κάποιος σε δημόσιους χώρους ή σε μη οικεία περιβάλλοντα, η κοινωνική φοβία, δηλ ο φόβος ταπείνωσης και αμηχανίας, όταν κάποιος αισθάνεται ότι είναι εκτεθειμένος στην παρατήρηση ή την κριτική των άλλων πχ όταν καλείται να μιλήσει δημόσια, όταν τρώει σε ένα εστιατόριο κτλ, η ειδική φοβία δηλ, φόβος για ζώα ή φυσικές καταστροφές ή μόλυνσης από ασθένειες κτλ.
-Ψυχαναγκαστική – Καταναγκαστική διαταραχή: Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής είναι ότι περιλαμβάνει μόνιμες και επίμονες σκέψεις ή παρορμήσεις (ψυχαναγκασμούς) που το άτομο τις βιώνει ως ανεπιθύμητες και παράλογες αλλά δεν μπορεί με κανένα τρόπο να τις σταματήσει. Πολύ συχνά επιλέγει να τις «ξορκίσει», επιτελώντας συγκεκριμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (καταναγκασμούς) που αναγκάζεται να εκτελέσει με τρόπο τελετουργικό στην προσπάθειά του να απαλλαγεί από το άγχος που του δημιουργούν οι ψυχαναγκασμοί του. Πχ μπορεί κάποιος να φοβάται ότι δεν κλείδωσε την πόρτα του σπιτιού του, (ψυχαναγκασμός) με αποτέλεσμα να επιστρέφει συνεχώς για κλειδώσει επαναλαμβανόμενες φορές, (καταναγκασμός)εωσότου βεβαιωθεί ότι η πόρτα είναι κλειδωμένη.
-Διαταραχή μετατραυματικού στρες: Είναι το ανεξέλεγκτο άγχος και ο φόβος που εμφανίζεται σε άτομα που έχουν βιώσει ή υπήρξαν μάρτυρες ενός ακραία τραυματικού γεγονότος, κατά το οποίο βρέθηκαν αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο του θανάτου. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν δυσκολία χαλάρωσης και διαρκή επαναβίωση του τραύματος μέσα από εφιάλτες ή παρεισφρητικές αναμνήσεις του συμβάντος στο βαθμό που το άτομο τείνει να αποφεύγει οποιοδήποτε ερέθισμα παραπέμπει στο τραυματικό γεγονός.
Στο εργαστήριο της Δευτέρας 6/2 στις 5:30 θα διερευνήσουμε:
Ποια είναι η υποκειμενική αίσθηση του άγχους, και πως τη βιώνει ο καθένας μας;
Ποιες σκέψεις συμβάλλουν στη δημιουργία του;
Μήπως αυτό που ονομάζουμε «άγχος» είναι, στην πραγματικότητα, ένα άλλο συναίσθημα για το οποίο δεν έχουμε, ακόμη, επίγνωση;
