Συνέντευξη Σοφία Γκαγκούση
Ο Τάσος Πρωτοψάλτου είναι ένα παιδί της Βέροιας, που πολύ νωρίς ανακάλυψε την αγάπη του για την τέχνη. Έτσι μόλις ενηλικιώθηκε κυνήγησε το όνειρό του βγάζοντας εισιτήριο για Φλωρεντία. Ήταν σχεδόν μονόδρομος γι’ αυτόν.
Όπως λέει ο ίδιος, μιλώντας στο Ράδιο Τύπος Fm 99,7 και το «Λαό», την αγάπη αυτή την πήρε από πολύ μικρός, από την οικογένειά του και το φιλότεχνο περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε. Και έτσι, οι δρόμοι άνοιξαν, από την παιδική του ήδη ηλικία.
Η Βέροια ήταν η αφετηρία του. Συμμετείχε στην εφηβεία του στη θεατρική ομάδα «Απάνοιξη» του Γιάννη Καισαρίδη, όπου εκεί, δεν σκαλίστηκε μόνο η καλλιτεχνική του πλευρά, αλλά και ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ήθος, όπως λέει.
Μετά το Λύκειο, φεύγει στη μεγάλη σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας, όπου περνάει με υποτροφία και επιλέγει την σκηνογραφία, δημιουργώντας κοστούμια, κυρίως για όπερα, προχωρώντας και στη σκηνοθεσία, ενώ ένα σημαντικό κομμάτι του έργου του τα τελευταία χρόνια, αποτελεί η μπαρόκ όπερα.
«Η σκηνογραφία είναι ένα πολυσυλλεκτικό πεδίο σπουδών. Σου ανοίγει οπτικές και δρόμους σε πολλά είδη τέχνης. Περιέχει όλες τις εικαστικές τέχνες αλλά και πολλές επιστήμες. Φυσική, αρχιτεκτονική, μηχανική, συνεργάζονται πολλές φορές για να δώσουν λύσεις σε εγχειρήματα παραστασιακά και σκηνογραφικά, οπότε σου ανοίγει ένα ευρύ πεδίο έρευνας και καλλιτεχνικής πρακτικής. Σε μένα μάλλον βρήκε γόνιμο έδαφος και σιγά-σιγά πέρασα και σε άλλα πράγματα όπως είναι η σκηνοθεσία.
-Πόσο κοντά είναι η σκηνογραφία με τη σκηνοθεσία;
Είναι δύο πολύ συγγενείς τέχνες. Όσοι σπουδάζουν σκηνογραφία πάντοτε στο πρόγραμμα σπουδών τους έχουν και τη σκηνοθεσία. Διότι ένας σκηνογράφος σίγουρα θα συνεργαστεί με έναν σκηνοθέτη όταν πρόκειται για όπερα ή θέατρο και με έναν χορογράφο σε μια παράσταση μπαλέτου ή χορού. Ουσιαστικά η σκηνογραφία είναι μία οπτική σκηνοθεσία της παράστασης. Είναι πολύ συναφή τα αντικείμενα.
-Η σκηνογραφία μπορεί να υποβάλλει αρνητικά ή θετικά την παράσταση και τους θεατές;
Φυσικά. Μπορεί και να καταστρέψει μία παράσταση. Όπως μπορεί να την καταστρέψει και μία σκηνοθεσία. Η παράσταση είναι μία παρτιτούρα που παίζεται σε τέσσερα χέρια. Του σκηνοθέτη και του σκηνογράφου, που ορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό το πλαίσιο της παράστασης. Και βέβαια, και οι ηθοποιοί…
-Σκηνογραφικά εκφράζεις πάντα την προσωπική σου ματιά-πρόταση ή ακολουθείς τις οδηγίες-ανάγκες της παράστασης και του έργου;
Ένας σκηνογράφος λειτουργεί ως ένας μεταφραστής. Πρέπει να πάρει το λεξιλόγιο του κειμένου (στο θέατρο ή στην όπερα) ή της μουσικής όταν πρόκειται για μπαλέτο, κι αυτό το κείμενο πρέπει να το κάνει μια σκηνική εικόνα. Δεν είναι εύκολη διαδικασία, απαιτεί πολύ γερή εκπαίδευση και στα δύο πεδία. Και μέχρι την πρεμιέρα ποτέ δεν ξέρεις αν θα είναι μία επιτυχημένη παράσταση.
-Η επιτυχία εξαρτάται από την ανταπόκριση των θεατών;
Οι θεατές είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι, διότι γι’ αυτούς γίνεται η παράσταση. Αλλά η επιτυχία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Το πολύ σημαντικό όμως, εξαρτάται από την ομάδα που δουλεύει για μια παράσταση και η καλή συνεργασία, με κάποιον τρόπο περνάει και στο κοινό.
-Έχεις κάνει δουλειές με εμπνευσμένους ανθρώπους που τις χάρηκες ιδιαίτερα;
Δεν γίνεται πάντοτε, αλλά κι αυτό το χαίρομαι. Διότι κάθε συνεργασία είναι πρωτίστως μια ανθρώπινη εμπειρία. Η παράσταση είναι μία ανθρωποκεντρική τέχνη, οπότε για μένα αποτελεί κι ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο να γνωρίσω ανθρώπους και να γίνω κι εγώ καλύτερος.
-Και ήρθε κάποτε η στιγμή που φέρνεις τη δουλειά σου και στον τόπο σου. Θύμισέ μας τις παραστάσεις σου στη Βέροια.
Θα πω τις πιο πρόσφατες. Μια σημαντική δουλειά που κάναμε το 2011 σε συνεργασία με την επίσης βεροιώτισσα σοπράνο Μαρία Παλάσκα, τη Στέψη της Ποππαίας (φωτο δεξιά), ένα οπερετικό αριστούργημα του μπαρόκ, του Κλαούντιο Μοντεβέρντι, το οποίο παρουσιάσαμε σε ανοιχτό δημόσιο χώρο, στη βόρεια πόλη (τείχη) της Βέροιας που έχει και κάποιες ρωμαϊκές αναφορές, επειδή το έργο αναφέρεται στη Ρώμη του Νέρωνα. Ένα έργο που ανέβηκε για πρώτη φορά και θα χαρούμε πολύ να το ξαναπαρουσιάσουμε… Το 2013 σε συνεργασία με το Μουσικό Σχολείο Βέροιας κάναμε ένα πρόγραμμα με σολίστ την Ελένη Αναγνώστου και την Ελένη Ατσάκου, από όπερες του ιταλικού μπαρόκ, ένα σπάνιο υλικό που δεν παρουσιάζεται συχνά και το 2014 έγινε στο Τέμενος Μενδρεσέ επίσης (Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο) ένα αφιέρωμα στη γαλλική μπαρόκ όπερα, «Ιππόλυτος και Αρικίας» του Ζαν Φιλίπ Ραμό, με σολίστ την Ελένη Αναγνώστου (φωτο αριστερά).
-Είναι λίγο επαναστατικό να βάζεις μπαρόκ όπερα σε μια σχετικά μικρή πόλη. Πώς πήγε;
Έχει όμως ενδιαφέρον… Η μπαρόκ όπερα είναι ένα κομμάτι που δεν το γνωρίζουμε πολύ, όχι μόνο στη Βέροια αλλά ευρύτερα στην Ελλάδα. Κι όμως, εμείς οι Έλληνες έχουμε μία πολύ μεγάλη σύνδεση με το μπαρόκ. Διότι, είναι η ιστορική περίοδος της όπερας που συνδέεται με την αρχαία ελληνική ιστορία. Είναι βασισμένη στο αρχαίο ελληνικό δράμα. Οπότε, ίσως είναι το μοναδικό είδος όπερας που έρχεται τόσο κοντά σε μας. Ξεκίνησε από μία ομάδα λόγιων και καλλιτεχνών στη Φλωρεντία που ήθελαν να αναβιώσουν τον τρόπο παρουσίασης του αρχαίου ελληνικού δράματος. Κι από κει, όλο αυτό τους πήγε κάποιο αλλού και γεννήθηκε η όπερα. Ίσως λοιπόν θα έπρεπε να μάθουμε πόσο κοντά μας είναι αυτό το είδος. Βέβαια, πριν από κάθε παράσταση εισάγουμε το κοινό ενημερωτικά στην μπαρόκ όπερα ώστε να γνωρίζει τί θα δει…
-Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό έχεις κάνει δουλειές με πολύ καλές συνεργασίες και προφανώς δεν είναι τυχαία η υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό βραβείο Όπερας…
Έχουν γίνει όντως πολλές, καλές συνεργασίες και τώρα ετοιμάζω μία παράσταση στο εξωτερικό με πολύ καλούς οιωνούς. Στην Ευρώπη έχει ενδιαφέρον το ότι συνεργάζομαι με διεθνείς ομάδες όπου συμμετέχουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο.
-Ποια αγάπησες περισσότερο;
Για να πω την αλήθεια μέσα στην καρδιά μου έχω την παράσταση που κάναμε στη Βέροια, τη «Στέψη της Ποππαίας», που ήταν εντελώς δική μας παραγωγή. Όμως αγάπησα πολύ και παραστάσεις που κάναμε στην Όπερα της Φλωρεντίας…
-Διδάσκεις στο Τμήμα Σκηνογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας της Φλώρινας και είσαι υπεύθυνος του Εργαστηρίου σκηνογραφίας ενδυματολογίας. Είναι καλή εμπειρία;
Είναι ιδιαίτερα καινοτόμο γιατί οι σπουδές αυτές είναι κάτι καινούργιο στην Ελλάδα. Είμαστε σχεδόν το πρώτο εικαστικό τμήμα που δίνουμε τη δυνατότητα στους φοιτητές για αυτή την κατεύθυνση και το αγαπάνε πάρα πολύ, παρότι είναι ένα δύσκολο αντικείμενο που θέλει μεγάλη αφοσίωση, δουλειά και πειθαρχία. Στα 7 χρόνια που λειτουργεί έχουμε αρκετές διεθνείς διακρίσεις και μετά την πενταετή φοίτηση κάποιοι κάνουν και μεταπτυχιακά. Κι αυτό είναι ένα θετικό βήμα, για τον τρόπο που δουλεύουμε.
-Τί είναι το Ευρωπαϊκό βραβείο Όπερας για το οποίο είσαι υποψήφιος;
Είναι ένα βραβείο που δίνεται κάθε δύο χρόνια σε νέους καλλιτέχνες της Όπερας, έως 35 ετών και αφορά μόνο το θεατρικό κομμάτι της Όπερας (σκηνοθεσία, σκηνογραφία) για το οποίο είμαι υποψήφιος για το 2016.
-Είσαι ο μοναδικός Έλληνας που πέρασε στους φιναλίστ, αν δεν κάνω λάθος…
Απ’ όσο ξέρω ναι. Υπήρξε μία πολύ απαιτητική διαδικασία μέχρι να φτάσουμε στους τελικούς και αυτό για μένα είναι ήδη βραβείο. Δεν θέλω να πω κάτι άλλο γιατί έχουμε διαδικασία μπροστά μας…
-Η τέχνη είναι μία καλή «Αγορά» για να στραφεί κάποιος νέος επαγγελματικά;
Δεν θα το έθετα με νόμους αγοράς, παρ’ όλο που είναι σημαντικό, αλλά θα πρότεινα οι νεότεροι άνθρωποι να ακούσουν αυτό που τους λέει μέσα τους, η καρδιά τους και να κάνουν αυτό που θέλουν και αγαπούν. Αν έχεις αγάπη και πάθος γι’ αυτό που κάνεις, νομίζω ότι βρίσκεις τις κατάλληλες συνθήκες. Και αν δεν τις βρεις, τις δημιουργείς. Τίποτα δεν χαρίζεται αν δεν κοπιάσεις και δεν αγωνιστείς… Εξάλλου όλα θέλουν το χρόνο τους!
