Ξεκίνησε τη Δευτέρα 18 Μαΐου ο κύκλος «Βραδιές Ιστορίας» με αφορμή τις εκδηλώσεις μνήμης για τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Πρώτος ομιλητής ήταν ο υπ. διδάκτορας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. Βασίλης Δημητριάδης, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Η άνοδος του τουρκικού εθνικισμού και η γενοκτονία των Ποντίων». Στην εισήγησή του ο ομιλητής αναφέρθηκε στην άνοδο του τουρκικού εθνικισμού ξεκινώντας από το β΄ μισό του 19ου αιώνα, μέχρι το 1908 και την κήρυξη του Συντάγματος των Νεοτούρκων, ενώ επικεντρώθηκε στο επόμενο διάστημα οπότε άλλαξε ο χαρακτήρας της Αυτοκρατορίας. Ακολούθως, ο ομιλητής αναφέρθηκε στην πολιτική της Τουρκίας η οποία οδήγησε στην εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου, μια διαδικασία που ξεκίνησε το 1914 και έφτασε μέχρι το 1922 με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Της εισήγησης ακολούθησε συζήτηση κατά την οποία οι παρεβρισκόμενοι έθεσαν ερωτήματα και απορίες στον ομιλητή.
Ο κύκλος «Βραδιές Ιστορίας» συνεχίζεται την Τετάρτη 20 Μαΐου με ομιλητή τον Ιστορικό, Δρ. Θεοδόση Κυριακίδη, ο οποίος θα αναπτύξει το θέμα «Ανέκδοτες μαρτυρίες για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου από τα αρχεία του Βατικανού». Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Βέροιας, στις 20:00.
Ο εισηγητής
Ο Θεοδόσιος Κυριακίδης είναι διδάκτορας Νεώτερης Ιστορίας στην Παιδαγωγική Σχολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με θέμα διατριβής: H ιεραποστολική δραστηριότητα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στον Πόντο. Αποφοίτησε από το Τμήμα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Παρακολούθησε μαθήματα στο Westfalische-Wilhelms Universität Münster και στο Eberhard-Karls-Universität Tübingen στη Γερμανία, καθώς και στο Ουρβανιανό και στο Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο της Ρώμης στην Ιταλία. Έχει παρακολουθήσει το Διεθνές Πρόγραμμα για τη Γενοκτονία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Είναι πτυχιούχος Ελληνικής Παλαιογραφίας και κατέχει δίπλωμα εξειδίκευσης του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στη Διοίκηση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Απόκτησε Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στον Τομέα της Ιστορικής Θεολογίας του Α.Π.Θ. Μιλάει αγγλικά, ιταλικά και γερμανικά. Έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένη αρχειακή έρευνα και έχει οργανώσει και συμμετάσχει σε πλήθος συνεδρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει λάβει υποτροφίες και διακρίσεις από ιδρύματα της Ελλάδας της Αμερικής και της Ιταλίας. Έχει συγγράψει μονογραφίες και άρθρα σχετικά με την εκκλησιαστική ιστορία του Πόντου, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Βατικανό. Είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο πανεπιστήμιο La Sapienza στη Ρώμη και Επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. Τέλος είναι υπεύθυνος του Ερευνητικού Κέντρου του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα.
Η εισήγηση (περίληψη)
Πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2011, ο διευθυντής του Μυστικού Αρχείου καρδινάλιος Sergio Pagano, όταν ανακοίνωσε τη μεγάλη έκθεση την οποία προγραμμάτιζε τότε το Βατικανό με τον τίτλο Lux in Arcana και στην οποία παρουσιάζεται το Μυστικό Αρχείο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ανακοίνωσε παράλληλα την έκδοση ενός βιβλίου για τη Γενοκτονία των Αρμενίων με ντοκουμέντα που βρίσκονται αποθησαυρισμένα στα αρχεία του Βατικανού. Το Βατικανό ήρθε ξανά στο προσκήνιο αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα όταν στις 12 Απριλίου ο Πάπας Φραγκίσκος αναφερόμενος στις σφαγές των Αρμενίων από τους Οθωμανούς Τούρκους αποκάλεσε τα γεγονότα ως την πρώτη Γενοκτονία του 20ου αιώνα και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να τα τα αναγνωρίσει ως Γενοκτονία. Η Τουρκία αντέδρασε αμέσως αποσύροντας τον Τούρκο πρέσβη στην Αγία Έδρα και κατηγόρησε τον Πάπα ότι διαδίδει μίσος και ανυπόστατα ψεύδη.
Είναι γεγονός πως τα αρχεία της καθολικής εκκλησίας είναι πλήρη αναφορών για την καταστροφή των χριστιανικών κοινοτήτων της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τα πιο κεντρικά και επίσημα αρχεία του Βατικανού, όπως το Archivio Segreto Vaticano ή το Affari Ecclesiastici Straordinari, το Stati Ecclesiastici, αυτό της Segreteria di Stato, το αρχείο της Προπαγάνδας (Propaganda Fide), μέχρι και αυτά των διαφόρων ταγμάτων που έδρασαν στις περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως των Ιησουιτών και των Καπουκίνων, έχουν σημαντικές αναφορές για τις σφαγές, τους εκτοπισμούς, τις κλοπές και τις καταστροφές των μνημείων που υπέστησαν οι χριστιανοί από τους νεότουρκους και τους Κεμαλικούς.
Στην παρούσα εισήγηση θα γίνει αναφορά μερικών χαρακτηριστικών μαρτυριών που καταθέτουν οι καθολικοί ιεραπόστολοι, που βρίσκονται στον Πόντο, για τα δεινά που υπέστησαν οι Έλληνες κατά την περίοδο του οργανωμένου σχεδίου της εξολόθρευσης τους από τους νεότουρκους και τους Κεμαλικούς.
Η καθολική ιεραποστολή εγκαταστάθηκε στην Τραπεζούντα το 1845, αφού εκδιώχθηκε από την Τιφλίδα της Γεωργίας, μετά την κατάληψη της από τους Ρώσους. Η Ιεραποστολή που ονομάστηκε αρχικά “Prefettura Apostolica delle Missioni di Trebisonda” ανέπτυξε πολύ νωρίς ένα δίκτυο ιεραποστολικών σταθμών κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας, με πιο σημαντικούς σταθμούς αυτούς της Τραπεζούντας, που ήταν και η έδρα της ιεραποστολής, της Σαμψούντας, όπου μεταφέρθηκε η έδρα μετά τη Γενοκτονία, της Κερασούντας, και του Ερζερούμ. Μικρότεροι ιεραποστολικοί σταθμοί υπήρχαν και στην Ινέμπολη, στη Σινώπη, στην Τοκάτη κ.α.
