Γώγος Χρήστος, Φυσικοθεραπευτής Γ.Ν.Ημαθίας
Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας
Σκοπός της παρούσας περιγραφικής έρευνας που πραγματοποιήθηκε είναι η παρουσίαση επιδημιολογικών στοιχείων, ώστε να προσδιοριστεί η επιβάρυνση του αγροτικού πληθυσμού με μυοσκελετικές παθήσεις έναντι του γενικού πληθυσμού. Απώτερο στόχο αποτελεί η ανάδειξη του θέματος της εργασιακής ασφάλειας κατά τη γεωργική δραστηριότητα για τη λήψη μέτρων πρόληψης και προστασίας του γεωργικού πληθυσμού.
Το γεωργικό επάγγελμα είναι επίπονο με πολλούς φυσικούς κινδύνους και στρεσογόνους παράγοντες που προδιαθέτουν ή και προκαλούν μυοσκελετικές διαταραχές (ΜΣΔ). Ο γεωργικός κλάδος πλήττεται ιδιαίτερα, την ίδια στιγμή που εκλείπουν μέτρα πολιτικής ειδικά για την προστασία της εργασιακής ομάδας των γεωργών. Τα σχετικά μέτρα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, ενώ αναφέρονται ρητά στην ασφάλεια, αυτή επικεντρώνεται στην ασφάλεια των τροφίμων και οριακά μόνο, έμμεσα και προαιρετικά – πχ στην ολοκληρωμένη διαχείριση - έχουν ως αντικείμενο τον παραγωγό της τροφής.
Μελετήθηκε αναδρομικά, το σύνολο κλινικών περιπτώσεων (Ν=3.944), όπου παρασχέθηκαν υπηρεσίες Φυσικοθεραπείας κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου 2008 – Δεκεμβρίου 2014. Για τη συλλογή των δεδομένων και τη διεξαγωγή της έρευνας εξασφαλίσθηκε η απαιτούμενη άδεια από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (αρ. αδείας: 1595. Αριθ. Πρωτ.: ΓΝ/ΕΞ/4553-2/18-11-2015).
Αποτελέσματα
Επί του συνολικού δείγματος, το υψηλότερο ποσοστό (33,36%, N=1311) μυοσκελετικών παθήσεων εμφανίστηκε σε άτομα που ασχολούνταν με γεωργικές εργασίες Η ανάλυση των στοιχείων ανά φύλο έδειξε ότι οι άνδρες εμφάνισαν κατά υψηλότερο ποσοστό μυοσκελετική επιβάρυνση στα χέρια (27,40%) και οι γυναίκες στα γόνατα (30,26% ).
Κατανομή ΜΣΔ ανά σωματική περιοχή στον αγροτικό πληθυσμό
Σωματική περιοχήΣυχνότητα ΝΠοσοστό %
Αυχένας18614,18%
Ώμοι24118,38%
Αγκώνας644,88%
Χέρια15912,12%
Ράχη755,72%
Οσφύ24618,76%
Ισχία181,37%
Γόνατα30423,18%
Ποδοκνημική181,37%
Σύνολο1311100,0
Κατανομή ΜΣΔ, ανά σωματική περιοχή, ανά φύλο
Σωματική περιοχήΣυχνότητα
Ν
Ποσοστό
%
ΆνδρεςΓυναίκεςΆνδρεςΓυναίκες
Αυχένας341529,9115,70
Ώμοι6817319,8217,87
Αγκώνας14504,085,16
Χέρια946527,406,71
Ράχη28478,164,85
Οσφύ8416224,4816,73
Ισχία4141,161,44
Γόνατα112933,2030,26
ΠΔΚ6121,741,23
Σύνολο343968100,0100,0
Η γεωργία θεωρείται γενικά, τόσο από τους γεωργούς, όσο και από το ευρύ κοινό, ως ένα υγιές υπαίθριο επάγγελμα που προάγει τη φυσική δραστηριότητα. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι λόγω της φύσης των γεωργικών εργασιών, οι αγρότες και οι εργαζόμενοι στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο εμφάνισης σωματικών επιβαρύνσεων όπως αυχενικό σύνδρομο, τενοντίτιδες των άνω άκρων, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα οστεοαρθρίτιδα του ισχίου και του γόνατος, ραχιαλγία, οσφυαλγία, διαστρέμματα, εξαρθρήματα και κατάγματα συνοδευόμενα με κακώσεις των μαλακών μορίων.
Ο αγροτικός πληθυσμός της περιοχής της έρευνας (Ημαθία) ασχολείται κατά κύριο λόγο με τις εντατικές καλλιέργειες με κυρίαρχη δυναμική καλλιέργεια τα δενδρώδη, συνθήκη που αναγκάζει τους αγρότες να εκτίθενται σε κραδασμούς και δονήσεις από την πολύωρη χρήση των γεωργικών μηχανημάτων και ειδικά των τρακτέρ. Επίσης η υπερβολική κάμψη του κορμού και η μεταφορά φορτίων καθιστά την οσφύ επιρρεπή σε κακώσεις των συνδέσμων και των μεσοσπονδύλιων δίσκων και συνακόλουθη οσφυαλγία. Ουσιαστικά, πρόκειται για εργασίες που λειτουργούν ως πηγή εμβιομηχανικών φορτίσεων στο μυοσκελετικό σύστημα, ενώ αυτά τα εξωτερικά φορτία ασκούνται σε σχέση με τη θέση του σώματος κατά την εργασία.
Η συγκομιδή των φρούτων καθώς και άλλες γεωργικές εργασίες απαιτούν πολύωρη δραστηριότητα των άνω άκρων σε θέση υψηλότερη του επιπέδου των ώμων. Συνθήκη που επιβάλει στατικό φορτίο, οδηγεί σε υπέρχρηση, καταπονήσεις και μυοσκελετικές κακώσεις.
Η υιοθέτηση παρατεταμένης κάμψης στην οσφύ και η εργασία κοντά στην επιφάνεια του εδάφους για την κοπή φυτών, το ξεβοτάνισμα, τη συλλογή φρούτων και η άρση βαριών αντικειμένων συσκευασίας καταπονούν την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και ευθύνονται για τον επιπολασμό χρόνιου πόνου και δυσλειτουργιών της οσφύος του γυναικείου αγροτικού πληθυσμού διεθνώς παρ’ όλες τις εφαρμοζόμενες καινοτομίες στον αγροτικό τομέα.
Καθώς οι μη δόκιμες συνθήκες εργασίας λειτουργούν επιβαρυντικά για το ανθρώπινο σώμα, η πρόληψη θα πρέπει να στοχεύει στον περιορισμό των επιβαρυντικών παραγόντων μέσω εκπαιδευτικών παρεμβάσεων και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού για την επίτευξη της ευαισθητοποίησής τους έναντι των μυοσκελετικών επιβαρύνσεων και εργονομικού σχεδιασμού της εργασίας. Η γνώση και η εκπαίδευση σχετικά με τη χρήση βελτιωμένου γεωργικού εξοπλισμού, ασφαλών μεθόδων εργασίας και σωστής στάσης του σώματος μπορούν να συντελέσουν στον μετριασμό μυοσκελετικών κινδύνων στη γεωργία, την ενδυνάμωση της αγροτικής κοινότητας και περιορισμό του μυοσκελετικού πόνου.
Ερευνητές: Γώγος Χ.1 , Παπαδοπούλου Ε.2
1Φυσικοθεραπευτής, MSc Γ.Ν.Ημαθίας Απόφοιτος Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας Απόφοιτος Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής & Τεχνολογικής Εκπαίδευσης
2Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης
