Όταν μιλάμε για παραβατικότητα και τους αριθμούς που τη συνοδεύουν,που άλλες φορές μας δημιουργούν ανησυχία και άλλες εφησυχασμό, μιλάμε πάντα για διαπιστωμένη παραβατικότητα. Υπάρχει και η αφανής, που πάντα μας διαφεύγει. Άρα είναι σχετικοί οι δείκτες αποτύπωσης της εγκληματικότητας. Το σκέλος που αφορά το δικαστήριο Ανηλίκων,αναφέρεται σε δράστες,οι οποίοι την χρονική στιγμή που τέλεσαν την πράξη, ήταν ηλικίας 8-18 ετών. Υπάρχει και ένα κομμάτι νεαρών δραστών μετεφηβικής ηλικίας (άνω των 18 ετών),τα στατιστικά στοιχεία των οποίων καταγράφονται σε άλλες υπηρεσίες.
Αν θέλουμε να διερευνήσουμε τι προκαλεί την αύξηση της παραβατικότητας σε ένα γενικότερο φιλοσοφικό επίπεδο, θα ήθελα να θέσω κάποιες σκέψεις.
Α. Ο ανήλικος είναι μέλος μιας οικογένειας, η οποία με τη σειρά της αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ενότητας.Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τους κραδασμούς που δέχεται και την διαπερνούν. Ας δούμε λοιπόν τί υπάρχει εκεί έξω. Ένα περιβάλλον που απορρέει από την λογική ενός δεδομένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος,το οποιο έχει αναγάγει σε απόλυτη αξία την πάση θυσία ατομική επιτυχία. Περιβάλλον ανελέητα ανταγωνιστικό, πιεστικό,άκριτα καταναλωτικό, το οποίο παράγει δύο κατηγορίες ανθρώπινων υπάρξεων, τους “πετυχημένους” και τα “ανθρώπινα απορρίμματα” όπως τα αποκάλεσε ο Πολωνός κοινωνιολόγος Zygmunt Bauman. Η δεύτερη κατηγορία ανθρώπων συσσωρεύει ένα ψυχικό φορτίο ανά πάσα στιγμή έτοιμο να εκραγεί. Έχει δημιουργηθεί λοιπόν ένας ανθρωπολογικός τύπος ακραία ατομικιστής,που τον οδηγεί μόνο η επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος,έχοντας πέσει σε ανυποληψία μία δέσμη αξιών (αλληλεγγύη,αφοσίωση σε έναν κοινό σκοπό)που κάποτε λειτουργούσαν ως κίνητρα για την ανθρώπινη δράση.
Β. Όλα αυτά δημιουργούν έναν εαυτό σε μόνιμη δυσφορία,ανασφαλή κάτω από την επιφανειακή άνεσή του,που ψάχνει στόχους να εκτονώσει όσα έχει συσσωρεύσει, και που σαν παρενέργεια της κρίσης αισθάνεται “δυνάμει θύμα” και έχει υιοθετήσει μία κουλτούρα ανημπόριας, παθητικότητας,αβουλίας, αλλά και οργής ,βίας,που είτε στρέφεται στον άλλο, είτε στον ίδιο του τον εαυτό,και γι αυτό πληθαίνουν τα περιστατικά βίας,αλλά και οι ψυχικές παθήσεις,όπως εύστοχα τα επισήμανε ο δημοσιογράφος Θανάσης Γιαλκέτσης, και συμφωνώ μαζί του.
Γ. Για να ανταποκριθεί σε αυτή την αέναη πάλη για επιτυχία,το άτομο χτίζει έναν σκληρό συναισθηματικό κόσμο , που αδιαφορεί για τον πόνο του άλλου,και την ζημία που του προκαλεί,αφού είναι διαπιστωμένη και η διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών.Η διαφήμιση με την τεράστια δύναμη επιβολής της, μέσω των ΜΜΕ δημιουργεί και ενισχύει “μόδες” και δήθεν “ανάγκες” που πρέπει πάση θυσία να καλυφθούν,και στις οποίες είναι δύσκολο να αντισταθεί το άτομο,αν δεν θέλει να αξιολογηθεί ως “κοινωνικά λειψός”,καθιστώντας τον ικανό ακόμη και να διαπράξει αξιόποινη πράξη(πχ κλοπή) αν είναι από τους άτυχους που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να το αποκτήσουν.
Δ. Άρα πρέπει να επαναορίσουμε την κρατούσα έννοια της επιτυχίας,”καθαρίζοντάς “ την από το νοσηρό της φορτίο,και δίνοντάς της άλλη διάσταση,που θα βγάλει στην επιφάνεια ό,τι καλύτερο υπάρχει στην ανθρώπινη φύση.Πρέπει να αποσυνδεθεί η επιτυχία από την στενή ατομικιστική της διάσταση, και να διδάσκεται το άτομο από μικρή ηλικία να την θέτει στην υπηρεσία του κοινού καλού, γιατί αλλιώς παράγονται στην “γραμμή της κοινωνικής συναρμολόγησης “ “μορφωμένα τέρατα”,φορτωμένα με κυνισμό και αλαζονεία ,που τόσο συχνά βλέπουμε γύρω μας ,βουτηγμένους στα σκάνδαλα και τη διαφθορά.
Ας κοιτάξουμε πιο καθαρά την εικόνα μας στον καθρέφτη,και τί είδος προτύπων δημιουργούμε στους νέους,και την επόμενη φορά που θα σηκώσουμε το δάχτυλο για να νουθετήσουμε τα παιδιά,ας αναρωτηθούμε μήπως η λαχτάρα μας να αλλάξουμε το Οpel μας για να αγοράσουμε ένα γυαλιστερό Volvo,και τη σημασία που αποδίδουμε σε αυτό, μας καθιστά μέρος του προβλήματος...
