Μια από τις ωραιότερες παρουσιάσεις βιβλίου από τη συγγραφέα του, παρακολουθήσαμε την περασμένη εβδομάδα στο παραδοσιακό καφέ «Σερεμέτα» της Βέροιας από τη Φιλομήλα Λαπατά. Η αγαπημένη συγγραφέας παρουσίασε το νέο της ιστορικό μυθιστόρημα «Η επιστροφή» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», καλεσμένη του βιβλιοπωλείου «Ηλιοτρόπιο». Για το βιβλίο και τη δυναμική των ηρωίδων μίλησε στην αρχή της παρουσίασης ο συγγραφέας – δικηγόρος Γιώργος Λιόλιος και αμέσως μετά πήρε το μικρόφωνο και τον λόγο η Φιλομήλα Λαπατά ζωντανεύοντας σχεδόν, μπροστά στα μάτια και τα αυτιά του ακροατηρίου την εποχή που ξετυλίγεται το μυθιστόρημα, τους τόπους, τους χαρακτήρες, τα κίνητρα και την ψυχολογία τους καθώς και το φόντο της κοινωνικής και πολιτισμικής κατάστασης της Ελλάδας του 1700 και 1800.
Με τον γοητευτικό της λόγο και τις ζωντανές περιγραφές της έδωσε στους ακροατές και αναγνώστες πολλά στοιχεία της εποχής εκείνης, ακούραστα, σε ένα κλίμα που θα μπορούσε κανείς να το πει και σεμινάριο αυτογνωσίας, όταν μίλησε για τους κανόνες ζωής που της έδωσαν οι εμπειρίες της και την βοήθησαν στην πορεία της μέχρι σήμερα. «Τα πτυχία που μου δίνει η ίδια η ζωή, δεν μπορούν να αντικατασταθούν με κανένα άλλο πτυχίο. Είναι το ιερότερο μάθημα» είπε.
Με την Φιλομήλα Λαπατά μιλήσαμε και σε μια συνέντευξη που έδωσε στο «Λαό» για τους φίλους της και τους αναγνώστες μας:
-Τα βιβλία σας δείχνουν ότι έχετε ιδιαίτερη αγάπη στο ιστορικό μυθιστόρημα. Τι θέλετε να δώσετε στον αναγνώστη μέσα από τις ζωές των ηρώων και κυρίως των ηρωίδων σας;
Από τα επτά μυθιστορήματα της συγγραφικής μου καριέρας από το 2002 μόνον ένα είναι σύγχρονο. Αγαπώ το ιστορικό μυθιστόρημα ως αναγνώστρια και λατρεύω την ιστορική έρευνα που συνεπάγεται ως συγγραφέας. Παράλληλα πιστεύω πως για να κατανοήσουμε το παρόν μας με τις αντιφάσεις του, προπαντός στους σημερινούς καιρούς της κρίσης του ανθρώπου με τον εαυτό του, και να διορθώσουμε κάποια «στραβά» που μας βασανίζουν ως χώρα από δεκαετίες, πρέπει συχνά να επιστρέφουμε στο παρελθόν μας ως σημείο αναφοράς, γιατί συμπεριφορές που δεν είναι υγιείς τείνουν να επαναλαμβάνονται από γενεά σε γενεά.
-Η Επιστροφή είναι το πρώτο βιβλίο μιας σειράς μυθιστορημάτων από τον «Ψυχογιό», για τις κόρες της Ελλάδας. Τι θα ακολουθήσει;
Οι Κόρες της Ελλάδας είναι μια καινούργια ιστορική μυθιστορηματική σειρά από γυναίκες Ελληνίδες, οι οποίες σφράγισαν με τις ζωές τους την κοινωνική και πολιτισμική ταυτότητα της Αθήνας των τελευταίων δύο αιώνων. Η σειρά αυτή δεν είναι διδακτική, είναι μυθιστορηματική και τα περισσότερα πρόσωπα (ήρωες και ηρωίδες) είναι αληθινά. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, το πρώτο αυτοτελές μυθιστόρημα της σειράς, καλύπτει την περίοδο 1790 με 1838. Το επόμενο που θα ακολουθήσει, αυτοτελές και αυτό, θα αναφέρεται στην περίοδο της Αθήνας 1840 με 1890.
-Ποιο είναι το προφίλ της ηρωίδας σας Λέγκως Βαρβαρέσου, τι την έχει στιγματίσει και γιατί επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα;
Η ηρωίδα μου Λέγκω Βαρβαρέσου επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη μετά από εικοσαετή απομάκρυνσή της από την Ελλάδα για να κλείσει παλιούς λογαριασμούς με άτομα που την αδίκησαν. Ο θυμός και η εκδίκηση ως ανάγκη για δικαιοσύνη είναι ο άξονας του μυθιστορήματος Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ. Αλληγορικά, η Λέγκω Βαρβαρέσου συμβολίζει το σκοτεινό πρόσωπο της Ελλάδας, αυτό που νιώθει αιώνιο θύμα των καταστάσεων και όχι των επιλογών του και έχει λατρεία προς τις θεωρίες συνομωσίας.
-Πρόκειται για πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα;
Πρόσωπα και γεγονότα είναι όλα πραγματικά. Για να γράψω την ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ έκανα διετή εξαντλητική ιστορική έρευνα πάνω στην ιστορία της Ελλάδας, της Αθήνας και των κατοίκων της.
-Το ιστορικό μυθιστόρημα προϋποθέτει βαθιά γνώση της ιστορίας και τεκμηριωμένες πηγές και πληροφορίες;
Προϋποθέτει μελέτη της βιβλιογραφίας της εποχής, μελέτη ιστορικών κρατικών αρχείων, μελέτη συμβολαιογραφικών αρχείων, επίσκεψη σε τόπους αναφοράς και σε μουσεία, μελέτη εφημερίδων της εποχής, ίντερνετ και, βέβαια αν είναι εφικτό, συνεντεύξεις από παλιές οικογένειες Αθηναϊκές οι οποίες έχουν προσωπικά και οικογενειακά αρχεία.
-Οι ταξιδιωτικές σας εμπειρίες πόσο γεμίζουν τη συγγραφική σας πένα;
Για μένα προσωπικά, τα πάντα είναι έμπνευση. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Τα ταξίδια με βοηθούν να δω με άλλα μάτια τη χώρα μου και να την αξιολογήσω κατάλληλα και με τα θετικά της και με τα αρνητικά της.
-Ο αναγνώστης απολαμβάνει στα βιβλία σας την πολύ καλή χρήση της γλώσσας. Θεωρείτε ότι η γλώσσα είναι, ή πρέπει να είναι, το σημαντικότερο εργαλείο ενός συγγραφέα;
Η γλώσσα είναι προϋπόθεση της συγγραφικής δουλειάς. Αναπόσπαστο στοιχείο της συγγραφής. Το μοναδικό εργαλείο ενός συγγραφέα. Έμπνευση και φαντασία είναι εξίσου απαραίτητα, όταν όμως δεν υπάρχει η γνώση της γλώσσας, κάθε προσπάθεια συγγραφής στέφεται με αποτυχία.
-Είστε αναγνώστης η ίδια; Εμπνέεστε από τα βιβλία άλλων συγγραφέων;
Δηλώνω ακόρεστη αναγνώστρια και μόνιμη μαθήτρια της ζωής. Από μικρή λάτρεψα τα βιβλία. Εξ άλλου την εποχή που μεγάλωνα εγώ δεν υπήρχαν τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα μέσα διασκέδασης που έχουν τα παιδιά σήμερα. Διάβαζα πολύ και γι’ αυτό έγραφα και ωραίες εκθέσεις. Πολύ αργότερα, σε ώριμη ηλικία πια και όταν λιγότερο το περίμενα, διαμορφώθηκαν οι συνθήκες της ζωής μου κατά τέτοιον τρόπο ώστε μπήκα στον «μαραθώνιο» του μυθιστορήματος.
-Νιώσατε ποτέ, φτάνοντας στη μέση της συγγραφής ενός βιβλίου, κάποια ηρωίδα να σας βγάζει από τον κεντρικό άξονα της ιστορίας και να σας οδηγεί σε άλλη πορεία ή σε άλλο τέλος;
Πολλές φορές μου έχει συμβεί αυτό. Αφήνω τους ήρωές μου να κάνουν τα δικά τους μέχρι να δω πού θέλουν να καταλήξουν. Να σας δώσω δυο παραδείγματα: Στο μυθιστόρημά μου ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΛΕΞΕΙΣ προσπάθησα να αλλάξω το τέλος τρεις φορές, να το κάνω πιο «εύπεπτο» για τους αναγνώστες μου, αλλά στάθηκε αδύνατο. Στο τελευταίο μυθιστόρημά μου Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, η ηρωίδα μου Λέγκω Βαρβαρέσου δεν συγχωρεί στο τέλος τον ετοιμοθάνατο πατέρα της. Δεν του δίνει την πολυπόθητη συγχώρεσή της, παρόλο που προσπάθησα να το αλλάξω αυτό, δυστυχώς ανεπιτυχώς, γιατί πιστεύω στη συγχώρεση ως ανάγκη για ειρήνη. Τελικά, είναι μαγικός ο τρόπος που γράφονται τα μυθιστορήματα.
-Εσείς πού επιστρέφετε μετά τον επίλογο;
Πίσω στην πραγματικότητα, και σε καινούργιες συγγραφικές περιπέτειες.
-Τι θα θέλατε να χαρίσετε στους αναγνώστες σας;
Τέσσερις βασικούς κανόνες ζωής που με βοηθούν κι εμένα πολύ στην καθημερινότητά μου: 1) Να είμαστε πάντα παρόντες την κάθε στιγμή. 2) Να δίνουμε την αμέριστη προσοχή μας σε ό,τι κάνουμε. 3) Να λέμε την αλήθεια τουλάχιστον στον εαυτό μας, και 4) Να κάνουμε όλα τα προηγούμενα που ανέφερα, αλλά να μην περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα.
Σοφία Γκαγκούση
