Παρακολουθείστε το γραπτό κείμενο των εισηγήσεων της βιβλιοπαρουσίασης του νέου,δίτομου, έργου του κ.Μανώλη Βαλσαμίδη, από τον π.Αθανάσιο Νίκο, τον Αλέξανδρο Οικονόμου και τον Πέτρο Στοΐδη, όπως επίσης και την τοποθέτηση του συγγραφέως. Ακόμη μπορείτε να ακούσετε ηχητικό υλικό από την εκδήλωση, καθώς και φωτογραφικό υλικό.
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΤ. ΒΑΛΣΑΜΙΔΗ ΝΑΟΥΣΑ 1906-1922.Των π. Αθανασίου Νίκου, Αλέξανδρου Οικονόμου.Πέτρου Στοΐδη
Πέτρος Στοΐδης
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ένα τυχαίο γεγονός…
Τύχη στην Ιστορία θεωρούμε τη σύμπτωση, δηλαδή τη διασταύρωση γεγονότων απροσδόκητων για την ανθρώπινη προνοητικότητα. Τυχαίο περιστατικό ονομάζουμε (συνήθως) ό,τι συμβαίνει σε παρέκκλιση από τη συνηθισμένη και αναμενόμενη πορεία των γεγονότων ή ό,τι είναι ενδεχόμενο να συμβεί, χωρίς να είναι βέβαιο. Για παράδειγμα, το θανατηφόρο δάγκωμα από μια μαϊμού του βασιλιά της Ελλάδας Αλέξανδρου, τον Σεπτέμβριο του 1920, έφερε πίσω τον Κωνσταντίνο και προκάλεσε την κατάρρευση στα σχέδια της Μεγάλης Ελλάδας, που είχε αρχίσει ο Βενιζέλος. Ο Τσώρτσιλ γράφει πως «με το δάγκωμα αυτό πέθανε ένα τέταρτο εκατομμυρίου ανθρώπων» εννοώντας τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης στις 5/18 Αυγούστου1917 ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης. Ήταν ένα τυχαίο γεγονός που άλλαξε σημαντικά τη φυσιογνωμία της πόλης. Η πυρκαγιά μέσα σε 32 ώρες έκαψε 9.500 σπίτια σε έκταση 1.000.000 m2 και άφησε άστεγα πάνω από 70.000 άτομα.
«Αρά Λάκη, παιδί μου, βλέπω χειρόγραφα βιβλία που μπορεί να σε ενδιαφέρουν. Τι να κάνω;» - «Παπα-Αναστάση, έρχομαι». Κάποιος έδωσε στον παπα-Αναστάση Σαράτση την εντολή να κάψει από την παλιά Μητρόπολη έπιπλα και παλιά κατεστραμμένα βιβλία. Με το τηλεφώνημα σώθηκαν τα βιβλία μέσα από τη φωτιά! Και χάρη στον παπα-Αναστάση η ασυνεχής ιστορία της Νάουσας καλύπτει τα κενά της.»
Εις επίρρωση των παραπάνω πληροφοριών του κου Βαλσαμίδη από τον πρόλογο του βιβλίου του «Νάουσα 1892-1906» η άποψη του Θουκυδίδη: «Στους τολμηρούς έρχεται βοηθός η τύχη».
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
16/5/2004 - 22/6/2015: Έντεκα χρόνια παρουσίασης των βιβλίων του ακούραστου και φιλέρευνου συνεργάτη, συναδέλφου και φίλου κλείνουμε σήμερα. Η απόσταση αυτή του χρόνου, νομίζω πως μας επιτρέπει μια μικρή παρέκβαση - αφιέρωμα στα 22 βιβλία και μονογραφίες, αν τα μέτρησα σωστά, του συγγραφέα Μανώλη Βαλσαμίδη, που έχει εκδώσει από τη νεαρή του ηλικία, έτσι για θυμούνται οι παλιότεροι - κε Μανώλη - και να μαθαίνουν οι νεότεροι, καθώς από τα πρώτα του έργα γνωρίζουμε μόνο τους τίτλους, επειδή έχουν εξαντληθεί.
Η μουσική που συνοδεύει την παρουσίαση είναι από τον δίσκο «12 δημοτικά τραγούδια της Νάουσας σε ήχο… άλλο», μια παραγωγή του πολιτιστικού συλλόγου των Φίλων του ωδείου «Αριστοτέλης». (ακολουθεί ppt)
Αγαπητοί φιλίστορες
«Ο ιστορικός», έγραψε ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε (Johann Wolfgang Goethe) «δεν μπορεί να παραδώσει ένα τελειωμένο έργο, παρά μόνο ένα έργο όπου μένει πάντα αισθητή η έγνοια της αναζήτη¬σης, της συλλογής, του μπαλώματος, της συγκόλλησης».
Με γνώμονα αυτές τις γενικές αρχές και με βαθιά συνείδηση των προκλήσεων που ορθώνονται μπροστά μας, ο εκπαιδευτικός, ο διανοούμενος, ο ενεργός πολίτης, ο επιστήμονας ερευνητής, ο Εντιμολογιότατος Άρχων Ιερομνήμων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο συγγραφέας Μανώλης Βαλσαμίδης φτάνει στο τέλος του πολύχρονου και πολύμοχθου αλλά συναρπαστικού για τον ίδιο, ταξιδιού, στον πλούτο των Κωδίκων, κυρίως «της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητας της Νάουσας», η οποία ήταν στα χρόνια της τουρκοκρατίας ο μοναδικός χριστιανικός αυτοδιοικητικός κοινοτικός φορέας της πόλης.
«Δεν καταγράφονται τα πάντα», σημειώνει στον επίλογο του βιβλίου του «Νάουσα 1892 - 1906». «Οι πληροφορίες που συνελέγησαν, είχαν ως στόχο την κατανόηση των γεγονότων, κατανόηση που λειτουργεί ως προστατευτικό δίχτυ για τον συγγραφέα και ως περιρρέουσα ατμόσφαιρα – πλαίσιο για ασκήσεις προβληματισμού του αναγνώστη και την όξυνση της ιστορικής κρίσης». Ήμουν ευτυχής», δηλώνει, « γιατί, ως τρίτο μάτι, χάρηκα τις εκπλήξεις της έρευνας, τη συγκρότηση άποψης και καθαρής γνώμης για την πορεία του τόπου κατά το παρελθόν και τη θεμελίωση θέσης για το ευοίωνο μέλλον του».
«Με την ευχή «καλή μελέτη», παραδίδω το έργο αυτό στη διάθεση των φιλιστόρων, των εντός και εκτός Ναούσης. Είναι χρήσιμες οι εμπειρίες των προηγουμένων στα κοινά για τον οργανικό και επιτυχή σχεδιασμό των κοινών στο μέλλον. Η χώρα μας περνάει ένα δράμα. Αν δεν πάρουν μέρος σ’ αυτό το σύνολο των πολιτών ως ενεργοί πολίτες με ρόλο στα κοινά, δεν έχουμε λύση του δράματος.»
Οι δυο αυτές αποστροφές του «ανήσυχου νέου» των 86 Μαΐων στο τέλος των δύο προλογικών του σημειωμάτων αποκαλύπτουν, πιστεύω, την αγωνία του πολίτη - ερευνητή να συνεισφέρει δύο ακόμη ψηφίδες - ελπίδες στον τόπο μας, «στους φιλίστορες αναγνώστες, ιδιαίτερα τους νέους, την ανανεωτική δύναμη της γνώσης, της προόδου και του πολιτισμού της πόλης και του γένους», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει. Άλλωστε η αφιέρωση του έργου του «στο κοινοτικό πνεύμα, το βάθρο της αυτοδιοίκησης», αποκαλύπτει τη «σταθερά» του αλλά την και αταλάντευτη στάση που αποκαλύπτεται στα γραπτά του, την αγάπη του, δηλαδή, για τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Καλός μάστορας της ψηφιδογραφίας (οι 610 ψηφίδες - σημειώματα των προηγούμενων είκοσι χρόνων αποδεικνύουν το αληθές του λόγου) προσπαθεί να ανασυνθέσει το ψηφιδωτό της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητας της Νάουσας στην τελευταία περίοδο της ζωής των κοινοτικών θεσμών, αποκωδικοποιώντας σπάνιο πρωτογενές αρχειακό υλικό που τύχη αγαθή έφερε στα χέρια του χάρις στην «ανυπακοή» του παπα-Σαράτση. Το αποτέλεσμα του πολύχρονου και πολύμοχθου αγώνα του Ιερομνήμονος του Οικουμενικού θρόνου που κρατάμε στα χέρια μας και έχουμε την τιμή να παρουσιάζουμε απόψε στην ολοκλήρωση της εργώδους προσπάθειάς του, πέρα από την άφατη χαρά και ικανοποίηση του ίδιου για την επιτυχή ολοκλήρωση των κόπων του, προβάλλει σε όλους μας αδήριτη την ανάγκη - κληρονομιά να αξιοποιήσουμε την παρακαταθήκη του συγγραφέα που διέσωσε και μετέφερε σε μας γόνιμο υλικό προβληματισμού και παραδειγμάτων από την ενόρια ιστορία της Κοινότητάς μας προς το συμφέρον του Κοινού, όπως συνηθίζει να τονίζει ως μόνιμη επωδό των έργων του.
Αλλά ας επιστρέψουμε στα βιβλία. Δηλωτικό του περιεχομένου τους τα απέριττης αισθητικής εξώφυλλα του δίτομου έργου ακολουθούν την ίδια καλλιτεχνική γραμμή με τον προηγούμενο τόμο, κεντρίζοντας την επιθυμία του ανήσυχου αναγνώστη να τα ξεφυλλίσει.
Λίγες οι φωτογραφίες που υπάρχουν στο βιβλίο, υπογραμμίζουν μάλλον την ανάγκη ύπαρξης περισσοτέρων, παρά το κόστος της έκδοσης, πλούσιος όμως ο αριθμός των πινάκων και των παραπομπών του, στο τέλος της σελίδας, όπου υπάρχουν - κάτι που κάνει άλλωστε ο κ. Βαλσαμίδης σ’ όλη τη συγγραφική του προσπάθεια - σχολιάζει, κρίνει, διευκρινίζει και τέλος, παραθέτει λεπτομέρειες, άκρως κατατοπιστικές και ιδιαίτερα ωφέλιμες για τον αναγνώστη, ειδικό και μη, παράλληλα με την πορεία της κύριας αφήγησης. Η έκδοση αυτή παρουσιάζει αρκετές φωτοτυπημένες σελίδες των Κωδίκων δίνοντας σαφή εικόνα τόσο για το περιεχόμενο των αποφάσεων όσο και για την αισθητική και τη δομή της γλώσσας και όχι μόνο.
Αλέξανδρος Οικονόμου
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ
Με βαθιά συνείδηση των προκλήσεων που ορθώνονται μπροστά μας, ο ακούραστος ερευνητής της τοπικής μας ιστορίας κ. Μανόλης Βαλσαμίδης ολοκληρώνει με την παρούσα δίτομη έκδοση το πολύχρονο και πολύμοχθο, αλλά συναρπαστικό ταξίδι στον πλούτο των Κωδίκων, κυρίως «της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητος Ναούσης», που αφορά στα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας και στα πρώτα δύσκολα χρόνια της μετάβασης στις νέες πραγματικότητες που επεβλήθησαν με την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, που όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας-ερευνητής στο Προλογικό του σημείωμα «…είναι χρόνια ελευθερίας, εποικοδομητικής και δημιουργικής συνεργασίας της ελεύθερης ελληνικής πόλης με το ελληνικό κράτος, αλλά και χρόνια αφομοίωσης και κατάργησης, με το χρόνο, των αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων της Κοινότητας».
Όπως συνέβη και στον πρώτο τόμο του έργου, που περιλαμβάνει την κρίσιμη δεκαπενταετία της Νάουσας στα χρόνια της ύστερης τουρκοκρατίας (1892-1906), το υλικό των δύο νέων τόμων ταξινομείται σύμφωνα με τις περιόδους της Αρχιερατείας του μητροπολίτη Απόστολου (Χριστοδούλου)(1906-1909), που διαδέχθηκε τον Κωνστάντιο Ισαακίδη, του μητροπολίτη Λουκά (Πετρίδη-Τρικώλη) (1909-1911) και τέλος του μητροπολίτη Καλλίνικου (Δελικάνη) (1911-1922). Η έρευνα που παρουσιάζεται στο πόνημα αυτό αναδεικνύει τον βασικό ρόλο της Ενορίας στην Κοινοτική ζωή των Ελλήνων και ιδιαίτερα όταν οι μεταρρυθμίσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση επέτρεψαν την εκλογή μέσα από τις Ενορίες των αντιπροσώπων της πόλης για το ευρύτερο Κοινό, την πόλη ή την περιφέρεια, αντιπροσώπων που αποφασίζουν για πολύ σοβαρά θέματα όπως η Παιδεία, η δικαιοσύνη, η ασφάλεια, οι παραγωγικές εργασίες, η αγορά και η ανάπτυξη.
Το έργο προλογίζει ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, που είχε την ευθύνη της έκδοσης, ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Αθανάσιος Καραθανάσης, ενώ χαιρετίζει ο Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας, που είναι χορηγός της έκδοσης, κ. Λάζαρος Κυρίζογλου, δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης.
Ο πρώτος τόμος εκτείνεται σε 353 σελίδες και περιλαμβάνει τις περιόδους του Μητροπολίτη Αποστόλου (1906-1909) με επί μέρους κεφάλαια Α’-ΛΑ’, του Μητροπολίτη Λουκά (1909-1911) με επί μέρους κεφάλαια Α’-ΚΖ’ και την αρχή της ιερατείας του Μητροπολίτη Καλλινίκου (1911-1922) με επί μέρους κεφάλαια Α’-Β’. Προτάσσεται το Προλογικό σημείωμα του συγγραφέα και ολοκληρώνεται με Πίνακα Ονομάτων.
Ο δεύτερος τόμος εκτείνεται σε 345 σελίδες και περιλαμβάνει κυρίως την συνέχεια της περιόδου του Μητροπολίτη Καλλινίκου (1911-1922) με επί μέρους κεφάλαια Γ’-ΙΓ’. Στον τόμο αυτό περιλαμβάνεται και μια σειρά εκτεταμένων ειδικών θεμάτων, όπως οι λογαριασμοί της Επιτροπής ανεγέρσεως των Σχολείων, οι εγκαταστάσεις και ανταλλαγές πληθυσμών στη Νάουσα, η ιστορία του Λαππείου Γυμνασίου, το Μοναστήρι της Υπαπαντής κλπ.
Προτάσσεται το Προλογικό σημείωμα του συγγραφέα, χαιρετισμοί του Αντιπεριφερειάρχη Ημαθίας κ. Κώστα Καλαϊτζίδη και του Δημάρχου Νάουσας κ. Νίκου Κουτσογιάννη και ολοκληρώνεται με φωτοτυπημένες σελίδες από τους διάφορους Κώδικες και Ημερολόγια, μαζί με Πίνακα Ονομάτων, Πίνακα χωρών, πόλεων κλπ., Πίνακα ναών, σχολείων σωματείων, περιοδικών και φυσικά εκτενέστατη βιβλιογραφία.
Την χρηματοδότηση της όλης έκδοσης ανέλαβαν Η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας, ο Δήμος Νάουσας και η Πολιτιστική Εταιρεία Νάουσας «Αναστάσιος Μιχαήλ ο λόγιος».
Α΄ ΜΕΡΟΣ
π. Αθανάσιος Νίκου, σελ. 23-25
Ο πρώτος τόμος ξεκινά με την περίοδο του Μητροπολίτη Απόστολου Χριστοδούλου (29 Ιουνίου 1906-26 Αυγούστου 1909). Ο Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Απόστολος, Ίμβριος στην καταγωγή, διακρίθηκε από μικρός στα γράμματα, σπούδασε στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ αυτής. Σε ηλικία 50 ετών εκλέγεται Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης. Χαρακτήρας μειλίχιος, ένθερμος πατριώτης, εμπειρότατος στα εκπαιδευτικά. Ειδικά στη Νάουσα, η αρχιερατεία του συμπίπτει με τον Μακεδονικό Αγώνα και τις παραταξιακές συγκρούσεις ανάμεσα στο Λαϊκό κόμμα και το κόμμα των πλουσίων. Προεδρεύει σε συνεδριάσεις της Διαρκούς Αντιπροσωπείας στη Νάουσα, εγκαθιστά στην πόλη αντιπρόσωπό του τον Αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο, μια εκρηκτική προσωπικότητα με κοινωνικές ευαισθησίες. Μέλημα του Μητροπολίτη Απόστολου είναι η ριζική αντιμετώπιση των προβλημάτων της παιδείας μέσα από την ανέγερση νέου πολυδύναμου σχολείου, υπέρ του οποίου εργάσθηκε μεθοδικά. Ο Απόστολος μετά τριετή παραμονή του στη Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης, εκλέγεται Μητροπολίτης Σερρών για δυόμιση χρόνια. «Απεβίωσε τον Φεβρουάριο του 1916, κατά τη δεύτερη κατάληψη της πόλεως από τους Βουλγάρους, βλέποντας με κατάθλιψη την πυρπόληση της πόλεως, την αρπαγή του Ιστορικού Αρχείου της Μητροπόλεως και των πάσης φύσεως κειμηλίων και κωδίκων της Μονής του Τιμίου Προδρόμου».
Πέτρος Στοΐδης, σελ. 39-96
Στα κεφάλαια Α΄- Κ΄ ο συγγραφέας ασχολείται με την αρχιερατική εισφορά, τα δοσίματα, δηλαδή, για την κάλυψη των εξόδων της Μητρόπολης ως διοικητικού κέντρου της Κοινότητας και της διαβίωσης του Μητροπολίτη, μια εισφορά απαραίτητη για να λειτουργήσει το σύστημα αλλά που πολλές φορές αποτέλεσε αιτία δυσφορίας και διενέξεων. Ακολουθούν αναφορές στα κοινοτικά κτήματα και τη διαχείρισή τους, επισημαίνεται η ανάγκη κατάρτισης κτηματολογίου και σχολιάζονται οι κοινοτικές και κτηματικές διαφορές ανάμεσα στη Νάουσα και την Έδεσσα με αιχμή του δόρατος το θέμα της κυριότητας της εκκλησίας του μεγάλου Προδρόμου. Εκτενής αναφορά γίνεται στα εκπαιδευτήρια της Νάουσας και στα προβλήματα που τα απασχολούν (οικονομική διαχείριση, πόροι των σχολείων, δωρεές, ευεργέτες, προσωπικό των σχολείων) με παράθεση σχετικών πινάκων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα εκκλησιαστικά, οι κομματικές έριδες και άλλα κοινοτικά διάφορα απασχολούν τον συγγραφέα στα επόμενα κεφάλαια. Ξεχωριστή μνεία γίνεται για τον αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο, αρχιερατικό επίτροπο Ναούσης το 1906 έναν οραματιστή που η σκέψη του και οι προτάσεις του ήταν ευεργετικές για την πόλη.
Αλέξανδρος Οικονόμου, σελ. 97-134
Στα κεφ. ΚΑ΄-ΛΑ΄ ο συγγραφέας ασχολείται με την βιομηχανική ανάπτυξη της Νάουσας κατά τον 19ο αι., τις σχέσεις των βιομηχάνων με την Κοινότητα και την ανάπτυξη του Τζορμπατζηδισμού, της τάξης δηλαδή των πλουσίων βιομηχάνων κυρίως που αντικαθιστούν στα μέσα του 19ου αι. τους κοτζαμπάσηδες στη διοίκηση της Κοινότητας. Παραθέτει ακόμα κατάλογο των επαγγελμάτων, συντεχνιών και συλλόγων της Νάουσας στις αρχές του 20ου αι., κατάλογο των εργοστασίων στην πόλη αλλά και στη γειτονική Έδεσσα και Θεσσαλονίκη, αναφέρεται, τέλος, στις συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια και στα κεφάλαια των επιχειρήσεων. Διαπραγματεύεται τα θέματα της γεωργίας και των μεγαλοϊδιοκτητών της γης, το εμπόριο με την Αίγυπτο και τη μεγάλη μετανάστευση, για να ολοκληρώσει το κεφάλαιο αυτό με την πορεία του κινήματος του Λαϊκού Συνδέσμου, του γνωστού ως «Πούπουλο», στον αγώνα του κατά των τζορμπατζήδων και την άλωση της εξουσίας τους στα κοινά και την καταγραφή που κάνει ο Σχολάρχης και ιστορικός της Νάουσας Ευστ. Στουγιαννάκης για τον διχασμό και τη δυναμική της πόλης στις αρχές του 20ου αι.
π. Αθανάσιος Νίκου, σελ. 138-187
Η δεύτερη χρονική περίοδος που εξετάζει ο κ. Βαλσαμίδης συνδέεται με την αρχιερατεία στη Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης, του Μητροπολίτη Λουκά Πετρίδη-Τρικώλη (27 Αυγούστου 1909-25 Ιουνίου 1911). Ο Λουκάς γεννήθηκε στη Μάδυτο της Θράκης το 1856. Διακρίθηκε στην επίδοσή του στα γράμματα, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, έγινε κληρικός. Το 1886 εκλέγεται Μητροπολίτης Σερρών, το 1888 Μητροπολίτης Αίνου, το 1889 Δρυϊνουπόλεως. Το 1909 μετατίθεται στη Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης σε ηλικία 54 ετών. Ως Βεροίας και Ναούσης φρόντισε για την αποκατάσταση της τάξης και την προάσπιση των δικαιωμάτων των χριστιανών. Μικρής διάρκειας η παραμονή του Λουκά στον αποστολικό θρόνο της Μητροπόλεως Βεροίας και Ναούσης. Μεγάλη όμως η προσφορά του στη Νάουσα. Κυρίως, γιατί είδε και αποδέχτηκε την πραγματικότητα της ύπαρξης δύο ισχυρών, αντιμαχομένων μερίδων. Είδε ότι χρειάζονται και τα δύο κουπιά για να πάνε τα κοινοτικά μπροστά, σημειώνει ο κ. Βαλσαμίδης. Ούτε οι πλούσιοι εξωκοινοτικά μπορούν να κουμαντάρουν τα κοινοτικά, ούτε οι ποπολάροι που είναι στην εξουσία είναι σε θέση με άδεια πουγκιά να οδηγήσουν τα Κοινοτικά σε άνοιξη, πρόοδο και καρποφορία. Ο Λουκάς πάτησε σε δύο βάρκες, άνοιξε ορίζοντες και προσπάθησε να οδηγήσει τους πολίτες της Νάουσας σε υπερβάσεις για το καλό του τόπου, καταλήγει ο συγγραφέας.
Στο τμήμα αυτό του πρώτου τόμου ακολουθούν στοιχεία από συνεδριάσεις με θέματα ημερήσιας διάταξης της Διαρκούς Αντιπροσωπείας, πίνακες παρόντων στις συνεδριάσεις της Αντιπροσωπείας της περιόδου του Μητροπολίτη Λουκά, τα κοινοτικά της Νάουσας πριν την ενθρόνιση του Μητροπολίτη, η υποδοχή του Αρχιερέως στη Νάουσα, αρκετές ενδιαφέρουσες περιπτώσεις που ξετυλίγονται όπως το πρόβλημα του αρχιερατικού επιτρόπου Πολυκάρπου, ο οποίος είναι κόκκινο πανί για τους ποπολάρους αφού εντάχθηκε ανοικτά υπέρ του κόμματος των πλουσίων στη Νάουσα κ.άλ..
Θα συναντήσουμε επίσης ενδιαφέρουσες πληροφορίες στη συνέχεια για την ανέγερση του νέου σχολείου στον Άγιο Μηνά όπου φαίνεται η αδιαμφισβήτητη συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Παιδεία.
Ακολουθούν κεφάλαια περί εκλογών Δημογερόντων και νέων επιτρόπων ενοριών και εξωκκλησίων, τα προβλήματα στις σχέσεις Αντιπροσωπείας και Αρχιερατικού Επιτρόπου Πολυκάρπου με περισσότερες λεπτομέρειες, έντονα επεισόδια στη Μητρόπολη αφού η Αντιπροσωπεία δεν μπορεί να συνεργαστεί πλέον με τον Αρχιερατικό Πολύκαρπο, ο οποίος με την κομματική του πολιτεία έφτασε στα άκρα την σχέση του με την Αντιπροσωπεία και σε αμηχανία τον Μητροπολίτη, και που τώρα παραδόξως περιστοιχίζεται από ένοπλους φύλακες στο Επισκοπείο, αγνοώντας και μη υπακούοντας στις διαταγές του Μητροπολίτη. Στη συνέχεια άλλες συνεδριάσεις της Αντιπροσωπείας.
Πέτρος Στοΐδης, σελ. 188-265
Στη συνέχεια ο συγγραφέας παρουσιάζει αποκαλυπτικές λεπτομέρειες για τα οικονομικά της Εφορείας των Σχολών της Νάουσας που προκαλούν εντάσεις καθώς το κλίμα στην πόλη είναι ήδη έκρυθμο λόγω του διχασμού. Ακολούθως παραθέτει το προσωπικό των σχολών την περίοδο του Λουκά με βάση τα πρακτικά της Εφορείας των Σχολών. Γίνεται μνεία για την παράδοση των δωρητών - ευεργετών στη Νάουσα. Ο διχασμός της πόλης και η αποκατάσταση των κοινοτικών πραγμάτων με στόχο τη συμφιλίωση των δύο μερίδων, το κτίσμα της Θεσσαλονίκης και άλλα θέματα απασχολούν το συγγραφέα στα επόμενα κεφάλαια. Αξίζει να επισημανθεί το θέμα που απασχόλησε την Κοινότητα σχετικά με τον τρόπο υποδοχής του σουλτάνου Μεχμέτ Ρεσιάτ το 1911 στο σιδηροδρομικό σταθμό και το φρόνημα των χριστιανών κατοίκων.
Πολύ μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές του κ. Βαλσαμίδη στην ιστορία των ναών και των μονών της πόλης ιδιαίτερα στο ιδιοκτησιακό τους καθεστώς. Ευρισκόμενος στο γνώριμο περιβάλλον του ερευνητή - σχολιαστή ο συγγραφέας παραθέτει πλήθος πληροφοριών και σχολίων στηριγμένων στους Κώδικες αλλά και σε πολλές παραπομπές, κατά την προσφιλή του τακτική, προκειμένου να τεκμηριώσει τα συμπεράσματά του. Ο ναός του Τιμίου Προδρόμου (ο μέσα Πρόδρομος), ο ναός της μέσα Υπαπαντής, το μοναστήρι των Ασωμάτων (Ταξιαρχών) με την αναφορά στον Όσιο Θεοφάνη, το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το μοναστήρι της Υπαπαντής (η έξω Υπαπαντή) και ο Επιτάφιός του, η ιστορία της ίδρυσης του εξωκκλησιού του Αγίου Νικολάου, η Παναγιοπούλα και ο κάτω Άγιος Νικόλαος, μοναστήρια και αυτά, είναι τα κεφάλαια που προκαλούν τον αναγνώστη να γίνει κοινωνός του ιστορικού παρελθόντος που ο ρέκτης συγγραφέας με τόσο πάθος αποκαλύπτει. Ακολουθεί το ιδιαίτερης σημασίας κεφάλαιο για τον ανασυνοικισμό των μουσουλμάνων - Τούρκων και των πρώτων Ναουσαίων, μετά την καταστροφή του 1822, με τον τίτλο «Επιλεγόμενα στην περίοδο του Μητροπολίτη Λουκά. Η επικρατούσα κατάσταση στη Νάουσα το 1822. Σχετικά φιρμάνια» και αναφορές στην προσπάθεια του Μητροπολίτη Λουκά για τη συνδιαλλαγή του Πούπουλο με τους Τσορμπατζήδες και στο γεγονός της καταστροφής του καμπαναριού του Αγίου Γεωργίου με πολλές παραπομπές τεκμηρίωσης.
π. Αθανάσιος Νίκου, σελ. 268-329
Περνάμε στην Τρίτη χρονική περίοδο του έργου του κ. Βαλσαμίδη που συνδέεται με τον Μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης Καλλίνικο Δελικάνη (25 Ιουνίου 1911-13 Οκτωβρίου 1922). Ο Καλλίνικος γεννήθηκε το 1855 στη Μυτιλήνη. Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1877 εγγράφεται στη Στρατιωτική Ιατρική Σχολή. Μετά από λίγους μήνες πηγαίνει στη Ρώμη στο Ελληνικό Κολλέγιο του Αγίου Αθανασίου, όπου σπουδάζει Θεολογία. Προσχωρεί στην Καθολική Εκκλησία στην οποία χειροτονείται πρεσβύτερος. Σπούδασε επίσης ρητορική και φιλοσοφία. Το 1884 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και στην Ορθόδοξη Εκκλησία, την οποία υπηρέτησε με ζήλο ως λειτουργός, ως καθηγητής της Πατριαρχικής Ιερατικής Σχολής και των εκπαιδευτηρίων του Πέραν. Διορίστηκε επόπτης των σχολών της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και αργότερα αρχισυντάκτης του περιοδικού «Εκκλησιαστική Αλήθεια». Το 1909 εκλέγεται Μητροπολίτης Βελεγράδων (1909-1911), από όπου μετατίθεται στη Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης σε ηλικία 50 ετών. Ο Καλλίνικος αποδεικνύεται πνευματικό ανάστημα ευθύνης στις κρίσιμες περιστάσεις που ζει το έθνος. Όπλα του η ευρυμάθεια, η επιμονή, η υπομονή και η επιμέλειά του. Παροιμιώδης η επιείκειά του, η φιλοτιμία και το φιλοδίκαιο. Κρατάει ανοιχτές γέφυρες με τους Τσορμπατζήδες, διαλέγεται, ακούει, επιχειρηματολογεί και συμπεραίνει. Δεν είναι εύκολο να τον αντιμετωπίσει οιοσδήποτε άδικος πρόσωπο με πρόσωπο χωρίς να καμφθεί, σημειώνει ο συγγραφέας.
Από το έργο του Καλλινίκου ξεχωρίζουν:
1. Η ψήφιση νέου Κανονισμού της Κοινότητας που ομαλοποιεί τη μετάβαση της Νάουσας από τον κοινοτικό θεσμό στη νέα ελληνική πραγματικότητα.
2. Η λύση του προβλήματος λειτουργίας του ναϊδρίου της Υπαπαντής.
3. Η άνθιση της παιδείας στη Νάουσα. Σημειώνεται πρόοδος στις εργασίες ανέγερσης του Αρρεναγωγείου του Αγίου Μηνά μέχρι της αποπερατώσεώς του. Είναι το σημερινό 1ο Δημοτικό Σχολείο. Νέα σχολεία: στη Μεταμόρφωση το Σεφέρτζειο, Αρρεναγωγείο στη θέση των Αγίων Ταξιαρχών, τα «Γαλάκεια», το σημερινό 3ο δημοτικό σχολείο, ολοκλήρωση του Γυμνασίου και ανέγερση του Λαππείου. Ο Καλλίνικος είναι περήφανος για το έργο του.
Το 1922 μετατέθηκε στη Μητρόπολη Κυζίκου (1922-1932) και τελευταία στη Μητρόπολη Καισαρείας (1932-1934), όπου και πέθανε. Το ερευνητικό-συγγραφικό του έργο είναι επίσης αξιόλογο. Η εργασία του «Η πρώτη εν Νικαία Οικουμενική Σύνοδος» έτυχε επανέκδοσης στην εποχή μας από τον καθηγητή Στογιόγλου, ενώ το τρίτομο έργο του «Πατριαρχικά Έγγραφα» παραμένει μνημειώδες για το πλήθος των ανεκδότων εγγράφων που περιέλαβε, κατόπιν επιλογής, από το πλούσιο Ιστορικό Αρχείο των Πατριαρχείων.
Στη συνέχεια του βιβλίου ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μελετήσει από πρώτο χέρι τις συνεδριάσεις και θέματα ημερήσιας διάταξης της Διαρκούς Αντιπροσωπείας, Γενική Συνέλευση των προκρίτων, μία ενδιαφέρουσα συμπληρωματική αναφορά του κ.Βαλσαμίδη στον Μητροπολίτη Καλλίνικο και τις σχέσεις του τελευταίου με την Αντιπροσωπεία και τα μέλη της, με τους αντιτιθέμενους στις προσπάθειες της Κοινότητας για πολιτικούς ή προσωπικούς λόγους και την κοινωνία της Νάουσας και το μεγάλο ζήτημα του Κοινοτικού Κανονισμού πού έγινε πράξη επί αρχιερατείας Καλλινίκου, του Κανονισμού του 1912, λιγότερο από ένα χρόνο πριν από την απελευθέρωση. Ο πρώτος τόμος καταλήγει με πίνακα ονομάτων αλλά και πίνακα χωρών, πόλεων, περιοχών και ποταμών.
Β΄ ΜΕΡΟΣ
Αλέξανδρος Οικονόμου, σελ. 21-88
Μετά την καταγραφή των ονομάτων όλων όσοι ψήφισαν τον Κανονισμό της Κοινότητας του 1912 γίνεται αναφορά στην λειτουργία της Διαρκούς Αντιπροσωπείας που συγκροτείται από τους αντιπροσώπους των τεσσάρων ενοριών, με την προεδρεία του εκάστοτε μητροπολίτη και αποτελεί το κορυφαίο όργανο διοίκησης της Κοινότητας. Καταγράφονται διάφορα θέματα που αντιμετώπισε η Αντιπροσωπεία πριν και μετά την ένταξη τα πόλης στο νέο ελληνικό κράτος και τις δυσκολίες προσαρμογής στις νέες συνθήκες της διοίκησης, που διαφέρουν ουσιαστικά από τα μέχρι τότε συνήθη.
Περιγράφονται οι εκλογικές διαδικασίες και το έργο της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας που συνομιλεί, συμπαρίσταται στο έργο της πολιτείας, αναγνωρίζεται από αυτήν και συμπορεύεται μαζί της, μέχρι την κατάργησή της, με την τμηματική αφαίρεση από αυτήν αρμοδιοτήτων και εξουσιών και τους με νόμο στην ευθύνη και την εξουσία του κράτους.
Πέτρος Στοΐδης, σελ. 89-120
Την περίοδο που ερευνούμε (1913-1922) έχουμε μια έκρηξη στην ανάπτυξη της Παιδείας στη Νάουσα με οργασμό ανέγερσης νέων περικαλλών σχολείων. Το θαύμα αυτό των αρχών του εικοστού αιώνα παρακολουθούμε στο κεφάλαιο Ζ΄ του Β΄ Μέρους. Αναλύεται ο τρόπος και η λειτουργία της Εφορείας των Σχολείων της Κοινότητας, της αντιμετώπισης των διαφόρων προβλημάτων της παιδείας, του διδακτηριακού, της επιλογής και της μισθοδοσίας του προσωπικού, των προσόδων των λειτουργικών εξόδων των σχολείων και όλων των άλλων συναφών προβλημάτων. Ο συγγραφέας επικεντρώνει την προσοχή του στα της ανεγέρσεως του Σχολείου του Αγίου Μηνά, την ίδρυση του 2ου Δημοτικού (τετραθέσιου) σχολείου, την ίδρυση Δασοκομικής Σχολής, τις προσφορές για την ανέγερση διδακτηρίων για τα ιδρυθέντα σχολεία των αδελφών Π. Σεφερτζή για το Σεφέρτζειο δημοτικό, του Γρηγορίου Λόγγου για τα «Γαλάκεια διδακτήρια», των αδελφών Φ. Λάππα για το Λάππειο Γυμνάσιο. Ο κ. Βαλσαμίδης περιποιεί τιμή στο πρόσωπο του υπουργού Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαίδευσης Δημητρίου Δίγκα για τη συμβολή του στην προαγωγή της παιδείας της Νάουσας, αναφερόμενος αναλυτικά στο βιογραφικό του σημείωμα που παραθέτει, καθώς έλκει την καταγωγή του από το Δραζίλοβο.
π. Αθανάσιος Νίκου, σελ. 121-190
Στο σημείο αυτό του δευτέρου τόμου ο κ. Βαλσαμίδης αναφέρεται στο θέμα της μέσα Υπαπαντής και της Φιλοπτώχου Αδελφότητας. Οι εσωτερικές αντιπαλότητες μαίνονται στη Νάουσα. Παλεύουν μεταξύ τους δύο μεγάλες μερίδες του λαού, οι πλούσιοι και οι ποπολάροι, ή αλλιώς οι Τσορμπατζήδες και το «Πούπουλο». Στην αντιπαράθεσή τους παρεμβάλλεται το ζήτημα της κυριαρχίας επί του ναού της μέσα Υπαπαντής, με τα έσοδα της οποίας ασκούσαν τη φιλανθρωπία οι Τσορμπατζήδες και κρατούσαν σε εξάρτηση ένα μέρος του πτωχού λαού. Ο Μητροπολίτης Καλλίνικος βρίσκεται αντιμέτωπος με το πρόβλημα. Με σοφία μένει πάνω από τις συγκρούσεις για να μπορέσει να έχει διαύλους επικοινωνίας και λόγο και προς τις δύο πλευρές. Η υπομονή του και ο χρόνος τον δικαιώνουν.
Στη συνέχεια εκτίθεται το διοικητικό καθεστώς της Υπαπαντής και διάφορες επιστολές που αναλύουν προβλήματα του ζητήματος. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά του συγγραφέα στην περιουσία της Κοινότητας. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην πόλη Νάουσα, η Κοινότητα προάγει το πολιτικό ήθος, χρησιμοποιώντας την προβολή των καλών και αγαθών πολιτών της και το νόμο, με κανονιστικές, συνταγματικού χαρακτήρα στην αρχή και νομοθετικού στο τέλος διατάξεις, τους λεγόμενους κανονισμούς, οι οποίοι διατυπώνονται και ψηφίζονται σε γενική συνέλευση των πολιτών.
Οι Δωρεές αποτελούν την κινητήρια δύναμη του Κοινού. Συνεισφέρουν στην ανάδειξη της πόλης τέκνα της που δραστηριοποιούνται εντός και εκτός αυτής, εγγύς και μακράν. Έτσι έχουμε εράνους στην πόλη και προσφορές Ναουσαίων που ζουν στην πόλη, εισφορές Ναουσαίων της Θεσσαλονίκης και των Αθηνών, ακόμη και Ναουσαίων που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, όπως στη Σερβία, Αίγυπτο, Αμερική. Οι επώνυμοι χορηγοί είναι πάμπολλοι. Η πόλη τους τιμά, εκτός των άλλων, και σε λαμπρή ετήσια γιορτή στην μονοεκκλησία των Τριών Ιεραρχών, όπου διαβάζονταν παλαιότερα όλα τα ονόματα των δωρητών από καταλόγους δωρητών, ευεργετών και μεγάλων ευεργετών.
Μεγάλες δωρεές φθάνουν μέχρι και τα μέσα του περασμένου αιώνα. Δύο από τα μεγάλα έργα είναι το πρωτοποριακό για την εποχή του Νοσοκομείο της πόλης και η μεγάλη προσφορά Ζαφειρίου Τρόμπακα, Ναουσαίου στην Αμερική, με χρήματα του οποίου ο Δήμος της Νάουσας έγινε ο μεγαλύτερος δασοκτήμων Δήμος της Ελλάδος.
Παρότι το κοινοτικό πνεύμα εκλείπει λόγω των νομοθετικών αλλαγών, των πολλών λαθών και της ανάληψης όλων των βαρών της πόλης από το κράτος, το κοινοτικό πνεύμα αντιστέκεται θα τονίσει ο συγγραφέας. Απόδειξη οι μεγάλες δωρεές του Χριστόδουλου Λαναρά και της οικογένειάς του, όπως η ίδρυση του πολιτιστικού κέντρου στη σχολή του Αριστοτέλη και η αγορά και εκχώρηση στον Δήμο των παλαιών εργοστασίων «Βέτλανς» και «Έρια», όπου αναπτύχθηκαν χώροι πολιτισμού.
Τα πάντα, εκκλησιαστικά και κοσμικά, αντιμετωπίζονται από την κοινότητα, και αυτό δικαιολογεί απολύτως τον τίτλο του κοινού: Ορθόδοξος Ελληνική Κοινότητα Ναούσης. Προβληματίζεται ο κ. Βαλσαμίδης και λέει: Φανταζόμαστε αν και σήμερα εφαρμόζονταν αυτό το κοινοτικό πνεύμα στην Πολιτεία πόσα πράγματα θα ήταν διαφορετικά; Π.χ, η Κοινότητα και όχι οι βουλευτές, θα ψήφιζε τις αποδοχές και τις δικές τους και των υπαλλήλων και του προέδρου της Δημοκρατίας. Υπάρχει βεβαίως αντίκρουση. Το κοινοτικό σύστημα μυρίζει λιβάνι.
Αλέξανδρος Οικονόμου, σελ. 191-τέλος
Στο τελευταίο μέρος του Β΄ τόμου περιλαμβάνεται, όπως ήδη αναφέρθηκε, και μια σειρά εκτεταμένων ειδικών θεμάτων, όπως οι λογαριασμοί της Επιτροπής ανεγέρσεως των Σχολείων με εγγραφές από 19-2-1919 μέχρι 31-12-1929, οι εγκαταστάσεις και ανταλλαγές πληθυσμών στη Νάουσα, επιστολή Γ. Κωνσταντινίδη προς Ε. Στουγιαννάκη με σχόλια περί του ονόματος της πόλης και της επεξεργασίας του χειρογράφου Πλαταρίδη από τον Στουγιαννάκη προς συγγραφή της τοπικής ιστορίας, και διάφορα μικρότερα θέματα και σχόλια, παλιές οφειλές, έρανοι, προσκοπικά, πυροσβεστική υπηρεσία κλπ.
Αναδημοσιεύονται τέλος στον τόμο αυτό ολοκληρωμένες ειδικές εργασίες του συγγραφέα που έχουν ήδη δημοσιευτεί σε άλλα ηλεκτρονική ή έντυπα μέσα, όπως η ιστορία του Λαππείου Γυμνασίου (αναδημοσίευση από τη «Νιάουστα», το Μοναστήρι της Υπαπαντής (αναδημοσίευση από την σειρά άρθρων στην ιστοσελίδα «Λαός-Έπεα» και στη «Νιάουστα», καθώς και μια ομιλία του συγγραφέα στην Έδεσσα με θέμα «Έδεσσα-Νάουσα, αδελφές Ελληνίδες Μακεδονικές πόλεις» (Αίθουσα Λαογραφικής Εταιρείας, 28-3-2015).
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Αγαπητοί φιλίστορες
Η συνομιλία με το παρελθόν και η διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης, σε μια εποχή τεχνολογικού θριάμβου, αποτελεί, για όσους πραγματικά εργάζονται για την πρόοδο και την ευημερία αυτού του τόπου, τον ακρογωνιαίο λίθο σε κάθε προσπάθεια να οικοδομηθεί κάτι νέο, και είναι εγχειρίδιο πολύτιμο για όλες τις επιστημονικές και πνευματικές μας κατακτήσεις. Αυτή εμπνέει τους αγώνες μας για το σήμερα και το αύριο, μας θωρακίζει με αξίες και ιδανικά και σηματοδοτεί την αποστολή μας. Η πόλη μας έχει ανάγκη από αυτούς τους ανθρώπους που «σκαλίζουν» το παρελθόν, τους «δοσμένους» στο σκοπό τους. Ευχόμαστε το έργο αυτό του Μανώλη Βαλσαμίδη να ανοίξει νέους δρόμους στην κατάκτηση της συλλογικής μας αυτογνωσίας!
Νάουσα, 22 Ιουνίου 2015
Η τοποθέτηση του κ.Εμμανουήλ Βαλσαμίδη
Σεβαστοί πατέρες, εντιμότατοι άρχοντες, φίλοι και φίλες.
Λέχθηκαν πολλά για μένα και κατ' επανάληψη. Είναι φίλοι μου οι παρουσιαστές και σας παρακαλώ συγχωρείστε τους για τα όσα φιλόφρονα και καθ' υπερβολή είπαν αναφερόμενοι στο πρόσωπό μου. Να σας εξομολογηθώ: εμένα μου άρεσαν! Λέχθηκαν όμως επίσης πολλά απόλυτα αληθινά και εύστοχα για το καινούριο δίτομο πόνημά μου. Μπράβο τους. Άξιος ο μισθός τους. Γι αυτό και δεν τους αλλάζω με τίποτε. Είναι άξιοι του πλούσιου χειροκροτήματός σας.
Έγινε σαφές ότι το βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα. Είναι όμως συναρπαστικό, γιατί είναι ανεύρεση - ανάδειξη μεγάλου και εξαιρετικά χρήσιμου πολιτικού θησαυρού. Πέσαμε σε μαντέμι, είπα σε φίλη που μου έστειλε ευχές. Πέσαμε σε πνευματικό, κοινωνικό και πολιτικό μεταλλείο, ατίμητη πατρογονική κληρονομιά. Σήμερα έρχεται στο φως, θεματικά οργανωμένο, το πλήθος των πρακτικών των σπουδαίων κωδίκων της Ορθοδόξου Ελληνικής Κοινότητας της Νάουσας και ακούγεται συναρπαστική η οδηγητική φωνή της πολύπαθης - ένδοξης πόλης - στον κατάλληλο καιρό.
Η Νάουσα ξαναμιλάει. Και μιλάει και αυτή τη φορά, εκκωφαντικά και πολύ σοβαρά.
Πρώτη φορά η Νάουσα θάμπωσε τον κόσμο με την πρόοδό της στη διάρκεια των τεσσάρων αιώνων της τουρκοκρατίας. Αξιοζήλευτη Ελληνίδα πόλη. Την πρόσεξαν δικοί μας και ξένοι. Περίφημη πόλη! Μένω στον Πουκεβίλ. Την αποκαλεί χριστιανική μητρόπολη της εντεύθεν του Αξιού Μακεδονίας. Η λέξη χριστιανική έχει και εθνικό περιεχόμενο και η λέξη μητρόπολη σημαίνει την μητέρα των πόλεων.
Το δεύτερο ξάφνιασμα ήταν η απόφαση της Νάουσας να συμμετάσχει στην επανάσταση. Ήταν πόλη που τα είχε όλα. Δεν της έλειπε ούτε η ελευθερία. Θυσίασε τα πάντα "τοις κείνων ρήμασι" πειθόμενη. Έγινε ολοκαύτωμα και μίλησε και μιλάει για την αξία της πίστης στο Θεό και στην Πατρίδα. Και εάν υποθέσουμε ότι κάποτε θα σταματήσει να ακούγεται στους Στουμπάνους το άγριο βουητό των νερών της Αράπιτσας, η θυσία της θα συνεχίσει να μιλάει για την αξία της ελευθερίας.
Το τρίτο θάμπωμα ήταν, είναι, τα μετά την καταστροφή γεγονότα. Ανατρέπεται σε λιγότερο από οκτώ χρόνια σουλτανική απόφαση και επιτρέπεται να κατοικηθεί η πόλη από χριστιανούς ραγιάδες, παράλληλα προς τους ήδη εγκατεστημένους στην πόλη, για πρώτη φορά, Τούρκους, αφεντικά. Η πάλη για ανάκτηση δικαιωμάτων είναι συνεχής, με πρόοδο και πισωγυρίσματα, επώδυνη, ώσπου, γεγονός, οργανώνεται η Κοινότητα.
Υψώνονται τέσσερες ενοριακές εκκλησιές, λειτουργούν, χτίζονται σχολεία, βιβλιοθήκη, Νοσοκομείο. Ανατρέπονται κατεστημένα και οι ραγιάδες γίνονται ελεύθεροι, κυρίαρχοι στην πόλη, αφεντικά, περιθωριοποιώντας απόλυτα τους κυρίαρχους.
Μίλησε η ψυχή. Μίλησαν οι αιώνες. Μίλησαν οι αξίες της φυλής, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη, ο αλτρουισμός, το Κοινοτικό πνεύμα, η προσήλωση στην ιδέα πόλη, στην ιδέα πολίτης, που υπάρχει σαν οντότητα εφόσον υπάρχει η πόλη. Η θετική, ενωτική σχέση πόλης και μορίων κατά Αριστοτέλη ή σώματος και μελών κατά τον Απόστολο Παύλο δημιούργησαν την οντότητα Κοινότητα, το Κοινοτικό σύστημα, με βάση συνταγματικό χάρτη θεωρημένο και ψηφισμένο από Γεν. συνελεύσεις πολιτών.
Το σύστημα αυτό κρατήθηκε στην Ρωμαιοκρατία, ανδρώθηκε στο Βυζάντιο, δοκιμάστηκε στην τουρκοκρατία και περισώθηκε όπου βρήκε γόνιμο έδαφος και έσωσε τον Ελληνισμό. Το διαβάζουμε και σήμερα και το θεωρούμε βέβαιο ότι έτσι έγινε, και έτσι έγινε, όμως πηγές που να μιλούν αναλυτικά για το σύστημα και να περιγράφουν την λειτουργία του, δεν υπάρχουν ή και αν υπάρχουν δεν είδαν το φώς της δημοσιότητας.
Αυτό το κενό διαφάνηκε ότι καλύπτεται με τον προηγούμενο τόμο, Νάουσα 1892-1906. Τον αλίευσε η ΤΕΔΚ Ημαθίας, με πρόεδρο τον Δήμαρχο Μελίκης κ. Κώστα Καρέλη και γραμματέα τον κ. Απόστολο Ιωσηφίδη, που μας τιμά σήμερα με την παρουσία του. Στάλθηκαν από την ΤΕΔΚ Ημαθίας 1000 τόμοι σε όλες τις βιβλιοθήκες της Ελλάδος, στον πρόεδρο της δημοκρατίας, σε δήμους, πανεπιστήμια, Μητροπόλεις, πατριάρχες και η έκπληξη ήταν μεγάλη. - Μα λειτουργούσε στη Νάουσα με τόση πληρότητα αυτό που γενικά λέμε Κοινοτικό σύστημα;
Με το ανά χείρας πόνημα, το δίτομο έργο "Νάουσα 1906-1922", το ξάφνιασμα θα μεγαλώσει. Τα χρόνια πλέον γίνονται τριάντα δύο και την σκυτάλη από την ΤΕΔΚ. παίρνει η ΠΕΔ (Περιφερειακή Ένωση Δήμων Κ. Μακεδονίας), με πρόεδρο τον κ. Λάζαρο Κυρίζογλου, Δήμαρχο Αμπελοκήπων - Μενεμένης.
Όταν ο Δήμαρχος Ναούσης, ο κ. Νικόλαος Κουτσογιάννης του μίλησε για το έργο μου και του εγχείρισε την πρότασή μου, ο πρόεδρος της ΠΕΔ άρπαξε την ευκαιρία. Η αλλαγή της σκυτάλης τεχνικά ήταν άριστη και άλλοι 2000 τόμοι θα φτάσουν εκεί που πρέπει. Εύχομαι τα αποτελέσματα να είναι θετικά για την τοπική αυτοδιοίκηση. Χαίρομαι που ο κ. Λ. Κυρίζογλου τιμά με την παρουσία του την εκδήλωσή μας.
Τοπική αυτοδιοίκηση, πολιτειακοί παράγοντες, παιδαγωγοί, πνευματικοί άνθρωποι, πανεπιστήμια έχουν ανάγλυφη, λεπτομερειακή τη λειτουργία της Ορθόδοξης Ελλ. Κοινότητας της Νάουσας , άφθονο υλικό για δημιουργική εργασία στον τομέα του καθενός.
Θα αποκαλύψω ότι εδώ και 10 χρόνια δουλεύουμε πάνω στο υλικό των κωδίκων και με τη νομική σχολή του Α.Π.Θ. με τον καθηγητή της Φιλοσοφίας του δικαίου τον κ. Γεώργιο Ιντζεσίλογλου. Είναι ενθουσιασμένος. Θα πω μόνον, ότι και στο δίκαιο, όπως και στην αυτοδιοίκηση, κ. Κυρίζογλου, εκλεκτή ομήγυρη το καινούριο Ελληνικό κράτος στο χτίσιμό του, με τους Βαυαρούς, έβαλε στο οικοδόμημά του θεμέλια ξένα προς το ελληνικό πνεύμα.
Είναι ευτυχής συγκυρία να συζητούμε για το Κοινοτικό πνεύμα σε μια εποχή που η απολυτοποίηση του ατομικιστικού προτύπου φθίνει. Βλέπουμε πού μας οδήγησε η λάθος ιεράρχηση των αξιών. Καιρός να αποβάλουμε από πάνω μας τον υλιστικό ατομοκεντρικό υλιστικό επενδύτη και να προχωρήσουμε ντυμένοι την πανοπλί
