Από το όραμα της Μελίνας Μερκούρη, τη δεκαετία του ογδόντα, σε μια αποκεντρωμένη θεατρική πραγματικότητα τριών και πλέον δεκαετιών.Έμπνευσή της, η αφετηρία του θεάτρου στην αρχαία Ελλάδα.
Ας επιχειρήσουμε μια σύντομη αναδρομή και αναφορά στον πιθανολογούμενο δημιουργό και πατέρα του πρώτου θεάτρου κατά τις ιστορικές μαρτυρίες του Διοσκουρίδη, του Πλούταρχου, του Κλήμη του Ευάνθιου κ.ά..
Ο Θέσπις, από το δήμο Ικαρίας της Αττικής, το σημερινό Διόνυσο, εξελίσσει το χορό του διθυράμβου, λατρευτικού άσματος στο Διόνυσο, σε θέατρο.
Oι συνθήκες που ευνόησαν τη γέννηση και την ανάπτυξή του ήταν η σύσταση της πόλης κράτους, η θέσπιση των νόμων, η ευημερία, η εκκλησία του δήμου, η δημοκρατική κοινωνική και πολιτική οργάνωση, οι τέχνες και τα γράμματα που εκκόλαψαν και γέννησαν την ελευθερία του λόγου και την καλλιέργεια του διαλόγου. Φυσικό επακόλουθο ήταν η γέννηση του θεάτρου που είτε προσομοιάζει με τη ζωή, είτε την υποκρίνεται, το σίγουρο είναι ότι συμπυκνώνει και κρυσταλλώνει και εκφράζει πολλές από τις σπουδαίες παραμέτρους της.
Ο Θέσπις, σύγχρονος του Σόλωνα και του Πεισίστρατου, το 536-532 π.χ., κατά την 61η Ολυμπιάδα, στα μεγάλα Διονύσια, παρουσίασε για πρώτη φορά τραγωδία. Ο ίδιος, ως εξάρχων του χορού, βγαίνει από τον κύκλο κι αρχίζει ερωταποκρίσεις με τους χορευτές, υποκρινόμενος διαφορετικούς ρόλους και διαφορετικά προσωπεία, δημιουργώντας τον πρώτο θεατρικό διάλογο. Ο αρχαίος ελληνικός διθύραμβος μετεξελίσσεται και από τη διθυραμβική αφήγηση οδηγείται στη θεατρική δράση από τον πρώτο δημιουργό της δραματικής τέχνης .
Ο Θέσπις :• ανακάλυψε το τραγικό είδος,• επινόησε τους σάτυρους, • χορογράφησε ο ίδιος τα έργα του,• καθιέρωσε τον πρώτο υποκριτή,• έβαψε το πρόσωπό του με φυσικές χρωστικές ουσίες και στη συνέχεια έφτιαξε υφασμάτινες μάσκες (προσωπεία),• πρόσθεσε στα διθυραμβικά άσματα, τον πρόλογο και τις ρήσεις δηλ. τα πρώτα ομιλητικά μέρη.
Θα τον χαρακτηρίζαμε (με τους σημερινούς όρους) πολυτάλαντη χαρισματική προσωπικότητα μιας και ήταν για την εποχή του και συγγραφέας και καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνοθέτης και σκηνογράφος και ενδυματολόγος και ηθοποιός κ.ά.
Αυτήν την περίοδο κατά τις ιστορικές μαρτυρίες γεννήθηκε η πρώτη θεατρική ομάδα. Ο Θέσπις κατασκευάζει ένα άρμα και μαζί με τους χορευτές περιοδεύει στην Αττική και σε άλλες πόλεις παίζοντας τα δράματα, που ο ίδιος έγραφε (περιοδεύων θίασος ή ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. θα λέγαμε σήμερα…).
Αυτό ήταν το «ΑΡΜΑ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» κατά την αρχαιότητα. Αν κάνουμε ένα χρονικό άλμα 2.473 χρόνων, δεξιά της ιστορικής γραμμής, θα φτάσουμε στο 1937, την περίοδο του μεσοπολέμου, στη νεότερη Ελλάδα και να πάλι στη θεατρική ζωή ένα νέο «ΑΡΜΑ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» χωρίς βέβαια… τον Θέσπιν.
Το Εθνικό Θέατρο ιδρύει το κινούμενο θέατρο, υπό τη γενική δ/νση του Κωστή Μπαστιά, το οποίο κατ’ αντιστοιχία του αρχαίου τραγικού «Άρματος Θέσπιδος», περιοδεύει στις ελληνικές πόλεις μεταφέροντας σκηνικά, καλλιτέχνες και συντελεστές με δεκαπέντε φορτηγά και δύο επιβατικά.
Στη δύναμη του σύγχρονου «ΑΡΜΑΤΟΣ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» συγκαταλέγονταν:
• Ο δ/ντής, Νίκος Παρασκευάς
• Ο σκηνοθέτης, Πέλος Κατσέλης
• Οι πρωταγωνιστές, Περικλής Γαβριηλίδης και Θάλεια Καλλιγά
Πρώτη παράσταση στις 17 Σεπτεμβρίου 1937 στην Κόρινθο με τον «Οθέλλο» του Σαίξπηρ.Μέσα σε τέσσερα χρόνια το «ΑΡΜΑ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» ( του Εθνικού Θεάτρου) δίνει παραστάσεις σε 21 επαρχιακές πόλεις και σε επτά προάστια της Αθήνας, παρουσιάζοντας 13 έργα από τα οποία 10 πρωτότυπα ελληνικά.
Σταχυολογώ έργα που παρουσιάστηκαν :
• «Είλωτες» • «Ο επιθεωρητής»
• «Ευτυχώς επτωχεύσαμεν»
• «Ο μπαμπάς εκπαιδεύεται» • «Οθέλλος»
• «Πριν το ηλιοβασίλεμα»
• «Το χαλάζι» του 1941, ίσως η τελευταία παράσταση μιας και το Δεκέμβριο του 1941 το σύγχρονο «Α.Θ.» του Μπαστιά κλείνει τη λειτουργία του λόγω της ξένης κατοχής της χώρας μας.
Να ’μαστε λοιπόν και στο σήμερα, στην προβολή του οράματος του Θέσπιδος και του Μπαστιά. Στα σύγχρονα άρματα της Μελίνας… τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα ( τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.).
Σαράντα δύο χρόνια μετά τη σιγή και του νεότερου «ΑΡΜΑΤΟΣ ΘΕΣΠΙΔΟΣ» (από το 1941 στο 1983), η σύγχρονη ελληνική πολιτεία υιοθέτει το όραμα της μεγάλης κυρίας του θεάτρου, του κινηματογράφου και της πολιτικής, Μελίνας Μερκούρη, και δημιουργεί τα σύγχρονα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα ως αποκεντρωμένους κρατικούς οργανισμούς πολιτιστικής καλλιέργειας και ανάπτυξης.
Δεκαεπτά θέατρα καλύπτουν τις ανάγκες της θεατρικής παιδείας στην ελληνική περιφέρεια.
Από το έτος ίδρυσής τους το 1983 έως το 2008 πήραν διάφορες νομικές μορφές για να μετατραπούν το 2008 σε Κοινωφελείς Επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 256 του ν.3463/2006.
Στηρίζονται οικονομικά στις προγραμματικές συμβάσεις που συνάπτουν κατ’ έτος με το ΥΠ.ΠΟ., με τους Δήμους των εδρών τους και από το 2013 και με τις Αιρετές Περιφέρειες στις οποίες ανήκουν.
Κάθε ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ ως αποκεντρωμένος κρατικός θεσμός πολιτισμού, από συστάσεώς του, έχει μεταξύ των άλλων τους παρακάτω κεντρικούς στόχους και σκοπούς:
• Την ενίσχυση των θεατρικών δρώμενων της πόλης που εδρεύουν αλλά και της ευρύτερης περιοχής, μέσα από ένα συγκροτημένο πρόγραμμα οργάνωσης θεατρικών δρώμενων και προσφοράς θεατρικής παιδείας.
• Τη δημιουργία όρων για τη βελτίωση του επιπέδου των θεατρικών δρώμενων.
• Την ενεργοποίηση του τοπικού δυναμικού στο χώρο του θεάτρου με την ενεργή συμμετοχή του, ώστε να αναπτυχθεί όχι μόνο η θεατρική ζωή του τόπου αλλά γενικότερα η πολιτιστική ζωή.
• Τη συνεχή προώθηση της θεατρικής τέχνης και θεατρικής παιδείας μέσα από κοινές πρωτοβουλίες με άλλους φορείς(όπως π.χ. οι Δ/νσεις Εκπ/σης) που προάγουν το θέατρο… και εν τέλει τον πολιτισμό.
• Τη στενή και συνεχή συνεργασία με άλλα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., Κρατικά Θέατρα και άλλους καλλιτεχνικούς φορείς καθώς και με ιδιωτικά θέατρα με στόχο τις κοινές παραγωγές, την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών για την προώθηση και προβολή της θεατρικής παιδείας αλλά και άλλων δραστηριοτήτων όπως η ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων.
Οι συνθήκες κάθε εποχής ορίζουν την εξέλιξη του πολιτισμού και της επιστήμης.
Για να αρθεί κάθε θεσμός στο ύψος της κοινωνικής και πολιτισμικής του αποστολής και να καρπίσει, χρειάζεται εύφορο περιβάλλον.
Η παρατεταμένη οικονομική κρίση ήδη ανέστειλε τη λειτουργία κάποιων ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. (σύγχρονων αρμάτων του θεάτρου). Ελλιπώς χρηματοδοτούμενα, πλημμελώς στελεχωμένα, οδηγούνται σε λειτουργική και οικονομική δυσανεξία. Ο κοινωφελής τους χαρακτήρας, η ίδια τους η προοπτική διακυβεύεται, παρά την εναγώνια προσπάθεια στήριξής τους από τους Δήμους των εδρών τους. Όμως υπάρχει πάντα, βάσιμα, ζωντανή η ελπίδα ότι τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. από τις δυσκολίες τους θα βγουν στο ξέφωτο και τούτο χάρη (ελπίζουμε) στη επιλογή της πολιτείας, η οποία θα λάβει σοβαρά υπόψη της τη θετική παρουσία και την προσφορά τους στον πολιτισμό από το 1983 έως σήμερα και βέβαια τη θερμή στήριξη των πολιτών στο όνομα των οποίων υφίστανται όλοι οι θεσμοί. Τριάντα και πλέον χρόνια διέτρεξαν την ελληνική περιφέρεια προσφέροντας θεατρικές παραστάσεις υψηλού επιπέδου. Εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών παρακολούθησαν θεατρικές παραστάσεις και άλλες παράλληλες δράσεις τους. Χιλιάδες καλλιτέχνες και στελέχη τα υπηρέτησαν, δημιούργησαν και βιοπορίστηκαν μέσα από τα αυτά. Εύχομαι και ελπίζω, τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ ως καταξιωμένοι θεσμοί πολιτισμού, να σέρνουν το άρμα τους… προς το μέλλον για πάρα πολλά χρόνια.
Να συνεχίζουν την κοινωνική και πολιτισμική τους αποστολή, συμβάλλοντας και προάγοντας την παιδεία όλων μας.
